«Το θέατρον τελεί εν αργία όσον υπάρχει επιθεώρησις»
Τιμ. Αμπελάς
(εφ. Αθήναι 9/8/1915)
Η επιθεώρηση, αυτό το δημοφιλές είδος θεάτρου με μουσική, πιο δημοφιλές από το κωμειδύλλιο, την όπερα και την οπερέτα, είναι το μόνο θεατρικό είδος που πολεμήθηκε με ιδιαίτερη σφοδρότητα στην εποχή της ακμής του, κατά τη δεκαπενταετία πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο Γρ. Ξενόπουλος, ο Π. Νιρβάνας, ο Σπ. Μελάς, ο Π. Χορν και ο Φ. Πολίτης απαιτούσαν την αποβολή της από το δραματολόγιο των θιάσων. Την κατηγορούσαν ότι δεν είναι «τέχνη», αλλά «βιομηχανία», ότι δεν είναι «θέατρον» αλλά «καφέ-σαντάν».
Η πορεία της στη διάρκεια ενός αιώνα υπήρξε άλλοτε δυναμική και άλλοτε υποτονική και, φυσικά, δεν υπήρξε ευθύγραμμη. Το πολιτικό σχόλιο εναλλασσόταν με τη βωμολοχία, τη χυδαιολογία, τα σεξιστικά υπονοούμενα ή το γυμνό και κατά καιρούς αυξανόταν η βωμολοχία και μειωνόταν το γυμνό ή, αντίθετα, ανάλογα πάντα με την εποχή και τους στόχους των συγγραφέων. Στο θέατρο «Αλσος» η παράσταση «Τι ζούμε, ρε;;;» αποτελεί μια ζωηρή, ανήσυχη κι εύστοχη εκτίναξη του επιθεωρησιακού θεάματος από τη σκηνική τυποποίηση αυτού του είδους διασκέδασης, χάρη στα προσεγμένα κείμενα που έγραψε η Δήμητρα Παπαδοπούλου και σκηνοθέτησε ο Θοδωρής Αθερίδης.
Το τηλεοπτικό δίδυμο του «Σ’ αγαπώ – Μ’ αγαπάς» (2000-2002) λειτουργεί ως σύστημα αποτελεσματικά, τηρεί κατά γράμμα τους αναγνωρίσιμους κώδικες της πρακτικής των επιθεωρήσεων. Ο Θ. Αθερίδης αποδίδει σκηνικά την πολιτική και κοινωνική σάτιρα αναζωογονημένη με τη φαντασμαγορική σκηνική παρουσία της δωδεκαμελούς ορχήστρας και του εικοσαμελούς μπαλέτου σε χορογραφία Φ. Ευαγγελινού.
Στην αρχή της παράστασης οι «Σ’ αγαπώ – Μ’ αγαπάς» εκφράζουν στους θεατές την αμηχανία τους: «Πώς χειριζόμαστε εμείς την επιθεώρηση;». Μας προϊδεάζουν ότι το θέαμα δεν θα έχει αποκλειστικά πολιτικό χαρακτήρα γιατί τα πολιτικά θέματα είναι πλέον παρωχημένα.
Η σάτιρα της Δήμητρας Παπαδοπούλου δεν χυδαιολογεί, δεν καταγγέλλει, ούτε αποφεύγει όμως τα κοινότοπα αστεία.
Η σάτιρα της Παπαδοπούλου δεν χυδαιολογεί, δεν καταγγέλλει, ούτε αποφεύγει όμως το κοινότοπο αστείο που αφορά τα «αγγλικά του Τσίπρα» ή τη «γρουσουζιά του Μητσοτάκη». Οι ηθοποιοί προκαλούν ελεγχόμενο «γκελ» με το κοινό, δεν αυτοσχεδιάζουν για να προβάλουν με ναρκισσιστική αυταρέσκεια το ταλέντο τους, αλλά είναι εξαρτημένοι από ένα κείμενο δομημένο, τη ροή του οποίου ακολουθούν σχεδόν ευλαβικά.
Η διαφοροποίηση από άλλες επιθεωρήσεις είναι σαφής. Ολα τα νούμερα μεταφέρονται στη σκηνή αποτελεσματικά από μια σειρά έμπειρων ηθοποιών, κυρίως από τον χώρο της τηλεόρασης, που ξεδιπλώνουν όλη την γκάμα του θεματικού υλικού της πολυπολιτισμικότητας, της οικολογικής κρίσης, της εισβολής της τεχνολογίας στην ιδιωτική ζωή, της μοναξιάς, των σεξιστικών στερεοτύπων, των στερεοτύπων περί γυναικείας ομορφιάς, της ομοφοβίας, του #MeΤoo, της πανδημίας του κορωνοϊού, του αντιεμβολιαστικού κινήματος, της αρρωστοφοβίας… Διακρίνεται ο Κρατερός Κατσούλης, έξοχος ως καθηγητής και αγανακτισμένος κλασικός φιλόλογος που παλεύει με όπλο τις ετυμολογίες, να διασώσει τους νέους από τη γλωσσική τελμάτωση και την αδιαφορία για οτιδήποτε διανοητικό…
Ο Λευτέρης Ελευθερίου αποκαλύπτει δεξιοτεχνικά τον «οικολόγο» βοσκό, τον αμόρφωτο αγρότη που δεν θα γίνει ποτέ Ευρωπαίος πολίτης. Ο Κώστας Κόκλας στο νούμερο με τον ιερέα που ζητάει τον εκσυγχρονισμό του ευαγγελίου, ο Θανάσης Αλευράς ως σύγχρονος οπαδός του Δαλάι Λάμα που αναζητά τα ζεν επιχειρήματα, η Ελένη Κοκκίδου δημιουργεί μια επιπλέον φιγούρα της «αριστερής» που αναπολεί τα χαμένα ιδεολογικά οράματα με φόντο τα γκράφιτι των Εξαρχείων.
Αποκάλυψη ο Πάνος Μουζουράκης, ο οποίος αφήνει σημαντικά ίχνη υποκριτικής, όχι ως Μπάιντεν ή ως πρεζάκιας, αλλά κυρίως στο κεφάλαιο Club, όπου περιδιαβαίνει με άνεση σε σημαντικούς σταθμούς του έντεχνου τραγουδιού και πετυχαίνει μια αρμονική σύζευξη της ιδιότητας του ηθοποιού και του τραγουδιστή, δίνει μια νέα πνοή στο επιθεωρησιακό θέαμα. Απολαυστική με το χιούμορ και την ευφυΐα της, ως ηθοποιός στον ρόλο της Κυπρίας influencer και της ειδικής στη διοργάνωση σεμιναρίων για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των γυναικών, η Δήμητρα Παπαδοπούλου.
Οι ηθοποιοί Κώστας Αποστολάκης, Ηλιάνα Γαϊτάνη, Αντώνης Κρόμπας, Ροζαμάλια Κυρίου, Νίκη Λάμη, Αντώνης Λουδάρος, Στράτος Λύκος, Παρθένα Χοροζίδου σκιαγραφούν επιτυχημένα τους τύπους της κοινωνικής σάτιρας, της κριτικής των ηθών, των ιδεολογικών στερεοτύπων και των κοινωνικών συμπεριφορών που είναι καθημερινά οικείες και αναγνωρίσιμες. Μαζί με τον Αθερίδη, παρεμβαίνουν στο θέαμα και οδηγούν τον θεατή στην απόλαυση του γέλιου που δεν είναι μόνο μορφασμός.
Παρά την εμφανή επίδραση της τηλεοπτικής αισθητικής, η παράσταση επιτυγχάνει τον συνδυασμό του εμπορικού και ποιοτικού αποτελέσματος, σε ένα θεατρικό βίωμα που δεν κρύβει τις καταβολές και κυρίως την ταυτότητά του.
* Η κ. Ρέα Γρηγορίου είναι διδάκτωρ Ιστορίας – Δραματολογίας ΑΠΘ, καθηγήτρια στο Τμήμα «Ελληνικός Πολιτισμός» του ΕΑΠ.
