«Γεννήθηκα στον Λίβανο, με την έναρξη ενός πολέμου αχόρταγου σαν Δράκος, τον καιρό που ο ανθρώπινος παραλογισμός ξεπέρασε κάθε όριο. Στη μέση αυτής της παράνοιας ο λόγος της γιαγιάς μου ήταν μια όαση, ένας τόπος όπου μπορούσαν να βρουν καταφύγιο το όνειρο και η ελπίδα. Οσην ώρα διαρκούσε η διήγησή της, τα πάντα γύρω μας εξαφανίζονταν, ο θόρυβος των αεροπλάνων και των βομβαρδισμών, η μυρωδιά του καμένου, ο φόβος. Συχνά μας εξιστορούσε ιστορίες ανθρωποφαγίας, αποχωρισμών, αντιζηλίας αλλά και ιστορίες αναζήτησης του έρωτα και της φιλίας όπου ο ήρωας ή η ηρωίδα ξεπερνούν κάθε δυσκολία». Τα λόγια της γνωστής Λιβανέζας αφηγήτριας Λαϊλά Νταρβίς, η οποία βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα, είναι ο καλύτερος πρόλογος για να κατανοήσουμε και να απολαύσουμε μέσα από διαφορετικές διαστάσεις τις παραστάσεις αφήγησης που παρουσιάζει αυτές τις μέρες στο Εργαστήρι Μαιρηβή σε συνεργασία με τον «δικό μας» γνωστό ιστορητή, Στέλιο Πελασγό. Μια μυσταγωγία, μύηση στις «Χίλιες και μία νύχτες» και στα αραβικά παραμύθια που βαθύτερο στόχο έχουν, όπως εξάλλου όλοι οι θρύλοι και οι ιστορίες των λαών, να διώξουν τον φόβο…
«Στις παραστάσεις μου, όταν διηγούμαι ιστορίες εγκατάλειψης ή ανθρωποφαγίας που ενίοτε είναι “αιματηρές”, οι ενήλικες είναι αυτοί που στις περισσότερες περιπτώσεις αγωνιούν. Οχι από φόβο για το περιεχόμενο των ιστοριών αλλά από τον φόβο μήπως φοβηθούν τα παιδιά» λέει σε συνομιλία της με την «Κ» η Λαϊλά Νταρβίς. «Μου λένε: “είστε σίγουρη πως δεν το παρακάνατε; Οι ιστορίες είναι σκληρές αν μου επιτρέπεται να είμαι ειλικρινής”. Ομως τα παιδιά δεν παρασύρονται. Ανοίγουμε μαζί τις ιστορίες με το “μια φορά κι ένα καιρό” και τις κλείνουμε με το “ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα”». Ισως κάποιες στιγμές να καρδιοχτύπησαν αλλά η ιστορία είχε αίσιο τέλος. Ο κακός τιμωρήθηκε ή συγχωρήθηκε και στο τέλος υπήρξε αποκατάσταση της τάξης. Είτε είμαστε μικροί είτε μεγάλοι, οι λαϊκές ιστορίες μας δείχνουν μονοπάτια ζωής. Μας επιτρέπουν να δούμε κατάματα τους φόβους μας, να τους βάλουμε σε απόσταση και πιθανώς να τους ξεπεράσουμε».
Την ίδια άποψη μοιράζεται και ο Στέλιος Πελασγός, ο οποίος κάλεσε τη Λαϊλά να έρθει στην Αθήνα για να εκπροσωπήσει το Διεθνές Φεστιβάλ Αφήγησης της Κοζάνης, το οποίο δεν θα πραγματοποιηθεί φέτος λόγω των εκλογών. Ο ίδιος αφηγήθηκε πρόσφατα στο Εργαστήρι Μαιρηβή και στο Μουσείο Συναισθημάτων Παιδικής Ηλικίας παραμύθια ενάντια στον φόβο, ένα θέμα που τον απασχολεί ιδιαίτερα και στο οποίο συνεχίζει να δραστηριοποιείται με εβδομαδιαία εργαστήρια και βραδιές αφήγησης στον Βόλο, καθώς ο τόπος διαμονής του είναι το Πήλιο, αλλά και με τακτικές εμφανίσεις στην Αθήνα σε διάφορους χώρους και σε σχολεία.
Απενοχοποίηση
«Στις παραστάσεις και στα σεμινάριά μου πριν να προσδιορίσω το είδος του φόβου ψάχνω να μάθω τις συνήθειές του. Πού μένει; Πού γυρνά; Τι ώρες εμφανίζεται και τι ώρες χάνεται; Τι τρώει; Τι φοβάται; Φοβάται ο φόβος; Ρωτώ τα παιδιά στην παιδική παράσταση. Φοβάται κι αυτός, μαθαίνουμε. Ποιοι είναι φίλοι του και βοηθοί του; Ετσι βοηθώ τον καθένα μικρό ή μεγάλο, να κατανοήσει την προσωπική του σχέση με τον φόβο χωρίς να τον ονομάσω ειδικά» λέει ο Στέλιος Πελασγός. «Τονίζω ότι όλοι έχουμε το δικαίωμα να φοβόμαστε και κυρίως παράλογα πράγματα – πιστεύω πως είναι ανακουφιστικό να απενοχοποιήσουμε τον φόβο γιατί αλλιώτικα ενισχύουμε τον φαύλο κύκλο του, αφού η ενοχή είναι εσωτερικευμένος φόβος. Οι ιστορίες μου λένε πως όλοι οι ζωντανοί φοβούνται, δεν είναι φυσιολογικό να μη φοβάσαι (η απουσία φόβου δημιουργεί πολλές αστείες καταστάσεις μέσα στα παραμύθια μου). Αυτή είναι η προσωπική διάσταση της σχέσης με τον φόβο. Συνάμα υπάρχει και η κοινωνική, κάθε φορά που ο φόβος εκδηλώνεται ανάμεσα σε ανθρώπους. Κάτι που θυμίζω σε όλους είναι ότι ο φόβος είναι κολλητικός, σαν το χασμουρητό».
Εχει ενδιαφέρον όπως και στις αφηγήσεις της Λαϊλά Νταρβίς ο διαφορετικός τρόπος που απευθύνονται οι αφηγητές σε παιδιά και σε ενήλικες για τον φόβο, συναίσθημα κοινό σε μικρούς και μεγάλους. Ο Στέλιος Πελασγός εξηγεί: «Στα παιδιά, παραδέχομαι πρώτα τους δικούς μου φόβους για να μπορέσουν κι αυτά να παραδεχτούν τους δικούς τους ενώπιον της ομάδας που ακούει και μιλά, “της αφηγηματικής κοινότητας” την οποία πασχίζω κάθε φορά να αναδημιουργήσω. Στην αρχή μου λένε “Εγώ δεν φοβάμαι” κι όταν απαντώ “όλοι οι ζωντανοί φοβούνται, μόνο οι πεθαμένοι δεν φοβούνται” τότε εξομολογούνται φόβους τους. Ολα αυτά γίνονται για να φοβηθούμε και αργότερα να γελάσουμε με τους φόβους μας. Αυτά είναι τα παιδαγωγικά, καλλιτεχνικά και ψυχικά μου όπλα απέναντι στον φόβο. Η δημόσια αποδοχή του, το μοίρασμα και έπειτα το γέλιο. Ελπίζω πάντοτε ότι μετά τον αναστοχασμό και το γέλιο θα έρθει η προσπάθεια κοινής αντιμετώπισής του, ο δεσμός, η αγάπη. Πάντοτε στα εργαστήρια καταλήγω: “Η αγάπη έξω βάλει τον φόβο”».
Ετσι αλλάζει η μοίρα
«Υπάρχουν παραμύθια και μύθοι για τον καθένα», λέει ο Στέλιος Πελασγός. «Φόβος του θανάτου, της αρρώστιας, της απόρριψης, του άλλου φύλου, της μοναξιάς, φόβος ότι θα βλάψω ό,τι αγαπώ, φόβος της βίας και της αυθαιρεσίας, αλλά και παράλογοι φόβοι που συμβολοποιούν σκοτεινά περιεχόμενα της ψυχής μας. Τέλος, σύγχρονοι φόβοι: της ανεργίας, της εξάρτησης, της κρατικής αυθαιρεσίας. Τελευταία επικεντρώνομαι και στη μοίρα με την παράσταση “Να σου πω τη Μοίρα σου. Ιστορίες για μοιραίους ή ελεύθερους ανθρώπους”. Ακούμε ή σκεφτόμαστε: “ήταν μοιραίο να συμβεί αυτό στην Ελλάδα, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γιατί είμαστε μικρή χώρα κ.λπ.”. Αυτά είναι πραγματικά παραμύθια. Κάποια πράγματα συμβαίνουν από ιστορική, φυσική ή ψυχική αναγκαιότητα, αλλά πολλά άλλα συμβαίνουν λόγω της αδράνειάς μας ή των ελεύθερων επιλογών μας. Η φορολόγηση των Αθηνών σε ζωντανά παλικάρια και κοπέλες γινόταν από τον Μινώταυρο. Αυτή ήταν η μοίρα των Αθηναίων. Ομως άλλαξε η μοίρα τους από τον Θησέα. Ετσι αλλάζει πάντα η “Μοίρα” όταν ξεπεράσουμε τον φόβο. Ετσι θα αλλάξει και η δική μας».
Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται στο Εργαστήρι Μαιρηβή. Σήμερα στις 3 μ.μ. η τελευταία παράσταση, ενώ σήμερα επίσης από τις 10 το πρωί έως τις 2 το μεσημέρι θα παραδώσει εργαστήρι αφήγησης σε ενήλικες.
