Για άλλη μία φορά η κουβέντα δείχνει να ξαναζεσταίνεται σχετικά με το Ασφαλιστικό. Κύριες αιτίες της αναθέρμανσης είναι: η έκθεση Πισσαρίδη που αναφέρεται στην αναγκαιότητα ενός κεφαλαιοποιητικού συστήματος, η τοποθέτηση νέου υφυπουργού στο αρμόδιο υπουργείο, και γενικά η ανυπόφορη τάση που έχουν τα άλυτα προβλήματα να μην εξαφανίζονται από μόνα τους αλλά να επανέρχονται ολοένα και δριμύτερα.
Η έκθεση Πισσαρίδη, δίνοντας την κατεύθυνση για την επίλυση του προβλήματος, αναφέρει: «Κεντρικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση καλείται να παίξει η κεφαλαιοποιητική ασφάλιση, η οποία αποτελεί βασικό μέρος της απάντησης στις δημογραφικές πιέσεις».
Πρώτα πρώτα θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η αποδοχή ενός (έστω και μερικώς) κεφαλαιοποιητικού συστήματος δεν φαίνεται να βρίσκει απόλυτα σύμφωνες τις σημαντικότερες πολιτικές δυνάμεις της χώρας. Πολιτικοί (κύρια της Αριστεράς) ακόμα και κάποιοι πολιτικοί της Δεξιάς, συνεχίζουν να ξεσπαθώνουν για την υποστήριξη «του κοινωνικού ρόλου της διανεμητικής ασφάλισης», μαζί με ένα πλήθος από σοφούς καθηγητές.
Είμαστε ακόμα πολύ πίσω. Ενώ έχουμε φτάσει στην εποχή του 5G, κάποιοι μιλούν ακόμα για τον αντικοινωνικό ρόλο της κινητής τηλεφωνίας.
Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, να απομυθοποιήσουμε κάποιες απόψεις και να ξεπεράσουμε προκαταλήψεις. Για την αντιμετώπιση του τεράστιου προβλήματος των συντάξεων κανένα σύστημα δεν περισσεύει. Και το διανεμητικό σύστημα, στο οποίο στηρίζεται το σημερινό συνταξιοδοτικό μας σύστημα, αλλά και το κεφαλαιοποιητικό, θα πρέπει να έχουν το καθένα τον δικό του διακριτό ρόλο.
Η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών συστημάτων βρίσκεται στον βαθμό ασφάλειας του καθενός. Πλέον, μετά τη διεθνή εμπειρία λειτουργίας και των δύο συστημάτων, είναι καθαρό ότι το κεφαλαιοποιητικό σύστημα είναι ασφαλέστερο του διανεμητικού. Αρα, αν αποκτήσει ρόλο μέσα στο συνταξιοδοτικό μας σύστημα, θα συμβάλλει στη βελτίωση της ασφάλειας του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ας σημειωθεί ότι κανένα από τα δύο συστήματα δεν είναι απόλυτα ασφαλές. Υπάρχουν πάντα παγίδες που πρέπει προσεχθούν.
Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα μοιάζει με τα υδραγωγεία των σημερινών πόλεων, όπου δημιουργείται ένας μεγάλος χώρος αποθήκευσης νερού κατά την περίοδο των βροχών (π.χ. λίμνη Μαραθώνα) και γίνεται χρήση του αποθέματος αυτού κατά το καλοκαίρι. Αν στην ύδρευση λειτουργούσαμε με τη λογική του διανεμητικού συστήματος, θα έπρεπε να περιμένουμε να βρέξει προκειμένου να πιούμε νερό. Προφανώς, θα είχαμε πεθάνει από τη δίψα.
Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα δημιουργεί συνταξιοδοτικά κεφάλαια τα οποία επενδύονται για να ενισχυθούν και με τις αποδόσεις των επενδύσεων και με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται η συγκέντρωση των απαραίτητων κεφαλαίων για να στηρίξουν την συνταξιοδοτική παροχή. Αν δεν υπήρχαν οι επενδύσεις, τότε όλο το κόστος του σχηματισμού του απαραίτητου κεφαλαίου θα έπρεπε να το φορτωθούν αυτοί που καταβάλλουν τις εισφορές.
Ομως φαίνεται να υπάρχει μία σύγχυση για το κατά πόσον το νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα είναι κάτω από την κρατική διοίκηση ή θα ανατεθεί το καθήκον αυτό στον ιδιωτικό τομέα.
Δηλαδή, τα κεφάλαια τα οποία θα συγκεντρώνει ένα τέτοιο σύστημα θα επενδύονται με αποφάσεις που θα λαμβάνει η κυβέρνηση ή θα τα αναλάβει ο ιδιωτικός τομέας μέσω των επαγγελματικών φορέων οι οποίοι έχουν ως αντικείμενο τη διαχείριση επενδύσεων, που υπόκεινται στις απαιτήσεις του σχετικού νομικού πλαισίου (ευρωπαϊκού και εθνικού), και διαθέτουν την τεχνογνωσία, το εξειδικευμένο προσωπικό και την οργάνωση για να φέρουν εις πέρας ένα τέτοιο έργο;
Οι γνωστοί κρατιστές πολιτικοί όλων των κομμάτων (μηδέ εξαιρουμένης και της Ν.Δ.), οι καρεκλοκένταυροι των υπουργείων, οι σοφοί καθηγητές, κ.λπ., δεν έχουν καμία αμφιβολία ότι η διοίκηση των κεφαλαίων πρέπει να προστατευθεί από τους αδηφάγους καρχαρίες του ιδιωτικού τομέα και να ανατεθεί στο πάνσοφο και εξαιρετικά αποτελεσματικό ελληνικό Δημόσιο. Ο θεός να βάλει το χέρι του.
Ομως, τι μπορεί να σημαίνει κεφαλαιοποίηση με κρατική διοίκηση;
Ο φορέας (ή οι φορείς) της ασφάλισης συγκεντρώνουν τα κεφάλαια, τα οποία στη συνέχεια διατίθενται για αγορά των ελληνικών κρατικών ομολόγων, τα οποία εκδίδει το ίδιο το κράτος που διοικεί τους φορείς και τα κεφάλαια, δανείζεται δηλαδή από τα ίδια τα κεφάλαια τα οποία διοικεί και με τα χρήματα αυτά πληρώνει τις καταβαλλόμενες συντάξεις του διανεμητικού συστήματος. Δηλαδή ένα δήθεν κεφαλαιοποιητικό σύστημα που είναι ουσιαστικά ο ορισμός του διανεμητικού και έτσι λύσαμε το πρόβλημα.
Τι εύκολη που γίνεται η ζωή όταν έχεις τέτοιους σοφούς ανθρώπους να σου λύνουν τα προβλήματα;
Τα κεφάλαια που θα είχε τη δυνατότητα να συγκεντρώσει ένα αξιόλογο κεφαλαιοποιητικό σύστημα συντάξεων θα μπορούσαν, σε μία φάση ωρίμανσης του συστήματος, να ξεπεράσουν το 50% του ΑΕΠ της χώρας (μέσος όρος χωρών της Ε.Ε.). Αν ληφθεί υπόψη ότι το σύνολο της κεφαλαιοποίησης του Χρηματιστηρίου Αθηνών φτάνει το 35% του ΑΕΠ, τότε αντιλαμβάνεται ο καθένας τι θα μπορούσε να συμβεί στο Χρηματιστήριο αν ένας κρατικός φορέας έριχνε στην αγορά αυτά τα κεφάλαια. Ολοι οι ιδιώτες επενδυτές θα έφευγαν τρέχοντας.
Μία τέτοια συγκέντρωση κεφαλαίων δεν μπορεί να αφεθεί στα χέρια κανενός μονοπωλίου, είτε κρατικού είτε ιδιωτικού.
Επιβάλλεται να υπάρξει ένας πλουραλισμός φορέων και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο κάτω από ένα σύστημα ιδιωτικών κεφαλαιοποιητικών φορέων. Αυτά τα χαρακτηριστικά υπάρχουν σήμερα στον τομέα των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης. Ο τομέας αυτός είναι, αυτή τη στιγμή, ο μόνος φυσικός ανάδοχος ενός τέτοιου εγχειρήματος, χωρίς να αποκλείονται και άλλες μορφές ιδιωτικών φορέων π.χ. ασφαλιστικές εταιρίες ή «ανοιχτά» Ταμεία.
* Ο κ. Παναγιώτης Ζαμπέλης είναι αναλογιστής.
