«Κάθε ένας από εμάς είναι μετανάστης», φώναξε ο τραγουδιστής των Young Fathers, της μπάντας από το Εδιμβούργο που «ανοίγει» τις συναυλίες των Massive Attack σε ευρωπαϊκές πόλεις τις τελευταίες εβδομάδες, στο κοινό της Βιέννης, που ανταποκρίθηκε με ασυνήθιστο για το ταμπεραμέντο του ενθουσιασμό, χειροκροτώντας και επευφημώντας με σφυρίγματα.
Δεν μπόρεσα να αντισταθώ στη σκέψη ποια θα ήταν άραγε η αντίδραση του ελληνικού κοινού σε ένα τέτοιο μήνυμα. Και ούτε είχα απάντηση, δεν θα στοιχημάτιζα για καμία αντίδραση – θετική, αρνητική ή αδιάφορη. Και ούτε είχε πια σημασία γιατί το συγκρότημα από το Μπρίστολ, που θεμελίωσε σχεδόν τριάντα χρόνια πριν από την trip hop, βγήκε στη σκηνή. Οι πενηντάρηδες σήμερα μουσικοί, που επηρέασαν την ηλεκτρονική μουσική βαθιά και σημάδεψαν ολόκληρη γενιά χωρίς ποτέ να «καούν» με υπερβολές, επέστρεψαν στα φώτα ύστερα από καμιά πενταετία για να διηγηθούν ιστορίες που αφορούν το σήμερα.
Οπως συνήθως, εκείνοι στη σκιά και πάνω από τα κεφάλια τους, στις led οθόνες, οι εικόνες σμίγουν με τα τραγούδια. Σημαίες χωρών που μπλέκονται με τα logo των μεγαλύτερων πολυεθνικών, τίτλοι ειδήσεων, από τον ιό Ζίκα μέχρι το Brexit και τον Ντόναλντ Τραμπ, και στη συνέχεια μια επιδρομή στοιχείων και αριθμών για την προσφυγική κρίση και τις καταστροφές των μνημείων από το ISIS.
Ολες αυτές οι πληροφορίες είναι μέρος της δουλειάς μου, τις γνωρίζω, τις παρακολουθώ, φτάνουν σε μένα κάθε μέρα από πρακτορεία ειδήσεων, ΜΚΟ, διεθνείς οργανισμούς και προσωπικές ιστορίες.
Και, όμως, τώρα μου φαίνονται αλλιώς. Ακούγοντας τον Horace Andy να τραγουδά το «Girl I love you», διαβάζω πόσοι πρόσφυγες βρίσκονται σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, πόσοι πνίγηκαν στο Αιγαίο, πόσα προσφυγάκια αγνοούνται, πόσοι ζητούν άσυλο, πόσα εκατομμύρια ανθρώπων εγκατέλειψαν τη Συρία, διαβάζω ότι το 50% των προσφύγων είναι παιδιά και πως 150.000 παιδιά Σύρων γεννήθηκαν πρόσφυγες. Η φωνή σωπαίνει, οι μπότες των ντραμς δυναμώνουν, τα μπάσα με ζαλίζουν και η οθόνη αναβοσβήνει με φωτογραφίες του Giles Duley, του φωτογράφου που έμεινε χωρίς πόδια και τον αριστερό του ώμο από νάρκη στο Αφγανιστάν.
Φωτογραφίες από τη Λέσβο, την Ειδομένη και το Καλαί. Μωρά πάνω στις βάρκες μέσα στις αγκαλιές των μανάδων τους, ένα βουνό από πορτοκαλιά σωσίβια στο ελληνικό νησί, ένα παιδί με ένα χαρτόνι στα χέρια του που γράφει «Κυρία Μέρκελ αφήστε μας να περάσουμε» στα ελληνοσκοπιανά σύνορα, βλέμματα πληγωμένα, απεγνωσμένα, αλλά περήφανα. Η εκτυφλωτική οθόνη ανάβει για τελευταία φορά με ένα πανό που γράφει «σπίτι». Τα μάτια μου πονούν και ίσως για πρώτη φορά στ’ αλήθεια πονάω κι εγώ, γι’ αυτούς, πονάω μαζί τους. Τους συμπονώ.
Ο εφιάλτης
Λίγο πριν από το τέλος της συναυλίας, η οθόνη μετατρέπεται σε πίνακα ανακοινώσεων αεροδρομίου με τις αναχωρήσεις και τις αφίξεις των πτήσεων, όσο ακούγεται το νέο τους δυνατό τραγούδι «Voodoo in my blood». Εμφανίζονται όλες οι μητροπόλεις του κόσμου, πρωτεύουσες και πόλεις σε όλη την Ευρώπη. Οι ενδείξεις «στην ώρα τους», «με καθυστέρηση», «ανοιχτή πύλη» και «επιβίβαση» αλλάζουν με επιταχυνόμενο ρυθμό, σε κάνουν να νιώθεις πολίτης του κόσμου, ελεύθερος να ταξιδέψεις όπου λαχταρά η ψυχή σου, όλος ο κόσμος είναι στα πόδια σου κι εσύ απλώς διαλέγεις προορισμό και φεύγεις, το μυαλό σου πετάει ήδη.
Μα τότε ακριβώς, τα «ακυρώθηκε» πληθαίνουν, καταπίνουν την οθόνη, νιώθεις αμηχανία, ματαίωση, οι πόλεις σβήνουν η μία μετά την άλλη από τον φωτεινό πίνακα, ο οποίος σβήνει, μαυρίζει. Στο κέντρο του μόνο αναβοσβήνει το μήνυμα «κλειστά σύνορα». Το τραγούδι κόβεται μαζί με την ανάσα σου, όπως όταν ξυπνάς από εφιάλτη.
Πρώτα άνοιξαν την πόρτα της πόλης…
Νωρίτερα από μια εβδομάδα μετά, ο φόβος που κρυβόταν στον εφιάλτη των κλειστών συνόρων ζωντάνεψε κι έχουμε σήμερα τα πρώτα άτυπα κλεισίματα συνόρων στη Σερβία, στην ΠΓΔΜ, στην Κροατία, στη Σλοβενία και –τι ειρωνεία!– και στην Αυστρία. Μόνο που σε εκείνη τη χώρα, κόντρα σε ό,τι θέλουμε, μας κάνουν ή βολευόμαστε να πιστεύουμε, δεν κυνηγούν τους μετανάστες, δεν θέλουν όλοι τουλάχιστον, να τους κλωτσήσουν έξω από τη χώρα τους. Τα παλιά γραφεία της μεγαλύτερης εφημερίδας της χώρας στην καρδιά της αυστριακής πρωτεύουσας, δύο δρόμους από τον πεζόδρομο της Mariahilfer strasse, έγιναν από την πρώτη στιγμή τα μικρά αλλά ζεστά σπίτια των Σύρων προσφύγων, διασφαλίζοντάς τους ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης και αξιοπρέπεια. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα κτίρια της Βιέννης.
Πριν ανοίξουν τη δημόσια συζήτηση για το αν, πόσους και πώς τους θέλουν, άνοιξαν την πόρτα της πόλης τους. Ηταν αρχές Οκτωβρίου όταν άνοιξαν και την αυλή τους για τους πρόσφυγες, την πλατεία των Ηρώων εκεί όπου ο Χίτλερ ανακοίνωσε πριν από 78 χρόνια την προσάρτηση της Αυστρίας στο Γ΄ Ράιχ. Εκεί οι εκατοντάδες χιλιάδες Βιεννέζοι τραγούδησαν για τους πρόσφυγες σε δωρεάν συναυλία με τη συμμετοχή αφιλοκερδώς, των διασημότερων Αυστριακών και όχι μόνο καλλιτεχνών.
Τα έσοδα αποκλειστικά από την κατανάλωση της πιο ιστορικής αυστριακής μπίρας άγγιξαν τις 200.000 ευρώ και διατέθηκαν μέσω της ΜΚΟ Volkshilfe υπέρ των προσφύγων στην Αυστρία. Σύμφωνα με τον διοργανωτή, ό,τι συνέβη εκείνες τις ώρες έχει ανεκτίμητη αξία για τους Αυστριακούς, αφού «ήταν μια τεράστια πρόκληση για όλους μας να υποδεχτούμε μέσα μας κυρίως, τους πρόσφυγες, να τους νιώσουμε σαν ευκαιρία και όχι σαν απειλή».
Αυτή μπορεί να μην είναι η Αυστρία του Κουρτς, του Φάιμαν ή της Λάιτνερ, η χώρα από την οποία ανακαλέσαμε την πρέσβειρά μας, όμως είναι και αυτή Αυστρία. Είναι εκείνο το κομμάτι της χώρας που εν μέσω της συντριπτικής αμφισβήτησης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και παρά τα μαύρα κοράκια που πετούν πάνω από τα κτίρια των ευρωπαϊκών οργάνων στις Βρυξέλλες, όταν συνδεθεί με το όμοιό του στις υπόλοιπες χώρες, ταιριάζει, ολοκληρώνεται.
Ολα αυτά μου περνούν από το μυαλό σε μια συναυλία που, αν και χωρίς πολιτικό περιτύλιγμα, είναι αμιγώς πολιτική. Τόσο που όταν ακούγονται οι πρώτες χαρακτηριστικές νότες του «Unfinished Sympathy» στο δεύτερο ανκόρ, του αξεπέραστου στη σύγχρονη μουσική ιστορία ερωτικού ύμνου των Massive Attack, δεν σκέφτομαι ανολοκλήρωτους έρωτες αλλά επικεντρώνομαι στη λέξη «συμπόνια». Σε αυτήν που κοντεύει να στερέψει και από την Ευρώπη, και από την Ελλάδα, και από εσένα, και από εμένα. Σε αυτήν που την ίδια στιγμή είναι η μόνη δύναμη που μας απέμεινε.
