Θεωρώ τον εαυτό μου ιδιαίτερα τιμημένο από την «Καθημερινή», γιατί έχει στηρίξει όλες τις προσπάθειές μου πρώτα για τη Λυρική Σκηνή και κατόπιν για την Ακαδημία Λυρικής Τέχνης «Maria Callas», για της οποίας τη στέγαση και κατόπιν την ίδρυση συνεχίζω να προσπαθώ. Η γνώμη μου έτυχε σεβασμού και όταν ακόμη τα κείμενά μου ήταν τολμηρά και ιδιαίτερα καταγγελτικά.
Σας παρακαλώ να δεχθείτε έναν ακόμη προβληματισμό μου και την ανησυχία μου σε σχέση με την οριστική συμφωνία μεταξύ κράτους και Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την τελική δωρεά του δευτέρου και εάν οι όροι εξακολουθούν να είναι οι ίδιοι βάσει των οποίων έγινε η πρώτη συμφωνία στις 23 Μαρτίου 2009, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, για να υιοθετηθεί στη συνέχεια από το ίδρυμα και να κατασκευαστεί το κτίριο που θα στεγάσει την Εθνική Λυρική Σκηνή μας (την Ακαδημία δεν την απέρριψαν αμέσως) και την Εθνική Βιβλιοθήκη.
Πιστεύω ότι μου δίνεται εκ των πραγμάτων το δικαίωμα, ηθικό αν θέλετε, να εκφράσω τον σημερινό μου προβληματισμό, που είναι ιδεολογικός αλλά και πρακτικός: πώς δηλαδή οι κυβερνήσεις (όλες) αντιλαμβάνονται και ασκούν τον ρόλο του κράτους σε σχέση με τον πολιτισμό;
Από την πρώτη φορά που επισκέφθηκα το ίδρυμα, το 2004, με την τεκμηριωμένη πρόταση για το Φαληρικό Δέλτα, ώς τη δεύτερη, στις 7.2.2007, οπότε κατέθεσα επισήμως (ως πρόεδρος της εταιρείας) προτάσεις-μελέτες (παρόντων του Δ.Σ. του ιδρύματος, του προέδρου και του αντιπροέδρου της ΕΛΣ), επεσήμαινα ότι πρέπει να προστατευθεί η ιστορία του λυρικού μας θεάτρου, η αυτοτέλειά του, η μη εκχώρησή του σε εξωθεσμικούς παράγοντες για την οποιαδήποτε χρήση του.
Η ματαιοδοξία, όμως, και η ελαφρότητα των τότε ιθυνόντων του συμβουλίου της Λυρικής απαίτησαν την απομάκρυνσή μου από τις συσκέψεις που γίνονταν στο ίδρυμα, με το αιτιολογικό ότι δεν είχα κανένα θεσμικό ρόλο στην ΕΛΣ. Θλιβερό «άλλοθι» που έγινε, ωστόσο, αποδεκτό και έτσι δεν ήμουν παρούσα όλα αυτά τα χρόνια. Δεν έπαψα, όμως, να παρακολουθώ από μακριά και με αξιοπρέπεια τα τεκταινόμενα.
Σήμερα, ακριβώς επειδή γνωρίζω ότι ήλθε η στιγμή της τελικής συμφωνίας και παράδοσης του έργου στην πολιτεία, ένιωσα ότι οφείλω να αναφερθώ και να εκφράσω την ανησυχία και τα ερωτήματά μου, πάνω στο γεγονός ότι προκαλείται (από την πολιτεία ή από κάποιους) μια αχαρακτήριστη, τρομακτική (σε συνέπειες) ανατροπή, την τελευταία στιγμή του επικεφαλής του οργανισμού, που, αν μη τι άλλο, γνωρίζει πώς και τι πρέπει να γίνει για να μεταφερθεί όλος αυτός ο τεράστιος κορμός ενός λυρικού θεάτρου, χωρίς κίνδυνο να υποστεί ρωγμές και κατάγματα το σώμα και το πολυκέφαλο «ιερό τέρας» ενός τέτοιου οργανισμού.
Αυτή η απόφαση με τάραξε βαθύτατα. Χαιρετίστηκε με διθυράμβους, θούρια, επαίνους ο νέος επικεφαλής του οργανισμού, σαν τον Μεσσία, στη διαδοχή ενός οργανισμού που δεν παρουσίαζε ούτε φαινόμενα παρακμής ούτε ασυνέπειας, που άνοιξε τις πόρτες του σε ένα κοινό που δεν το είχε ποτέ επισκεφθεί και σίγουρα δεν ήταν η ελίτ!
Τι σημαίνει αυτό; Ποιο ρόλο καλείται να διαδραματίσει ή να παίξει ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής; Γιατί δέχθηκε σ’ αυτή την τόσο καίρια στιγμή να αποδεχθεί μια θέση που θα μπορούσε, ίσως αργότερα, να πολιορκήσει; Τι ρόλο έπαιξε το ίδρυμα σ’ αυτήν την ανατροπή όσο και αν νομικά είναι καλυμμένη;
Και επανέρχομαι στο κύριο ερώτημά μου. Θα είναι το συμφωνητικό το τελικό όπου θα κληθεί να προσυπογράψει ο νέος διευθυντής το ίδιο με το πρώτο; Εάν όχι;
Εκεί θα κληθεί το κράτος να υπερασπιστεί την ιστορία, την αξιοπρέπεια, την αυτοτέλεια του μοναδικού λυρικού μας θεάτρου, μη εκχωρώντας ζωτικό χρόνο και χώρο στον ευεργέτη που πιθανότατα θα διεκδικήσει τώρα δικαιώματα που δεν είχε παλαιότερα.
Το κράτος γνωρίζει; Το ενδιαφέρει να ασκήσει τον ρόλο του προστατεύοντας τον θεσμό εάν υπάρξουν τέτοιες βλέψεις στις 23 Ιανουαρίου ε.ε., στην τελική σύσκεψη της Ειδικής Συμβουλευτικής Επιτροπής του Δημοσίου, όπου μετέχουν το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), εκπρόσωπος του Γραφείου του Πρωθυπουργού, του υπουργείου Παιδείας, του υπουργείου Πολιτισμού, του δημάρχου Καλλιθέας, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εταιρείας Κέντρο Πολιτισμού Iδρυμα Σταύρος Νιάρχος Α.Ε., που θα προικοδοτείται από το Iδρυμα με 10 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, 5 για τους υπαλλήλους της και 5 για το πρόγραμμα.
Ανησυχώ γιατί διαφαίνεται κάτι που παραπέμπει τις σκέψεις μου στην παρέμβασή μου «Megaron Plus, φωσφορίζουσα κηλίδα στην καρδιά του πολιτισμού μας», που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα σας στις 5 Οκτωβρίου 2005, ενάντια στον αείμνηστο Χρ. Λαμπράκη, όταν διείδα την προσπάθειά του να κατακερματίσει τη Λυρική σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες και να κινδυνεύει να χάσει τον ιστορικό ιστό της, φορώντας σιγά σιγά το προσωπείο των ευεργετών ή χορηγών.
Φοβάμαι μήπως στην τελική της μετάβαση η Εθνική μας Λυρική Σκηνή συρρικνωθεί και μεταλλαχθεί. Εύχομαι όποιος τελικά θα είναι ο επικεφαλής του θεάτρου να αντιληφθεί τη δύναμη και το βάθος της λυρικής τέχνης, τη γοητεία που ασκεί η ανθρώπινη φωνή όταν της φέρονται με αγάπη και δεν της αλλάζουν τον προορισμό της.
Ευχαριστώ.
* H κ. Βάσω Παπαντωνίου είναι μουσικός.
