Λένε ότι ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ συνέθεσε τη μουσική της όπερας «Οι γάμοι του Φίγκαρο» σε μόλις έξι εβδομάδες. Iσως στο μυαλό του Αντόνιο Σαλιέρι να ήταν ακόμα λιγότερες. Ο μύθος τον θέλει να είναι το παιδί-θαύμα του 18ου αιώνα που είχε αναστατώσει την αυλή της Βιέννης με τη μουσική του ιδιοφυΐα και τον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα του, εξοργίζοντας τον συντηρητικό, θρησκευόμενο, ομότεχνό του Αντόνιο Σαλιέρι.
Το 1825, λίγο πριν ο Σαλιέρι αφήσει την τελευταία του πνοή, διαδόθηκε η φήμη ότι εκείνος ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο του Μότσαρτ, ο οποίος πέθανε πρόωρα στα 35 του χρόνια. Σε αυτή τη φήμη βασίζεται ο Ρώσος συγγραφέας Αλεξάντερ Πούσκιν και γράφει το θεατρικό έργο «Μότσαρτ και Σαλιέρι», παρουσιάζοντας τον πρώτο ως την απόλυτη μουσική ιδιοφυΐα και τον δεύτερο ως τον μεγάλο αντίζηλό του που θέλει να τον καταστρέψει.
Αυτό ήταν. Τον 19ο αιώνα, ο επίσης Ρώσος συνθέτης Ρίμσκι-Κόρσακοφ μετέτρεψε την παράσταση σε όπερα και το 1979 ο Βρετανός θεατρικός συγγραφέας Πίτερ Σάφερ έγραψε το «Αμαντέους», βάζοντας τον μετανιωμένο Σαλιέρι να διηγείται τις αναμνήσεις από τη ζωή του με τον Μότσαρτ. Ο Μίλος Φόρμαν μετέφερε το έργο στο σινεμά (1984), σαρώνοντας τα βραβεία (οκτώ Οσκαρ) και διατηρώντας ζωντανό το μυθικό δίδυμο.
Τι είναι αυτό, όμως, που έκανε τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο να μπει στο μυαλό του Σαλιέρι; «Δεν με ενδιαφέρει ούτε η ζωή του Μότσαρτ ούτε η εποχή του», μας λέει κατηγορηματικά ο σκηνοθέτης της παράστασης «Αμαντέους» και μας ξαφνιάζει. Για τον ίδιο, ο πυρήνας του έργου βρίσκεται αλλού. «Με απασχολεί ο εφιάλτης τού να κυνηγάς μια ζωή που δεν είναι η ζωή σου, του να ζεις απομακρυσμένος από τον πραγματικό σου εαυτό και να μην είσαι ποτέ ευτυχισμένος», σημειώνει και προσθέτει ότι και οι δύο χαρακτήρες μοιάζουν περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. «Και οι δύο είναι δυστυχισμένοι και νιώθουν αποτυχημένοι. Ο Μότσαρτ είναι σε πλήρη επικοινωνία με το ταλέντο του και την έμπνευση αλλά απομακρυσμένος από τον υπόλοιπο εαυτό του και πεθαίνει δυστυχής, κυνηγώντας την αγάπη και την αποδοχή. Είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος», υπογραμμίζει.
Για να αναδείξει αυτά τα ερωτήματα και όσα τον συγκινούν προσωπικά μέσα στο έργο, ο κ. Παπασπηλιόπουλος λέει ότι δεν διστάζει να «παραβιάσει» τα πάντα για να το κάνει. Με άλλα λόγια, μην περιμένετε να δείτε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά λευκές περούκες με μπούκλες, πολυτελή σαλόνια, χρυσοκέντητους φραμπαλάδες ή τα πολιτικά και ταξικά θέματα που ενυπάρχουν μέσα στο έργο. Υπάρχει η αίσθηση της εποχής, αλλά με έναν τρόπο αφαιρετικό και καθώς η παράσταση εκτυλίσσεται στο μυαλό του Σαλιέρι. Οι σκηνές μοιάζουν να έχουν την υφή του ονείρου και των επιθανάτιων αναμνήσεων, που άλλα πράγματα τα μεγεθύνουν, άλλα τα κρύβουν και άλλα τα διαστρεβλώνουν, με αρκετές όμως δόσεις χιούμορ.
Ωστόσο, αυτό που δεν θυσιάζεται είναι η μουσική. Ενα κουιντέτο εγχόρδων θα παίζει ζωντανά τα έργα του συνθέτη που ακούγονται στο έργο του Σάφερ, με τον ηθοποιό Γιάννη Νιάρρο, που υποδύεται τον Μότσαρτ, στο πιάνο. Οι συνθέσεις θα είναι γνώριμες αλλά και λίγο «πειραγμένες» από τον Δημήτρη Σιάμπο, που έχει τη μουσική επιμέλεια της παράστασης, έτσι όπως (υποτίθεται πως) τις άκουγε ο Σαλιέρι και «του τρυπούσαν το μυαλό», όπως συμπληρώνει ο κ. Νιάρρος. Τα τρία τελευταία χρόνια ο ηθοποιός και μουσικός μελετά τον χαρακτήρα αλλά και τη μουσική του Μότσαρτ, που δεν είχε την ευκαιρία να τη συναντήσει στο παρελθόν. «Η Φαντασία νούμερο 3 σε Λα μινόρε είναι το αγαπημένο μου έργο του», σχολιάζει, «διότι είναι από τα σκοτεινά του έργα που εκφράζει μια θλίψη, δεν είναι εύθυμο όπως ήταν τα περισσότερα εκτός του Ρέκβιεμ».
«Με απασχολεί ο εφιάλτης τού να ζεις απομακρυσμένος από τον πραγματικό σου εαυτό και να μην είσαι ποτέ ευτυχισμένος».
Αυτές οι αντιθέσεις του Μότσαρτ, η ακροβασία του ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι, η παιδικότητα και ο ναρκισσισμός του, η υψηλή τέχνη και η έλλειψη ενσυναίσθησης για τους άλλους είναι που κάνουν τον ρόλο ιδιαίτερο για τον ηθοποιό. «Το έργο αφορά περισσότερο τη σχέση του καλλιτέχνη με τον εαυτό του και με τους άλλους καλλιτέχνες, τι σημαίνει να είσαι καλός ή ο καλύτερος, και πώς συνδιαλεγόμαστε με αυτές τις σκέψεις μέσα μας συνεχώς. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τη ματαιότητα αυτής της σκέψης, αλλά συνεχίζει και μας τροφοδοτεί», σημειώνει και σχολιάζει ότι όλοι οι καλλιτέχνες θα περάσουν στιγμές που θα νιώσουν Σαλιέρι και άλλες στιγμές, Μότσαρτ.
Ο Σαλιέρι, προσθέτει ο κ. Νιάρρος, είναι πιο συγκινητικός ως χαρακτήρας. Είναι αυτός άλλωστε που υφίσταται τις πιο μεγάλες συναισθηματικές μεταβολές και από τους πρώτους που καταλαβαίνουν ότι η μουσική του Μότσαρτ θα ακούγεται για πάντα. Στο έργο, η ατσαλένια πίστη του στον Θεό συντρίβεται όταν καταλαβαίνει το μέγεθος του ταλέντου του πολυγραφότατου συνθέτη. «Ενιωσε έναν βαθύ πόνο όταν κατάλαβε ότι ο Μότσαρτ ήταν η φωνή του Θεού και όχι εκείνος. Με Αυτόν βάλλεται, και το πεδίο της μάχης γίνεται ο Μότσαρτ», μας λέει ο ηθοποιός Νίκος Ψαρράς που ενσαρκώνει τον απαιτητικό ρόλο.
Αλλωστε το κείμενο του Σάφερ αρχίζει και τελειώνει με εκείνον, υπέργηρο αφηγητή στην αρχή και νέο συνθέτη λίγο αργότερα, με μοναδικό στόχο να διαλύσει τον μέθυσο, γυναικά, βωμολόχο αλλά υπερταλαντούχο Μότσαρτ. Είναι ένας παρεξηγημένος και δυστυχισμένος άνθρωπος, σημειώνει ο κ. Ψαρράς, που στο τέλος της ζωής του ζητάει συγχώρεση.
Τον συγκλονίζει μια φράση που λέει προς το τέλος του έργου: «Μετριότητες παντοτινές, τωρινές και του μέλλοντος, μας δίνω άφεση αμαρτιών». Πώς την ερμηνεύει ο ίδιος; «Στη ζωή δεν μπορούμε να είμαστε παντού πρώτοι, και δεν πειράζει. Το ταλέντο πρέπει να το θαυμάζεις και να το αναγνωρίζεις όταν το βλέπεις γύρω σου, όχι να το καταστρέφεις».
«Αμαντέους». Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, από 5 Φεβρουαρίου. Το έργο είχε ανεβεί και το 1984 από τον θίασο Φέρτη – Ντενίση.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
