«Ολα όσα κάνω, τα κάνω σαν χορεύτρια, όλα, όλα», είχε πει η Πίνα Μπάους σε μια συνέντευξή της το 1998 στη γερμανική εφημερίδα Frankfurter Rundschau. O χορός ήταν η ζωή της και η ζωή της ήταν ο χορός. Ισως ακούγεται τετριμμένο, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά για τη Γερμανίδα χορογράφο που επηρέασε με το χοροθέατρό της στο Βούπερταλ όσο λίγοι τον σύγχρονο χορό.
Επτά χρόνια μετά τον θάνατό της, το Ομοσπονδιακό Μουσείο στη Βόννη τής αφιερώνει μια μεγάλη έκθεση. Δεκάδες φωτογραφίες, αφίσες, αποσπάσματα σε βίντεο από τα έργα της και μια αναπαράσταση του κινηματογράφου Λίχτμπουργκ όπου γίνονταν και γίνονται οι πρόβες, συνθέτουν το σκηνικό της έκθεσης.
Η γεννημένη το 1940 χορεύτρια και χορογράφος σπούδασε στην περίφημη σχολή Folkwang του Εσσεν και αργότερα στη σχολή Juilliard στη Νέα Υόρκη. Επειτα από πρόσκληση του Κουρτ Γιόος επέστρεψε στο Εσσεν και έγινε μέλος του μπαλέτου Folkwang, όπου διακρίθηκε ως χορεύτρια αλλά και ως χορογράφος. Το 1974 παρουσίασε το έργο της «Φριτζ. Μια βραδιά χορού της Πίνα Μπάους» στις Σκηνές του Βούπερταλ, τις οποίες μετονόμασε ως καλλιτεχνική διευθύντριά τους σε Χοροθέατρο του Βούπερταλ. Ο Τύπος έκανε λόγο «για μισής ώρας αηδία» και για «βασανιστικούς ψυχολογισμούς». Ενα χρόνο αργότερα, αναγόρευσε την παράστασή της «Ιφιγένεια εν Ταύροις» σε μία από τις σημαντικότερες της σεζόν.
Μοντέρνα, διαφορετική, ευαίσθητη, γεμάτη φαντασία, αυθεντικότητα και αγάπη για τη δουλειά της, θα σκηνοθετήσει 46 έργα που θα σηματοδοτήσουν την αρχή του χοροθεάτρου. Η κίνηση, ο χορός ενώνεται με τον λόγο. Δημιούργησε παραστάσεις γεμάτες πάθος, ποίηση, λεπτότητα, χιούμορ, πόνο, θλίψη, έρωτα. Με λίγα λόγια, παραστάσεις γεμάτες ζωή.
Τριάντα χρόνια μαζί
Ο Δάφνις Κόκκινος από την Κρήτη, σχεδόν τριάντα χρόνια δίπλα της ως χορευτής και σε έξι παραστάσεις ως βοηθός σκηνοθέτη, δεν θα ξεχάσει ποτέ, όπως μας λέει: «Το πάθος της, την υπομονή της, τις απίθανες απίθανες ώρες δουλειάς, τον φοβερό σεβασμό που είχε για όλους και, το σπουδαιότερο, ότι προσπαθούσε να δημιουργήσει τέτοιες συνθήκες στην πρόβα, ώστε να μπορέσει ο χορευτής να βγάλει τον καλύτερό του εαυτό. (…) Δηλαδή, πίστευε ότι δεν μπορείς να τον κάνεις κουρέλι και μετά να μπορέσει αυτός να βγει στη σκηνή».
Χορευτές από ολόκληρο τον κόσμο, κάθε ηλικίας, ύψους και βάρους, δημιουργούσαν μαζί της τις παραστάσεις. Παραστάσεις που βασίζονταν στις ερωτήσεις που τους έκανε και που φυλάσσονται καλά μέχρι και σήμερα. Ο Δάφνις Κόκκινος θα μας δώσει, όμως, μια μικρή γεύση. Για παράδειγμα, τους προέτρεπε να αναζητήσουν την έκφραση για την υψηλή νότα ενός βιολιού ή πάλι να αποδώσουν τη λέξη υπεροψία. Αλλοτε πάλι να αποδώσουν μια κατάσταση, πώς ήταν για παράδειγμα η παιδική τους ηλικία ή τι κάνουν όταν είναι χαρούμενοι ή λυπημένοι. Στη συνέχεια, οι χορευτές δοκίμαζαν μόνοι τους κάποια πράγματα και αργότερα της τα παρουσίαζαν. «Μερικές φορές ήταν τόσο δύσκολο που για ώρες ολόκληρες καθόμασταν χωρίς να κάνουμε τίποτα… Ποτέ δεν ξέραμε εάν κάτι της άρεσε ή όχι. Ποτέ δεν μας είπε κάτι, και έτσι ήμασταν τελείως ελεύθεροι να κάνουμε οτιδήποτε μας ερχόταν στο μυαλό. Και γίνονταν πάρα πολλά πράγματα. Μπορεί κατά τη διάρκεια του κομματιού να έκανες εκατό πράγματα και ύστερα από κάνα δυο μήνες μπορεί να σου ζητούσε να επαναλάβεις τα δέκα από τα εκατό και από αυτά έμεναν τελικά τρία-τέσσερα», μας λέει ο Δάφνις Κόκκινος.
Η συνέχεια
Σήμερα, επτά χρόνια μετά τον θάνατό της, ο θίασος συνεχίζει να παρουσιάζει το ρεπερτόριό της σε ολόκληρο τον κόσμο. Και όχι μόνο αυτό. Εχουν προσληφθεί δώδεκα νέοι χορευτές, έχουν δοθεί τέσσερις υποτροφίες από το Ιδρυμα Πίνα Μπάους, ανάμεσά τους και στον νεαρό Ευριπίδη Λασκαρίδη, και τα έργα της διδάσκονται σε άλλα θέατρα, όπως στην Οπερα του Μονάχου «Τα παιδιά του χθες, του σήμερα, του αύριο». Από τους βασικούς δασκάλους είναι ο Δάφνις Κόκκινος. Επιπλέον, τον περασμένο Σεπτέμβριο ο θίασος, έπειτα από υπόδειξη μιας διεθνούς επιτροπής καταξιωμένων ανθρώπων του χορού, επέλεξε τους χορογράφους Tim Etchells, Cecilia Bengolea & François Chaignaud και Theo Clinkard και δημιούργησαν μια καινούργια παράσταση.
Η Πίνα Μπάους μπορεί στην αρχή της καριέρας της να αμφισβητήθηκε και να μην έγινε αποδεκτή από κοινό και κριτικούς, στην πορεία όμως γνώρισε δικαίως μεγάλη αναγνώριση. Το 2007 της απονεμήθηκε το ιαπωνικό βραβείο Imperial, το οποίο θεωρείται το Νομπέλ των Τεχνών. Τα εισιτήρια των παραστάσεών της εξαντλούνται σε λίγες μόνον ώρες.
Οσο για το τι κυρίως έμαθε κοντά της, ο Δάφνις Κόκκινος απαντά: «Να είσαι ο εαυτός σου. Και αυτό είναι τόσο σκληρή δουλειά όσο και να είσαι όσο πιο απλός γίνεται. Αυτό το έμαθα ως χορευτής. Ως βοηθός της έμαθα ότι δεν πρέπει ποτέ να τα παρατάς. Εκεί που νομίζεις πως “αυτό ήταν, δεν αντέχω άλλο ή δεν ξέρω τι να κάνω”, εκείνη ακριβώς τη στιγμή πρέπει να αναζητήσεις κάποια λύση και αυτή τη λύση θα τη βρεις».
Η έκθεση στο Ομοσπονδιακό Μουσείο της Βόννης θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Ιουλίου και έχει προγραμματιστεί οι χορευτές του θιάσου να προσφέρουν μια γεύση στους επισκέπτες από τις πρόβες και τις παραστάσεις, ενώ παράλληλα θα δίνονται ομιλίες και θα λειτουργούν εργαστήρια.
