Η πανδημία αποτελεί μια ευκαιρία για να αναλογιστούμε το μέλλον του πλανήτη και της οικονομίας. Η ιδέα μιας «περισσότερο πράσινης ανάπτυξης» φαίνεται να κερδίζει έδαφος αφήνοντας πίσω τον «πειρασμό» της γρήγορης επιστροφής στην ανάκαμψη. Κάτι τέτοιο, όμως, απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, ειδικά στην Ελλάδα, η οποία έχει επηρεαστεί από μία δεκαετή κρίση και έχει περιορισμένα έσοδα. Ευτυχώς, o τραπεζικός τομέας πλέον κινείται προς μια νέα περίοδο βιώσιμης χρηματοδότησης ώστε να στηρίξει τις επενδύσεις που απαιτούνται.
Η πανδημία της COVID-19 αφύπνισε τις κυβερνήσεις, τις επιχειρήσεις και τις κοινωνίες. Βοήθησε να συνειδητοποιήσουμε ότι η οικονομική μας ευημερία εξαρτάται από εξωτερικούς παράγοντες, όπως ένας «υγιής» πλανήτης. Για να έχουμε όμως έναν υγιή πλανήτη, χρειάζεται να εφαρμόζονται μακροπρόθεσμα κριτήρια για τις επενδύσεις. Η Ελλάδα –η οποία βρίσκεται αρκετά βήματα πίσω σε σχέση με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης ως προς την πρόοδο σχετικά με τους στόχους αειφόρου ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών– δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτήν την τάση.
Πρόσφατα, η HSBC πραγματοποίησε την έρευνα Sustainable Financing and Investing Survey 2020, στην οποία ερωτήθηκαν περισσότεροι από 2.000 συμμετέχοντες στις κεφαλαιαγορές από ολόκληρο τον κόσμο σχετικά με τη στάση τους για τα αποκαλούμενα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης (ΠΚΔ). Διαπιστώθηκε, λοιπόν, ότι η πανδημία ενίσχυσε τη δέσμευσή στα θέματα ΠΚΔ κατά 30% για τους επενδυτές και κατά 40% για τις επιχειρήσεις. Το 2019 αποτέλεσε έτος-ρεκόρ για τα πράσινα ομόλογα, καθώς συνολικά εκδόθηκαν 479 πράσινα ομόλογα από επιχειρήσεις, κράτη και χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς παγκοσμίως. Ο αντίστοιχος αριθμός εκδόσεων για το προηγούμενο έτος ήταν 382. Και αυτή η τάση φαίνεται να ενισχύεται και φέτος, παρά τα lockdown. Μέχρι τον Σεπτέμβριο, οι εκδόσεις πράσινων ομολόγων κατά τη διάρκεια του 2020 ξεπέρασαν τις αντίστοιχες της ίδιας περυσινής περιόδου.
Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μαζί με τους πελάτες τους, τις ρυθμιστικές αρχές, τις κυβερνήσεις και την ευρύτερη κοινωνία μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μετάφραση αυτών των τάσεων σε έναν ολοκληρωμένο επενδυτικό χάρτη για τον μετασχηματισμό της οικονομίας. Οι τράπεζες μπορούν να συνεισφέρουν με πολλούς τρόπους: επενδύοντας σε κλιματικά έργα επόμενης γενιάς, στηρίζοντας τη μετάβαση των κλάδων υψηλών εκπομπών άνθρακα, βοηθώντας τους επιχειρηματικούς πελάτες να εντοπίσουν βιώσιμες επενδυτικές ευκαιρίες και λαμβάνοντας αποφάσεις σχετικά με τις χρηματοδοτήσεις υπό ένα «περιβαλλοντικό πρίσμα». Σε αυτό το πλαίσιο, η HSBC ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει τους πελάτες της με πόσο που κυμαίνεται μεταξύ 750 δισ. και 1 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ έως το 2030, προκειμένου να προχωρήσουν στη μετάβαση σε μηδενικές εκπομπές άνθρακα.
Η Ευρώπη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της μετάβασης. Οχι μόνο οι Ευρωπαίοι εκδότες χρέους είναι πλέον οι πιο προσηλωμένοι στον κόσμο σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, σύμφωνα με την έρευνα HSBC Sustainable Financing and Investing Survey 4, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την πράσινη επανεκκίνηση.
Η αποκαλούμενη Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί ένα φιλόδοξο σύνολο γενικών στόχων και επιδιώκει να επιτύχει καθαρές μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050 (με ενδιάμεσο βήμα τη μείωση των εκπομπών κατά 50%-55% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990). Αυτή η συμφωνία θα απαιτήσει επενδύσεις της τάξης του 1 τρισ. ευρώ.
Στον απόηχο της COVID-19, η Ε.Ε. ανακοίνωσε τη δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης μέσω του οποίου θα διαθέσει 750 δισ. ευρώ, προκειμένου να στηρίξει τα σχέδια ανάκαμψης των κρατών-μελών. Το 37% των πόρων του ταμείου θα πρέπει να συμβάλει σε έργα μετάβασης προς μια πράσινη οικονομία. Για χώρες όπως η Ελλάδα, που έχουν βιώσει μια μακρά περίοδο ύφεσης και εξακολουθούν να εξαρτώνται από τον άνθρακα, ο κορωνοϊός ίσως αποδειχθεί ο καταλύτης που απαιτείται για την ένταξη της βιωσιμότητας σε ένα νέο αειφόρο μοντέλο ανάπτυξης.
Για να είναι επιτυχές αυτό το νέο μοντέλο στην Ελλάδα, απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις σε τομείς όπως οι βιώσιμες πόλεις, η κυκλική οικονομία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η καθαρή γαλάζια ανάπτυξη (π.χ. παράκτιες κοινότητες, καθαρά λιμάνια και ναυτιλία), ο οικοτουρισμός, η βελτίωση της γεωργικής τεχνολογίας και τα έργα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή σε ολόκληρη τη χώρα.
Μέχρι στιγμής στην Ελλάδα έχουμε δει τρεις εκδόσεις πράσινων ομολόγων (δύο διεθνείς και μία εγχώρια). Στις αρχές Οκτωβρίου, η HSBC ενήργησε ως συνδιοργανωτής του βιβλίου προσφορών στην πρώτη έκδοση πράσινων ομολόγων από ελληνική τράπεζα – μια συναλλαγή-ορόσημο για τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Τα παραπάνω αποτελούν ένα σημαντικό βήμα, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη ανάπτυξης των απαραίτητων «πράσινων χρηματοδοτικών εργαλείων», τα οποία θα στηρίξουν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την Ελλάδα. Παρά την πρόοδο που έχουμε σημειώσει παγκοσμίως, η βιώσιμη χρηματοδότηση εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει μόνο ένα μικρό ποσοστό των συνολικών συναλλαγών στις κεφαλαιαγορές, ενώ αυτή τη στιγμή είναι επιτακτική η ανάγκη να εξελιχθεί αυτή η εξειδικευμένη αγορά σε κυρίαρχη τάση.
Για αυτό οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, οι μεγάλες και μικρές επιχειρήσεις αλλά και όσοι λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις θα πρέπει να συνεργαστούν και να συγχρονιστούν για να ηγηθούν ενός νέου κεφαλαίου προς μια πιο πράσινη ελληνική οικονομία.
* Ο κ. Greg Clark είναι καθηγητής, Global Head of Future Cities & New Industries, HSBC Bank PLC.
