«Δρόμος του μεταξιού» ονομαζόταν το δίκτυο των εμπορικών οδών που επί αιώνες ακολουθούσαν τα καραβάνια μεταφέροντας αγαθά, με πολυτιμότερο το μετάξι, από την Κίνα μέχρι τη Μεσόγειο. Τον τίτλο αυτό έδωσε και η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Κίνας στην περιοδεία της, που ακολούθησε αντίστοιχη διαδρομή. Ξεκίνησε στις 6 του μηνός από την Ντουσανμπέ (Τατζικιστάν), στάθμευσε στην Μπισκέκ (Κιργιζιστάν), το Αλμάτι (Καζακστάν), την Τεχεράνη, το Ηράκλειο της Κρήτης και κατέληξε στην Αθήνα, όπου την παρακολουθήσαμε στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, την Τετάρτη 9 Αυγούστου 2015, υπό τη διεύθυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή της Long Yu.
Ο αρχιμουσικός, που θεωρείται από πολλούς ο ισχυρός άνδρας της κλασικής μουσικής στην αχανή χώρα, ίδρυσε την ορχήστρα το 2000, απορροφώντας την Κινεζική Ραδιοτηλεοπτική Συμφωνική Ορχήστρα, η οποία υπήρχε από το 1949. Ορισμένοι ίσως να θυμούνται τη συμμετοχή τους στο 24 Hours Mozart, την 24ωρη διεθνή ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ενωσης (EBU) για τα 250ά γενέθλια του Μότσαρτ στις 27 Ιανουαρίου 2006, όταν ερμήνευσαν το 24ο κοντσέρτο για πιάνο του τιμώμενου συνθέτη, με σολίστ τον Λανγκ Λανγκ – ο οποίος τότε είχε και την ανεκδιήγητη ιδέα να παίξει ως μπις κομμάτι του Σοπέν.
«Οι εραστές-πεταλούδες»
Κεντρικό έργο της αθηναϊκής συναυλίας ήταν το Kοντσέρτο για βιολί των Zhanhan He και Gang Chen, γνωστό και ως «Οι εραστές-πεταλούδες». Πρόκειται πιθανότατα για το γνωστότερο κινεζικό κομμάτι κλασικής μουσικής, γραμμένο συνεργατικά από τους δύο συνθέτες το 1959, την εποχή που ήταν ακόμα σπουδαστές στο Ωδείο της Σαγκάης. Το κοντσέρτο αποτελείται από ένα μέρος, συγκροτείται όμως από διακριτές ενότητες, με διαδοχή ζωηρών και ελεγειακών επεισοδίων, συχνά εμπνευσμένων από παραδοσιακούς σκοπούς και από μελωδίες της κινεζικής όπερας, στηριγμένο σε πεντατονικές κλίμακες. Σολίστ ήταν το πρώτο βιολί της ορχήστρας Zeng Cheng, ο οποίος, αντί για το σύνηθες μαύρο σακάκι, προτίμησε ένα ολομέταξο βεραμάν με ροδακινί φόδρα.
Η πειθώ και η ευαισθησία της ερμηνείας υπέδειξαν ότι το ενδιαφέρον δεν θα πρέπει να αναζητηθεί μόνο στη θεματική ανάπτυξη, αλλά πρωτίστως στην κομψότητα του τρόπου με τον οποίο η γραφή για το σόλο βιολί αναφέρεται στα παραδοσιακά έγχορδα της Κίνας, ενώ ολόκληρο το έργο φαίνεται να εμπνέεται από μια μουσικοαφηγηματική παράδοση καλλιέπειας, εντός της οποίας βρίσκει αβίαστη έκφραση πληθώρα ελάχιστα αυτοσυγκρατημένων συναισθημάτων: ανεκπλήρωτη επιθυμία, ξέφρενη χαρά και στο τέλος η εκστατική μεταμόρφωση των εραστών. Ενδιαφέρον επίσης ότι λίγο πριν από το τέλος ο σολίστ παίζει τη μελωδία με όλα τα βιολιά της ορχήστρας.
Το κοντσέρτο πλαισιώθηκε στην αρχή της βραδιάς από τους «Πολοβτσιανούς χορούς» από την όπερα «Πρίγκιπας Ιγκόρ» του Αλεξάντερ Μποροντίν και μετά το διάλειμμα από τη Συμφωνία αρ. 9, έργο 95, «Του Νέου Κόσμου», του Αντονίν Ντβόρζακ, εξαιρετικά δημοφιλή έργα, εμπνευσμένα επίσης από μουσικές παραδόσεις εκτός της καθαυτό κλασικής μουσικής.
Η προσέγγιση του αρχιμουσικού και στα δύο έργα χαρακτηρίστηκε από μια γενικά γοργή ρυθμική αγωγή με μεγάλη ρυθμική κανονικότητα και ενίοτε τονισμό του ρυθμικού στοιχείου έναντι του θεματικού, κάτι που, κατά τη γνώμη μας, διευκόλυνε την όχι πολύ συγκεντρωμένη ακρόαση, πλησιάζοντας λίγο την εμπειρία της ελαφράς μουσικής. Περισσότερο συμβατά με αυτή την προσέγγιση φάνηκαν οι χοροί και το δεύτερο μέρος της συμφωνίας του Ντβόρζακ «λάργκο», που πάντως έμοιαζε περισσότερο με ένα άνετο αντάντε.
Ειδικότερα για τη συμφωνία, επιθυμητή θα ήταν επίσης μία μεγαλύτερη προσοχή στο επίπεδο της δεξιοτεχνίας και της δυναμικής και εκφραστικής εκλέπτυνσης: ορισμένα περάσματα δεν ήταν εντελώς καθαρά, απουσίαζαν κάποια αναμενόμενα πιανίσιμι, ενώ η φρασεολογία ήταν κάπως ουδέτερη.
Αριστος συγχρονισμός
Συνολικά, πάντως, πρόκειται για σαφώς καλή ορχήστρα, άριστα συγχρονισμένη και συντονισμένη, και κυρίως καθόλου διεκπεραιωτική: ο ενθουσιασμός και η αφοσίωση σε αυτό που έκαναν ήταν μεταδοτικά.
Επιπλέον, μπορούμε να πούμε ότι έχει δικό της ύφος, την ιδιαίτερη ηχητική υπογραφή της, που, ναι, ασφαλώς είναι διαφορετική από εκείνη των ευρωπαϊκών ορχηστρών.
Εκτός προγράμματος δόθηκε η «Υπέροχη νύχτα» του Λιου Τιαν Χουά (1895-1932), που, όπως και το κοντσέρτο, αναδημιουργεί την ατμόσφαιρα της παραδοσιακής κινέζικης μουσικής, και ειδικότερα του «ερ-χου», δίχορδου παραδοσιακού βιολιού που παίζεται κρατημένο όρθιο και του οποίου η χροιά και το ρεπερτόριο χαρακτηρίζουν απολύτως αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως κινέζικο ήχο.
