«Να προτείνεις τον εαυτό σου σε κάτι νέο, και να είσαι πάντα εσύ». Η Ειρήνη Καράγιαννη, που την έχω απέναντί μου, ένα μεσημέρι Κυριακής, σε μία ήσυχη αίθουσα της Λυρικής, δείχνει να έχει επιτύχει αυτή τη σύνθεση. Εχει ένα γήινο ρεαλισμό που τον αραιώνει χωρίς να τον νοθεύει με τη χαρά της κάθε, επόμενης, πρόκλησης. «Είναι ένα “τεχνικό” μάθημα», λέει. Και δεν αναφέρεται στο τραγούδι. «Κάθε νέο που έρχεται, υποστηρίζεται από αυτό που υπήρξε. Γίνεται προσαρμογή ή προσθήκη ενός νέου “εργαλείου”».
Σε λίγες ημέρες (11/4) είναι η πρεμιέρα του «Βέρθερου» στη Λυρική Σκηνή, της μεγάλης, ρομαντικής όπερας του Zιλ Μασνέ, ελεύθερα βασισμένης στο ομώνυμο επιστολικό έργο του Γκαίτε, ένα έργο «που σε στοιχειώνει», όπως λέει η Ειρήνη Καράγιαννη. Ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Σαρλότ. «Είναι η πρώτη φορά που ερμηνεύω μια ρομαντική ηρωίδα, καθώς το ρεπερτόριο για μέτζο δεν έχει άλλες».
Αυτός ο «Βέρθερος» δίνει την ευκαιρία στην Ειρήνη Καράγιαννη όχι μόνο να ζωντανέψει έναν μεγάλο ρόλο του ρομαντικού ρεπερτορίου, αλλά και να ξεδιπλώσει τις ερμηνευτικές της αρετές. Γίνεται ξεκάθαρο, με τον χρόνο, όπως λέει, η σύμπλευση όπερας και θεάτρου, έτσι όπως τα ενώνει σε «ένα κανάλι» που πηγάζει από βαθιά, ζητώντας «να επαναπροσδιορίσει τα δικά της καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά». Με τη Σαρλότ δεν θα ταυτιστεί, δεν το κάνει ποτέ, «αλλά θα γίνει εκείνη», θα την ενσωματώσει, θα την εγκολπώσει και εμείς θα δούμε την Ειρήνη Καράγιαννη να «παλεύει με τις απολυτότητες, με όσα μας υπερβαίνουν». Θα δώσει κάτι δικό της στη Σαρλότ, αυτήν την ηρωίδα που οριοθετείται από το καθήκον, και «που ωριμάζει μέσα από τη διαδικασία του θανάτου και απελευθερώνεται εν τέλει μέσα από το ίδιο το γεγονός του θανάτου», όταν πλέον ο Βέρθερος επιστρέψει για να αυτοκτονήσει. Είναι η νοσηρή υγεία απέναντι στην υγιή νοσηρότητα. Ενα δίπολο φωτός και σκότους, σκληρότητας και ευρυχωρίας, που εναλλάσσονται, διαπλέκονται και αλληλοτροφοδοτούνται.
Στη Σαρλότ, η Ειρήνη Καράγιαννη φθάνει μέσα από μία πυκνή διαδρομή πολλών και διαφορετικών ρόλων («μια μεγάλη γκάμα», όπως λέει, τονίζοντας πως «προτιμώ να είμαι μεσόφωνος και να κάνω πολλά και διαφορετικά παρά σοπράνο και να κάνω κατά 80% ρομαντικές ηρωίδες»). Eχει κάνει μπαρόκ, Κάρμεν, ανδρικούς ρόλους, οπερέτες, «μια πραγματική βεντάλια», που της υπενθυμίζει «ότι ο τραγουδιστής πρέπει να τραγουδάει», να έχει ευκαιρίες, να έχει τη δυνατότητα.
Με πρόσφατες επιτυχίες, όπως τη «Σταχτοπούτα» του Ροσίνι στη Λυρική, τo «Der Rosenkavalier» του Ρ. Στράους στη Ρώμη, την αναβίωση του Γκλουκ με τον «Θρίαμβο της Κλέλιας» στην Μπολόνια, και πρόσφατα το «Πικ Νικ» με την Καμεράτα (και λίγο πιο πίσω τον «Βαφτιστικό), η Ειρήνη Καράγιαννη ενσαρκώνει αυτό ακριβώς που υποστηρίζει: ευλυγισία και προσαρμοστικότητα, που στη σκηνή βγαίνει με μία εξαιρετικά ζυγισμένη γλώσσα σώματος και θεατρικότητα.
Η φωνή της Ειρήνης Καράγιαννη έχει μία στέρεη δομή, αναβλύζει με ευρυχωρία και εντυπώνεται χάρη στο πολύ ιδιαίτερο ηχόχρωμά της. Ακόμη και όταν μου μιλάει ακούω αυτή τη γνώριμη φωνή, σε άλλες σκάλες μεν, αλλά με την ίδια βαθιά, «σκιασμένη» αντήχηση, να περιγράφει το ψυχολογικό τοπίο μιας γυναίκας στην καλύτερη στιγμή της. Επανειλημμένως, μου υπενθυμίζει ότι έχει δύο παιδιά, τον Αγγελο και τη Νίκη, με τη μητρότητα «να συμπληρώνει την τέχνη, και το αντίστροφο». Αυτή η πληρότητα δείχνει να βασίζεται σε μία εντυπωσιακή ανατομία της στιγμής. «Πρέπει πάντα να παίρνουμε υπόψη μας τις συγκυρίες», λέει. «Αυτή η αντίληψη του πού στέκομαι κάθε φορά, με έχει προσγειώσει και με βοηθά να κάνω τα πράγματα με μια απόσταση, να μη διαβρώνομαι. Είναι μια ύψιστη κατάσταση να τοποθετείς τον εαυτό σου στην πραγματική θέση».
Και ο ρόλος της Σαρλότ μοιάζει να έρχεται σε μια στιγμή που η Ειρήνη Καράγιαννη δείχνει έτοιμη να κάνει το μέγιστο μέσα από μία ρομαντική ηρωίδα. «Είμαι ευτυχής που την προσεγγίζω σε μια περίοδο φωνητικής και προσωπικής ωριμότητας», λέει. Οσο αναλογίζεται πώς προχωράει ως καλλιτέχνης, αδυνατεί να το ερμηνεύσει, «είναι ανεξήγητο πώς επιστρατεύεται όλος αυτός ο εσωτερικός μηχανισμός. Δεν το εκλογικεύεις. Οι στόχοι μετακινούνται αλλά κάθε διαδρομή αφήνει ίχνη, δημιουργεί μνήμες».
Και στον «Βέρθερο» ήρθε η στιγμή να συναντηθεί με τον Σπύρο Ευαγγελάτο, για πρώτη φορά. Νιώθει ευγνώμων για την εμπιστοσύνη με την οποία την περιβάλλει η Λυρική και ασφαλώς θεωρεί μεγάλο δώρο τη συνεργασία με τον «σοφό, ευγενή αλλά και γεμάτο πυγμή» Σπύρο Ευαγγελάτο. «Εχει το μεγάλο χάρισμα να καταλαβαίνει κάθε φορά ποιον έχει απέναντί του». Εκείνη είναι η Σαρλότ-Ειρήνη.
Η όπερα «Βέρθερος» του Ζιλ Μασνέ είναι η νέα, μεγάλη παραγωγή της Λυρικής, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου και μουσική διεύθυνση Ηλία Βουδούρη, σκηνικά-κοστούμια του Γιώργου Πάτσα, κάνει πρεμιέρα στις 11 Απριλίου. Η παραγωγή φέρνει σε διπλή διανομή πολλά καλά ονόματα αλλά και τον Γάλλο τενόρο Ζαν-Φρανσουά Μποράς, στον ρόλο του Βέρθερου, παρτενέρ της Ειρήνης Καράγιαννη. Στη δεύτερη διανομή, Σαρλότ είναι Μαίρη-Ελεν Νέζη και Βέρθερος ο Γιάννη Χριστόπουλος. Στον ρόλο του Διοικητή εναλλάσσονται οι Δημήτρης Κασιούμης και Τάσος Αποστόλου.
