Για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάζεται σε κλειστό θέατρο η όπερα του Λέος Γιάνατσεκ «Η πονηρή αλεπουδίτσα», αυτό το αλληγορικό παραμύθι που εμφανίζεται στο ρεπερτόριο σαν ένα παράξενο, διασκεδαστικό μα και πικρό, άνθος του μοντερνισμού.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή τόλμησε και φέρνει στην Αθήνα, στο Θέατρο Ολύμπια, την παραγωγή που ανέβασε στην Εθνική Οπερα Ουαλλίας και στην Οπερα της Σκωτίας, ο Βρετανός σκηνοθέτης Ντέιβιντ Πάουτνι, μία προσωπικότητα του ευρωπαϊκού θεάτρου και ένας ρηξικέλευθος στοχαστής πάνω σε μείζονα έργα του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Εχει συγκρίνει με τρόπο ακέραιο, τολμηρό όσο και λυρικά ευαίσθητο, τα δύο έργα ογκόλιθους: τη «Λούλου» του Αλμπαν Μπεργκ και την «Πονηρή αλεπουδίτσα» του Γιάνατσεκ. Και έχει οργανώσει σε ένα νέο τοπίο αντιπαραβολής και αλληλεπίδρασης τα βασικά θέματα του μοντέρνου ρεπερτορίου: τη σεξουαλικότητα, την ένταση ανάμεσα σε δίπολα, τον κύκλο της ζωής.
«Το βασικό μοτίβο που διατρέχει την όπερα του Γιάνατσεκ είναι η αντιπαράθεση του κόσμου της Φύσεως και του κόσμου του Ανθρώπου», λέει ο σκηνοθέτης Ντέιβιντ Πάουτνι. Είναι η πρώτη φορά που συνεργάζεται με ελληνικό οργανισμό και είναι μια θεαματική είσοδος, καθώς τα μαγευτικά σκηνικά και κοστούμια της Μαρίας Μπγέρνσον δημιουργούν μία φαντασμαγορία ψυχικής κλειστοφοβίας και υφέρποντος διονυσιασμού. Η κίνηση σφραγίζει την όπερα (αναβίωση σκηνοθεσίας-χορογραφίας Ελέιν Τάιερ Χολ).
Ο Ντέιβιντ Πάουτνι δείχνει να κινείται με απόλυτα οικείο τρόπο στο τοπίο συμβολισμών του Γιάνατσεκ. Μέσα από μια βαθιά δεξαμενή κεντροευρωπαϊκής πρωτοπορίας (το έργο είναι του 1924), οι «Αλεπουδίτσες» αναφύονται περιπαικτικές, αυθάδεις, αθώες και δηλητηριώδεις. Είναι η αφύπνιση της σεξουαλικότητας, η ανάδυση της θηλυκής αυτοδιάθεσης και η αναμόχλευση της αιώνιας διαπάλης ελευθερίας και καταπίεσης.
«Οι αλεπούδες ζουν σε καθεστώς ελευθερίας», λέει ο Πάουτνι, «και οι άνθρωποι σε καθεστώς καταστολής. Η αντιπαράθεση θηλυκού και αρσενικού δεν είναι τόσο οξεία όσο στη “Λούλου” του Μπεργκ και αυτό που μοιάζει να προέχει είναι ο κύκλος της ζωής, σε μία διαρκή όσο και βαθύτατη διαπάλη με τα υπόλοιπα νοήματα του έργου». Η όλη ιστορία πραγματεύεται όψεις της καταπίεσης και της καταστολής της επιθυμίας και της αυτοδιάθεσης. «Υπάρχει η αίσθηση ενός κλωβού. Η πίεση μιας κλειστοφοβίας».
Η σεξουαλικότητα εισβάλλει στην όπερα από την πρώτη πράξη. Η μικρή αλεπουδίτσα που μεγαλώνει δέσμια στο σπίτι του δασοφύλακα εξεγείρεται. «Είναι μία περίπτωση σεξουαλικής αφύπνισης», λέει ο Πάουτνι. «Η αλεπού είναι ζώο ημι-εξημερωμένο και αφυπνίζεται. Ο σκύλος, ζώο εξημερωμένο, ταυτισμένο με τον άνθρωπο, είναι πιο υποτακτικός, εκφράζει τη συναίνεση, την υποταγή, την καταπίεση». Και οι δύο ακόμη πράξεις αναπτύσσονται με κρυπτικές περσόνες και συμβολικά σεξουαλικά σήματα πίσω από τσιγγανοπούλες, δασοφύλακες, αλεπούδες, δασκάλους και πραματευτάδες, μέσα από ένα γαϊτανάκι ανθρώπινων χαρακτήρων και ζώων του δάσους, σε μία δίνη διονυσιασμού και συμβολισμού, αλλά και σε λίμνες ποιητικής αναπόλησης, πλάνης και αποπλάνησης. Είναι ένα μανιφέστο ζωώδους ερωτισμού και μετα-ρομαντικού στοχασμού.
Για τον Ντέιβιντ Πάουτνι, ο Λέος Γιάνατσεκ έγραψε αριστουργήματα. «Είναι ένας κορυφαίος συνθέτης όπερας. Είναι βαθύς, ρευστός, με πηγαία αίσθηση χιούμορ και καταστάσεων φάρσας και γκροτέσκ». Κατά μία έννοια, τα όψιμα έργα του έχουν μία αίσθηση επιρροής από τον βωβό κινηματογράφο, τα ανδρόγυνα σχήματα, την υποδοχή της φαντασίας σε ρόλους ρεαλιστικής αφήγησης. Υπάρχει μία αύρα αλληγορίας που εν προκειμένω μοιάζει να αντλεί από μία πλατιά, δημώδη παράδοση της Κεντρικής Ευρώπης, με παγανιστικό λεξιλόγιο και αρ νουβό φυσικά τοπία.
Στην παράσταση της Λυρικής, οι μονωδοί τραγουδούν στα τσέχικα (υπάρχουν ελληνικοί υπότιτλοι). Την ορχήστρα της Λυρικής διευθύνουν οι Γιάροσλαβ Κίσλινγκ και Οντρεϊ Ολος. Η διεύθυνση της χορωδίας είναι του Αγαθάγγελου Γεωργακάτου και της παιδικής χορωδίας, της Μάτας Κατσούλη.
Πρωταγωνιστούν σε διπλή διανομή: Ράνταλ Τζέικομπς, Πέτρος Σαλάτας, Δημήτρης Κασιούμης, Πέτρος Μαγουλάς, Χάρης Ανδριανός, Ακης Λαλούσης, Μίνα Πολυχρόνου, Τζίνα Φωτεινοπούλου, Ελενα Κελεσίδη, Τζίνα Πούλου, κ.ά.
Πρεμιέρα 28/3. Παραστάσεις έως 5/4.
