Οι καταναλωτές όχι μόνο δεν πρέπει να φοβούνται να αλλάξουν προμηθευτή, αλλά θα πρέπει να το επιδιώκουν κιόλας εάν είναι προς το συμφέρον τους, τονίζει ο πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, Αθανάσιος Δαγούμας. Προκειμένου οι καταναλωτές να έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν και να επιλέξουν μεταξύ των… 333 τιμολογίων ρεύματος και φυσικού αερίου που προσφέρονται σήμερα, ο κ. Δαγούμας λέει ότι εντός του μήνα η ΡΑΕ θα ζητήσει από τους προμηθευτές να έχουν τυποποιημένα έντυπα λογαριασμών και αίτησης προσφοράς προμήθειας. Αναφερόμενος στην τρέχουσα κρίση, ο πρόεδρος της ΡΑΕ εκτιμά ότι η χώρα δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα ενεργειακής επάρκειας. Ωστόσο πιστεύει πως οι τιμές θα είναι υψηλές έως τον Μάρτιο και απαιτούνται δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου να μην επαναληφθούν παρόμοια φαινόμενα στο μέλλον.
– Ποια είναι τα συμπεράσματα από την ενεργειακή κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη και τι μπορεί να γίνει ώστε να μην επαναληφθεί κάτι αντίστοιχο στο μέλλον;
– Η ενεργειακή κρίση είναι ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο που απαιτεί συντονισμένη δράση των κρατών-μελών και των οργάνων της Ε.Ε., αν και διαφαίνεται ότι υφίστανται αποκλίνουσες θέσεις. Τα αρχικά συμπεράσματα είναι πως η ενεργειακή μετάβαση θα πρέπει να επιταχυνθεί και το υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και Κλίμα οφείλει να το αποτυπώσει στις ακόλουθες κατευθύνσεις: Εξοικονόμηση ενέργειας ως πρώτιστη επιλογή, λόγω της υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας, διείσδυση των ΑΠΕ, αποθήκευση και ενεργή ζήτηση, δρομολόγηση επενδύσεων για επάρκεια συστήματος, επιτάχυνση της ψηφιοποίησης δικτύων και των διασυνδέσεων νησιών, δρομολόγηση εξηλεκτρισμού λιμένων, ενίσχυση ανταγωνιστικότητας με πράσινες βιομηχανίες και δρομολόγηση επενδύσεων σε δίκτυα φυσικού αερίου, λαμβάνοντας υπόψη τη χρήση τους για υδρογόνο.
– Και για να αντιμετωπιστούν οι υψηλές τιμές;
– Σε θέματα τιμών απαιτούνται συντονισμένες δράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι υψηλές τιμές φυσικού αερίου και συνεπαγόμενα της ηλεκτρικής ενέργειας εκτιμάται ότι θα διατηρηθούν μέχρι τον Μάρτιο του 2022, ζήτημα το οποίο αντιμετωπίζεται προσωρινά με κρατικές πολιτικές ενίσχυσης καταναλωτών. Επίσης θα μπορούσαμε να δούμε συνεργασίες εταιρειών στις διαπραγματεύσεις, π.χ. με Gazprom/Qatargas. Θα πρέπει να ενισχυθούν οι διασυνδέσεις. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε την εμπειρία κρίσεων στο πετρέλαιο, όπως η διατήρηση στρατηγικών αποθεμάτων και η πρόωρη πλήρωση αποθηκών φυσικού αερίου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. O Ευρωπαίος Ρυθμιστής ACER εξετάζει τη δυνατότητα αλλαγής του αλγόριθμου επίλυσης της χονδρεμπορικής αγοράς, το οποίο εμμέσως προσομοιάζει με την ενίσχυση διμερών συμβολαίων μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών λιανικής, ιδίως με τις χαμηλού σταθμισμένου κόστους ηλεκτροπαραγωγής ΑΠΕ.
– Υπάρχει ενδεχόμενο να αντιμετωπίσει η χώρα πρόβλημα επάρκειας ενέργειας;
– Η ΡΑΕ είναι σε στενή συνεργασία με τους διαχειριστές (ΔΕΣΦΑ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΕΔΑ) και το υπουργείο Ενέργειας. Λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες επιτυχείς δημοπρασίες για δέσμευση χρονοπαραθύρων (slots) εκφόρτωσης και δυναμικότητας αεριοποίησης στην εγκατάσταση Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στη Ρεβυθούσα, καθώς και την ενημέρωση των εισαγωγέων επί των συμβατικών υποχρεώσεών τους για εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω αγωγών από το Σιδηρόκαστρο Σερρών και τους Κήπους Εβρου, έχει διαμορφωθεί το πλαίσιο για να διασφαλιστεί η επάρκεια.
H χώρα δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα ενεργειακής επάρκειας, ωστόσο οι τιμές θα είναι υψηλές έως τον Μάρτιο.
– Οι ελληνικές επιχειρήσεις και προ κρίσης και πολύ περισσότερο σήμερα πληρώνουν πολύ ακριβότερα το ρεύμα και το φυσικό αέριο από τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους. Γιατί συμβαίνει αυτό; Οι ίδιες καταγγέλλουν ότι δεν έχουν διαθέσιμα εργαλεία αντιστάθμισης κινδύνου, όπως για παράδειγμα τα διμερή συμβόλαια.
– Από στοιχεία του ACER, οι τιμές λιανικής για ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο είναι κάτω του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Από το 2016 οι ελληνικές βιομηχανίες είχαν τη δυνατότητα να επωφεληθούν μέσω των συμβάσεων διακοπτόμενης ισχύος, εξασφαλίζοντας έτσι μείωση του ενεργειακού τους κόστους. Από το 2016 έως το 2019 εφαρμόστηκε το διαρθρωτικό μέτρο «ΝΟΜΕ», μέσω του οποίου η ΔΕΗ διέθεσε στους ανταγωνιστές της μέρος της λιγνιτικής και υδροηλεκτρικής παραγωγής της σε ελκυστικές τιμές. Αυτό οδήγησε σε είσοδο εναλλακτικών προμηθευτών και ανταγωνιστικά τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας, ιδίως στη Μέση Τάση (Μ.Τ.) και τη Χαμηλή Τάση (Χ.Τ.). Το άνοιγμα της αγοράς φυσικού αερίου μέσω και του προγράμματος «Gas release» της ΔΕΠΑ έδωσε τη δυνατότητα παροχής συνδυαστικών προϊόντων ενέργειας. Οσον αφορά τις αιτιάσεις για έλλειψη εργαλείων αντιστάθμισης κινδύνου, στα οποία συγκαταλέγονται και τα διμερή συμβόλαια, όντως η ελληνική αγορά εναρμονίστηκε με το ευρωπαϊκό μοντέλο πολύ πρόσφατα (1.11.2020), αλλά με τις δρομολογημένες μεταρρυθμίσεις του Market Reform Plan του Ιουλίου 2021 η ελληνική αγορά θα προσομοιάζει σε πιο ώριμες αγορές. Ωστόσο, οι εθνικές ιδιαιτερότητες λαμβάνονται υπόψη και αντισταθμίζονται μέσω της κοινοποίησης μηχανισμού κρατικής ενίσχυσης για παράταση των συμβάσεων διακοπτόμενης ισχύος, όπως και σχήματος προμήθειας της βιομηχανίας από ΑΠΕ. Ταυτόχρονα, η υλοποίηση επενδύσεων ΑΠΕ με όρους αγοράς (Merchant PPAs) αναμένεται να περιορίσει κοστολογικές ασυμμετρίες του μείγματος παραγωγής μεταξύ των προμηθευτών.
– Eχετε πολλές φορές θίξει διάφορα ζητήματα σε σχέση με τις πρακτικές των συμμετεχόντων στην αγορά ηλεκτρισμού, εταιρειών και διαχειριστών, και πολύ πρόσφατα πήρατε πρωτοβουλία για την ενίσχυση της διαφάνειας στα τιμολόγια ρεύματος. Υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω βελτίωσης και σε ποια κατεύθυνση;
– Είμαστε απόλυτα προσηλωμένοι στον ρόλο μας, δηλαδή στην προστασία και ενδυνάμωση του καταναλωτή, καθώς και στην εύρυθμη λειτουργία των αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Προτεραιότητα της νέας διοίκησης αποτέλεσε εξαρχής η θέσπιση Μηχανισμού Παρακολούθησης και Εποπτείας των ενεργειακών αγορών, που θα επιτρέπει να εντοπίζονται έγκαιρα και να αποτρέπονται αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές. Ο Μηχανισμός εξαρχής λειτουργεί, ενώ είμαστε από τις ελάχιστες Αρχές στην Ευρώπη που αναπτύσσουμε μηχανισμό αυτοματοποιημένης σύνδεσης με τα πληροφοριακά συστήματα των διαχειριστών και του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Η ΡΑΕ προβαίνει επίσης σε έλεγχο των δαπανών που σχετίζονται με ρυθμιζόμενες χρεώσεις, δηλαδή χρεώσεις υπέρ των διαχειριστών και του κόστους των μονάδων παραγωγής της ΔΕΗ στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά, προσλαμβάνοντας ορκωτούς ελεγκτές.
Οι καταναλωτές δυσκολεύονται να κατανοήσουν τους λογαριασμούς και τους όρους των συμβολαίων. Η ΡΑΕ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της διαφάνειας στα τιμολόγια του ρεύματος και την κατάλληλη ενημέρωση και ενδυνάμωση του καταναλωτή. Η Ολομέλεια της Αρχής αναμένεται εντός του Νοεμβρίου 2021 να αποφασίσει την έκδοση κατευθυντηρίων γραμμών για την υιοθέτηση των τυποποιημένων εντύπων προσυμβατικής ενημέρωσης («Αίτηση Προσφοράς Προμήθειας») και «Λογαριασμού Κατανάλωσης». Πάγιο αίτημα της Αρχής αποτελεί η εκχώρηση της αρμοδιότητας του Κώδικα Προμήθειας στη ΡΑΕ, καθώς αποτελεί κανονιστικό κείμενο και όχι εργαλείο κοινωνικής πολιτικής, που υλοποιείται με διακριτές υπουργικές αποφάσεις. Είναι απαραίτητο να τονισθεί ότι υπάρχει έντονος ανταγωνισμός στη λιανική αγορά, όπως αποτυπώνεται στο εργαλείο σύγκρισης τιμών energycost.gr, όπου σήμερα υπάρχουν 333 καταχωρισμένα τιμολόγια, 249 για την ηλεκτρική ενέργεια και 84 για το φυσικό αέριο. Οι καταναλωτές να μη φοβούνται, αλλά αντίθετα να επιδιώκουν να αλλάξουν προμηθευτή προς όφελός τους. Μάλιστα σε σχετική γνωμοδότηση προς το ΥΠΕΝ, η ΡΑΕ εμμένει στην κατάργηση των ρητρών πρόωρης αποχώρησης για τα κυμαινόμενα τιμολόγια. Παράλληλα πραγματοποιείται από τη ΡΑΕ διερεύνηση του βαθμού συμμόρφωσης των προμηθευτών με την απόφαση της ΡΑΕ 409/2020 για τη διαφάνεια, όπου αναμένεται η Αρχή να προβεί σε θετικές αναφορές και κυρώσεις.
Η Αρχή λαμβάνει ετησίως περίπου 20 χιλιάδες εισερχόμενα, σημαντικός αριθμός εκ των οποίων αφορά παράπονα προς τους προμηθευτές και διαχειριστές. Επιλέξαμε σε αγαστή συνεργασία με τον Συνήγορο του Καταναλωτή να θέσουμε σε λειτουργία την πλατφόρμα my.rae.gr προκειμένου οι πολίτες να ενημερώνονται για τις αποφάσεις και δράσεις της Αρχής, αλλά και να υποβάλλουν τα παράπονά τους με τρόπο απλό και λειτουργικό προς τους προμηθευτές και διαχειριστές. Αυτό μας επιτρέπει να παρακολουθούμε έγκαιρα την ανταπόκριση των αιτημάτων τους καθώς και την ανάγκη ρυθμιστικών αποφάσεων. Οι φορείς της αγοράς οφείλουν να αντιμετωπίζουν με αξιοπρέπεια και σεβασμό τους πολίτες, καθώς από αυτούς πληρώνονται και αυτούς υπηρετούν.
– Σας ανησυχούν το ενδεχόμενο αύξησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών και οι επιπτώσεις στη ρευστότητα των προμηθευτών ενέργειας; Υπάρχει ο κίνδυνος να δούμε και στην Ελλάδα «κανόνια» τύπου Μεγάλης Βρετανίας;
– Η αύξηση του ενεργειακού κόστους και τα περιθώρια ανταπόκρισης των προμηθευτών και των καταναλωτών δημιουργούν προβληματισμό. Eχουμε ήδη ξεκινήσει επαφές με τους διαχειριστές και τους προμηθευτές, με κύριο μέλημά μας την προστασία των καταναλωτών και την αποτροπή φαινομένων ντόμινο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Υφίσταται σχετικό θεσμικό πλαίσιο, καθώς έχει ήδη θεσπιστεί ο ρόλος του Προμηθευτή Τελευταίου Καταφυγίου και Καθολικής Υπηρεσίας. Η ελληνική αγορά διαθέτει εργαλεία διαχείρισης ρίσκου, όπως ιδίως είναι η καταβολή εγγυήσεων και το ισχύον πιστωτικό περιθώριο. Εκτιμούμε ότι δεν θα αντιμετωπίσουμε φαινόμενα αντίστοιχα με της Μεγάλης Βρετανίας, λόγω της ύπαρξης εύρωστων ομίλων στην ενεργειακή αγορά.
Πρέπει να επιταχυνθούν οι επενδύσεις για την ενεργειακή μετάβαση
– Ο λιγνίτης μας έσωσε στη «Μήδεια», στον καύσωνα το καλοκαίρι και θα μας σώσει απ’ ό,τι φαίνεται και από το χειμωνιάτικο ψύχος. Θα πρέπει να ξαναδούμε ως χώρα το ζήτημα «απολιγνιτοποίηση»;
– Ο λιγνίτης συνεισέφερε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Το πρόβλημα δεν είναι η απολιγνιτοποίηση αλλά η υλοποίηση του μακροχρόνιου σχεδιασμού της Πολιτείας για ομαλή μετάβαση στη νέα εποχή, όπου ύψιστη προτεραιότητα τίθεται η αντιμετώπιση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Ο ρόλος του λιγνίτη παραμένει σημαντικός μέχρι την υλοποίηση επενδύσεων για την ενεργειακή μετάβαση, η οποία πρέπει να επιταχυνθεί.
– Είστε ικανοποιημένος από τον τρόπο που αναπτύσσεται η αγορά των ΑΠΕ; Μπορούν να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι και να διασφαλισθεί η επάρκεια χωρίς αποθήκευση;
– Η ΡΑΕ αποτελεί το πρώτο βήμα μιας σύνθετης διαδικασίας αδειοδότησης, όπου εμπλέκονται διαφορετικές διοικητικές αρχές και φορείς. Η έκδοση βεβαιώσεων παραγωγού από τη ΡΑΕ γίνεται γρήγορα από ένα online πληροφοριακό σύστημα. Αυτό είναι θετικό γιατί ενισχύεται ο ανταγωνισμός, όπως αποτυπώθηκε με την πολύ χαμηλή τιμή του διαγωνισμού του Μαΐου 2021 με σταθμισμένη τιμή 37,6 ευρώ/MWh, όταν η μέση χονδρεμπορική τιμή για το 2021 εκτιμάται ότι θα υπερβεί τα 100 ευρώ/MWh. Ολες οι άδειες αποτυπώνονται στον γεωπληροφοριακό χάρτη geo.rae.gr, προκαλώντας ανησυχία στις τοπικές κοινωνίες, καθώς θεωρούν ότι όλα τα έργα θα υλοποιηθούν. Εμείς εφαρμόζουμε τον νόμο, ο οποίος δεν προβλέπει την εξέταση περιβαλλοντικών ή χωροταξικών κριτηρίων από τη ΡΑΕ. Η αντιμετώπιση θεμάτων που άπτονται χωροταξικού σχεδιασμού είναι επιτακτική. Στην πράξη, μόλις ένα 10%-20% των έργων αναμένεται να υλοποιηθεί, ενώ τα έργα θα πρέπει να «ωριμάσουν» μέσω της χορήγησης απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων από την Περιφέρεια και οριστικών όρων σύνδεσης από τους διαχειριστές. Οι επικείμενοι διαγωνισμοί πρέπει να λειτουργήσουν ως όχημα για διείσδυση ΑΠΕ και με διμερείς συμβάσεις, καθώς αυτό παρέχει σημαντικά οφέλη στον ανταγωνισμό στη λιανική. Η έγκριση του σχετικού πλαισίου ενίσχυσης της αποθήκευσης αναμένεται να συνδράμει καταλυτικά στην επίτευξη των στόχων, καθώς η μεγιστοποίηση της διείσδυσης των ΑΠΕ είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της αποθήκευσης.
– Πώς είδατε τα αποτελέσματα της διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP26);
– Οι διασκέψεις είναι μια δυναμική διαδικασία. Τα αποτελέσματα στα οποία κατέληξαν οι ηγέτες περισσότερων των 100 χωρών που συμμετείχαν στη διάσκεψη COP26 δεν ήταν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά, υπήρξε μια σημαντική επιμέρους συμφωνία για τον τερματισμό της αποψίλωσης δασών και την αποκατάσταση δασικής γης. Την αναγκαιότητα αποκατάστασης δασικής γης τη διαπιστώσαμε δυστυχώς βιωματικά φέτος ως χώρα, με τις καταστροφικές πυρκαγιές σε Β. Εύβοια, Ηλεία, Αττική. Είναι μονόδρομος η υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένη ανάπτυξης.
Μεγάλο «αγκάθι» η υποστελέχωση της Αρχής
– Πώς αντιμετωπίζετε το πρόβλημα υποστελέχωσης της ΡΑΕ;
– Η εργώδης προσπάθεια και ο επαγγελματισμός των στελεχών της Αρχής έχουν οδηγήσει σε ολοκλήρωση εκκρεμοτήτων που υπήρχαν όταν αναλάβαμε ως νέα διοίκηση. Αυτό έφερε «άνοιγμα της αγοράς» και επιτάχυνση επενδύσεων και ιδιωτικοποιήσεων. Δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που να προσελκύει τόσες επενδύσεις χωρίς οι επενδυτές να πεισθούν ότι υπάρχει αξιόπιστος ρυθμιστής. Η ΡΑΕ έχει 19 ειδικούς επιστήμονες και 30 άτομα διοικητικό προσωπικό. Επίσης, στην Αρχή εργάζονται 55 συμβασιούχοι με διάρκεια συμβάσεων το ένα έτος, περίπου, και καθαρές αμοιβές 900 ευρώ τον μήνα. Το 2021 έχουν παραιτηθεί από την Αρχή 16 στελέχη της λόγω υψηλότερων αμοιβών από την αγορά. Η κατάσταση είναι πλέον μη βιώσιμη. Τα στελέχη της Αρχής παραιτούνται αθρόα και τα εναπομείναντα δουλεύουν καθημερινά πάρα πολύ σκληρά και υπεύθυνα, αλλά πλέον δεν επαρκούν. Ενδεικτικά, η Αρχή Τηλεπικοινωνιών (ΕΕΤΤ) έχει μόνιμο προσωπικό 226 άτομα, εκ των οποίων περίπου τα 110 είναι ειδικοί επιστήμονες. Ευελπιστώ ότι έφτασε η ώρα να εισακουστούμε όσον αφορά την αντιστοίχιση των αποδοχών των στελεχών της Αρχής με τα ισχύοντα στους εποπτευόμενους από τη ΡΑΕ φορείς, ακόμη και αυτούς που έχουν δημόσιο χαρακτήρα. Αναμένουμε την εκκίνηση των εγκριθέντων διαγωνισμών για την πρόσληψη προσωπικού, καθώς έχουν μεσολαβήσει 13 χρόνια από την τελευταία διαδικασία. Αναμένουμε την πολιτική ηγεσία να τηρήσει τη δέσμευσή της για ενίσχυση της Αρχής. Πρόκειται για επιτακτική ανάγκη.
