Μία από τις ευχάριστες εκπλήξεις της ύφεσης της πανδημίας είναι το πόσο λίγο έπληξε ευρωπαϊκά νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Στο παρελθόν, έπειτα από μια βαθιά ύφεση ακολουθούσε παρατεταμένη δυσπραγία καθώς νοικοκυριά και επιχειρήσεις είχαν υψηλά χρέη, χαμηλό εισόδημα και περιορισμένο κεφάλαιο.
Δεν συνέβη όμως στην κρίση της πανδημίας, κυρίως χάρη στα έκτακτα μέτρα που έλαβαν κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες. Δεδομένου ότι νοικοκυριά και επιχειρήσεις αποτελούν επενδυτές, δανειολήπτες και καταθέτες, η στήριξη που τους παρείχε το κράτος ενίσχυσε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Τώρα όμως που ανακάμπτει η οικονομία, οι ιθύνοντες πρέπει να εξακολουθήσουν να στηρίζουν όσα τμήματα της οικονομίας επλήγησαν περισσότερο και να επαγρυπνούν για τυχόν ενδείξεις νέων οικονομικών πληγμάτων.
Νοικοκυριά και επιχειρήσεις δεν επωμίστηκαν το μεγαλύτερο μέρος της ζημίας γιατί το ανέλαβε ο δημόσιος τομέας. Το αποτέλεσμα ήταν, όμως, να αυξηθεί το δημόσιο χρέος κατά τουλάχιστον 5% του ΑΕΠ στις μισές χώρες και κατά περισσότερο από 12% του ΑΕΠ σε άλλες επτά χώρες. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν αγοράσει μεγάλο μέρος αυτού του νέου δημοσίου χρέους.
Τα σχετικά προγράμματα των κεντρικών τραπεζών βοήθησαν να διατηρηθεί σταθερό και σε χαμηλά επίπεδα το κόστος του δανεισμού για τις κυβερνήσεις. Τα χαμηλά επιτόκια στήριξαν τις αποτιμήσεις των επιχειρήσεων και σε συνδυασμό με άλλα μέτρα, όπως το «πάγωμα» στην αποπληρωμή των δανείων, ενίσχυσαν τον επιχειρηματικό κλάδο και διασφάλισαν ρευστότητα στον ιδιωτικό τομέα. Η θωράκιση του ιδιωτικού τομέα θέτει τα θεμέλια για μια επιτυχή ανάκαμψη στην Ευρώπη. Η άνευ προηγουμένου στήριξη ήταν η σωστή κίνηση, καθώς ήταν άνευ προηγουμένου και το εξωγενές σοκ. Η πανδημία όμως δεν έχει λήξει, γι’ αυτό και πρέπει να διατηρηθεί αυτή η προστασία και στην επόμενη φάση της ανάκαμψης. Οι κίνδυνοι που απειλούν την οικονομική δραστηριότητα παραμένουν.
Ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε εφεξής προϋποθέτει μια λεπτή ισορροπία. Καθώς εξελίσσονται οι εμβολιασμοί και ανεβάζει ταχύτητα η ανάκαμψη, τα έκτακτα μέτρα στήριξης πρέπει να αντικατασταθούν από πολιτικές παρεμβάσεις στοχευμένες σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις που έχουν πληγεί περισσότερο.
Οι τελευταίες έρευνες καταδεικνύουν πως υπάρχουν νοικοκυριά και βιομηχανίες ιδιαίτερα ευάλωτα. Γι’ αυτό και είναι επιτακτική ανάγκη να στηριχθούν οι βιώσιμες επιχειρήσεις στον κλάδο των ξενοδοχείων και σε άλλους κλάδους εξαρτημένους από την κοινωνική επαφή. Δεν είναι, όμως, ανεξάντλητα τα οικονομικά των κρατών, γι’ αυτό και η σωστή πολιτική εφεξής είναι εκείνη που προβλέπει μείωση του δημοσίου χρέους. Οταν τεθεί υπό έλεγχο ο κορωνοϊός και δρομολογηθεί πλήρως η ανάκαμψη, θα εξανεμιστεί η αβεβαιότητα και θα μπορούν να ανακληθούν τα έκτακτα μέτρα στήριξης.
* Oικονομολόγοι του ΔΝΤ, το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ιστολόγιο του Ταμείου.
