«Λένε ότι το βιολοντσέλο είναι ό,τι πιο κοντινό στην ανθρώπινη φωνή», μου λέει ο βιολοντσελίστας Γκοτιέ Καπισόν. «Και, ξέρετε, είναι αλήθεια αυτό. Αν το κοιτάξετε προσεκτικά, μοιάζει και με ανθρώπινο σώμα. Είναι το πιο αισθησιακό όργανο. Απογειώνεται στα χέρια ενός βιρτουόζου σολίστ, την ίδια στιγμή όμως είναι και ένα όργανο που “τραγουδάει”».
Η φωνή του Καπισόν έχει και αυτή κάτι τραγουδιστικό, μελωδικό. Ισως είναι και τα αγγλικά που μιλάει με χαρακτηριστικά γαλλική προφορά. Και ο ενθουσιασμός του, ο οποίος είναι έκδηλος κι ας μην τον βλέπω – για την ακρίβεια, κι ας μην τον ακούω «ζωντανά». Βλέπετε, σκέφτηκε κάτι διαφορετικό για τη συνέντευξή μας: στις γραπτές μου ερωτήσεις να απαντήσει με ένα εκτενές ηχογραφημένο μήνυμα. Τη διαδικασία αυτή ακολούθησε σε ένα διάλειμμα των προβών του πάνω στις εμβληματικές, κεφαλαιώδεις Σουίτες για σόλο τσέλο του Μπαχ («Ο Μπαχ είναι Αγία Γραφή. Ειδικά αυτές οι Σουίτες είναι η πεμπτουσία της μουσικής για κάθε τσελίστα, έτσι ήταν χθες, έτσι είναι σήμερα, έτσι θα είναι και αύριο», τονίζει) και μολονότι το ίδιο βράδυ θα ερμήνευε σε παγκόσμια πρώτη το κοντσέρτο για τσέλο του Αμερικανού Ντάνι Ελφαμ.
«Ο Ντάνι συνθέτει κυρίως κινηματογραφική μουσική. Εχει μάλιστα γράψει όλα τα σάουντρακ των ταινιών του Τιμ Μπάρτον. Εκπληκτικός συνθέτης, γνωριστήκαμε τα τελευταία χρόνια που γράφει περισσότερο “κλασική” μουσική. Σπουδαίος σύγχρονος συνθέτης, πιστεύω πως το συγκεκριμένο κοντσέρτο θα περάσει στο διεθνές ρεπερτόριο. Εκπληκτικό έργο, κάνουμε πρεμιέρα απόψε στη Βιέννη». Με άλλα λόγια, ο Καπισόν μου μιλούσε από την αυστριακή πρωτεύουσα μεταξύ πρόβας και συναυλίας, μεταξύ Μπαχ και σύγχρονης μουσικής.
Εναν τέτοιο συνδυασμό θα κάνει ο Καπισόν και στην Αθήνα: την Κυριακή 3 Απριλίου, στις 12 το μεσημέρι, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, θα ερμηνεύσει, συμπράττοντας με τον συνθέτη και πιανίστα Ζερόμ Ντικρό έργα Ντεμπισί, Μπραμς αλλά και ένα ποτ πουρί από διασκευές από κλασικά μουσικά θέματα της όπερας καθώς και σύγχρονη μουσική.
«Είναι ένα πρόγραμμα που αγαπώ πολύ», τον ακούω να λέει. «Στο πρώτο μέρος έχουμε μία φανταστική σονάτα για τσέλο και πιάνο του Κλοντ Ντεμπισί, γραμμένη κοντά στο τέλος της ζωής του. Είχε σκοπό να γράψει έναν κύκλο από έξι τέτοιες σονάτες, τελικά πρόλαβε τέσσερις. Είναι μια σύντομη σονάτα, διαρκεί περίπου δώδεκα λεπτά, όμως είναι τόσο πλούσια σε εικόνες – σαν να περνούν από μπροστά σου πίνακες ζωγραφικής. Ακολουθεί η πρώτη σονάτα για τσέλο και πιάνο του Γιοχάνες Μπραμς σε μι ελάσσονα Εργο 38. Με τον Ζερόμ, ο οποίος είναι ο παλαιότερός μου συνεργάτης, παίξαμε αυτό το έργο μαζί πριν από 25 χρόνια. Την πρώτη φορά που το ερμήνευσα ήμουν δεκαπέντε! Είναι ένα κλασικό, αγαπημένο έργο για τσέλο και πιάνο».
Μετά το διάλειμμα, γίνεται ένα άλμα, τόσο στη μουσική όσο και στον χρόνο. «Θα παίξουμε αποσπάσματα από μια προηγούμενη ηχογράφησή μας που τιτλοφορείται “Αισθήματα” (σ.σ. Émotions, Νοέμβριος 2020, με έργα Ντεμπισί, Σούμπερτ, Ελγκαρ – έχει γίνει χρυσό, έχει παραμείνει Νο 1 στα τσαρτ για περισσότερες από 30 εβδομάδες και έχει πουλήσει πάνω από 50.000 αντίτυπα). Είναι μια μείξη κλασικών μουσικών θεμάτων με κάποια λιγότερο κλασικά. Είναι κομμάτια που ήθελα χρόνια να παίξω και δεν είναι όλα, όπως είναι κατανοητό, γραμμένα για τσέλο. Ο Ζερόμ δεν είναι μόνον έξοχος πιανίστας αλλά και εξαιρετικός συνθέτης. Είναι εκπληκτικός ενορχηστρωτής και εδώ έχει κάνει μοναδικές διασκευές για τσέλο και πιάνο».
Ο Καπισόν δεν περιορίζεται στον κλασικό ήχο. Τον Ιανουάριο, στο Μόναχο, ερμήνευσε ένα άλλο σύγχρονο κοντσέρτο για βιολοντσέλο με την γκογκολική επωνυμία «Το ημερολόγιο ενός τρελού» της Ρωσίδας Λέρα Αουερμπαχ («αριστουργηματικό έργο», λέει με χαρά). «Εξερεύνηση, διεύρυνση ορίων – αυτό είναι κάτι που, έτσι κι αλλιώς, σου το διδάσκει ο κλασικός ήχος».
Ηθελα να εκδημοκρατικοποιήσω τη μουσική. Χάρη στο τσέλο να μάθω στον κόσμο την κλασική μουσική. Επαιζα σε βουνά, σε αγρούς, σε μνημεία, παντού.
Ψάχνω μεταξύ των ηχογραφήσεών του: τα κοντσέρτα Σοστακόβιτς και Σεν-Σανς, πλήρης κύκλος με τις σονάτες για τσέλο του Μπετόβεν. Στο τελευταίο σόλο άλμπουμ του ερμηνεύει συνθέσεις των Μπαχ, Ντουτιλό και Κόνταγι.
Ο Καπισόν ερωτεύτηκε το βιολοντσέλο από την πρώτη στιγμή. «Σύμφωνοι», λέει, «το βιολί έχει πάρει όλη τη δόξα επειδή από την αρχή λογιζόταν ως όργανο για σολίστ, ενώ το τσέλο αρχικά ήταν όργανο συνοδείας. Εξελίχθηκε όμως και έχουν γραφεί τεράστια έργα για αυτό. Είναι το πιο όμορφο μουσικό όργανο με τρομερές δυνατότητες, μεγάλο βεληνεκές. Εχει αυτό το τρομακτικό προνόμιο από τις χαμηλές στις ψηλές νότες. Ενιωθα να ενώνομαι σωματικά, να αποτελεί κομμάτι του σώματός μου. Ηθελα να το πάω παντού και να μεταφέρω τη μουσική παντού. Εννοείται σε αίθουσες αλλά και σε λιγότερο προβλέψιμα μέρη για μουσική. Ηθελα να εκδημοκρατικοποιήσω τη μουσική. Χάρη στο τσέλο να μάθω στον κόσμο την κλασική μουσική. Επαιζα σε βουνά, σε αγρούς, σε μνημεία, παντού».
Η πανδημία
Οταν τον ρωτώ για το μουσικό τοπίο σήμερα, τονίζει πως με την πανδημία έγινε κάτι πρωτοφανές: «Εκλεισαν ταυτόχρονα όλες οι αίθουσες συναυλίας στον πλανήτη. Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί. Εχουμε ανάγκη τη μουσική. Και οι μουσικοί έχουν ανάγκη το κοινό. Πιστεύω όμως πως το κοινό θα επιστρέψει. Για τους νέους μουσικούς ειδικά ήταν μια πάρα πολύ δύσκολη περίοδος. Πού να παίξουν; Πώς να γίνουν γνωστοί; Πώς θα επιβιώσουν οικονομικά; Γι’ αυτό ίδρυσα το Ινστιτούτο Καπισόν: για να βοηθήσω τους νεότερους μουσικούς να έχουν πρόσβαση στη σκηνή. Πιστεύω βαθιά ότι η μουσική είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχή μας και για να τη μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία νομίζω η μουσική ήταν, είναι και θα είναι αγγελιοφόρος της ειρήνης. Είναι ίσως η μόνη γλώσσα που είναι πραγματικά παγκόσμια».
@ Γκοτιέ Καπισόν, βιολοντσέλο / Ζερόμ Ντικρό, πιάνο, Κυριακή 3 Απριλίου, 12.00 μ.μ., Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
