«Φιλικό γεράκι» δήλωσε στο Eurogroup της περασμένης Δευτέρας ότι είναι ο νέος Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ. Κάποιοι σχολίασαν ότι το είδος αυτό δεν υπάρχει, αλλά όταν ο κ. Λίντνερ συμφώνησε με τον Γάλλο υπουργό Οικονομικών Μπρινό Λε Μερ ότι «πρέπει να χρηματοδοτήσουμε την ανάπτυξη», κάποιοι άλλοι είδαν μια σαφή και ελπιδοφόρο διαφοροποίηση στο μέτωπο των συντηρητικών δυνάμεων της Ευρώπης.
Η συζήτηση αφορούσε την αλλαγή των δημοσιονομικών κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, που ξεκίνησε στο Eurogroup και προβλέπεται ότι θα κρατήσει πιθανώς έως τον Οκτώβριο, αν και η γαλλική προεδρία θα επιχειρήσει να γίνουν σημαντικά βήματα στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου, ελπίζοντας ότι αυτό όχι μόνο δεν θα διαταράξει, αλλά και θα βοηθήσει την προεκλογική εκστρατεία του Εμανουέλ Μακρόν. Ετσι, το θέμα αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο αρχικώς στο προσεχές άτυπο Eurogroup στις 25-26 Φεβρουαρίου και στη συνέχεια, σε επίπεδο αρχηγών κρατών, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 10 και 11 Μαρτίου. Ακολούθως η Κομισιόν θα υποβάλει τις προτάσεις της και το θέμα θα οδηγηθεί ξανά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 23-24 Ιουνίου, αν και πολλοί θεωρούν ότι οριστικές αποφάσεις δεν θα ληφθούν πριν από το φθινόπωρο. Αν ληφθούν… Γιατί αν δεν ληφθούν, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις άφησε να εννοηθεί ότι θα επανέλθουν σταδιακά οι υφιστάμενοι κανόνες.
Εκτίναξη χρέους
Με το χρέος να έχει εκτιναχθεί λόγω κορωνοϊού στα περισσότερα κράτη-μέλη –και στην Ελλάδα να βρίσκεται κοντά στο 200% του ΑΕΠ–, οι υφιστάμενοι κανόνες για ετήσια μείωσή του κατά 1/20 του υπερβάλλοντος του 60% του ΑΕΠ ποσού θα μεταφραζόταν σε μη βιώσιμη λιτότητα. Η Ελλάδα θα καλείτο να μειώνει το χρέος της κάθε χρόνο κατά 6,5%, αλλά και η Ιταλία περίπου 4,5%, η Πορτογαλία περίπου 3,5%, η Ισπανία περίπου 3%, η Γαλλία και το Βέλγιο περίπου 2,5%.
Στο τραπέζι της συζήτησης βρίσκονται πολλά θέματα, αλλά κυριαρχούν:
1. Τα όρια για το έλλειμμα 3% του ΑΕΠ και για το χρέος 60% του ΑΕΠ, που –σύμφωνα με πολλούς– δεν είναι πιθανό να αλλάξουν, καθώς απαιτείται αλλαγή Συνθήκης. Παρ’ όλα αυτά, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας πρότεινε αύξηση του ορίου του χρέους στο 100% του ΑΕΠ.
2. Ο ρυθμός μείωσης του χρέους.
3. Η πιθανή εξαίρεση κάποιων δαπανών από το όριο του ελλείμματος, κυρίως επενδυτικών, προκειμένου να στηριχθεί η ανάπτυξη.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι φέτος η κυβέρνηση θα κληθεί να επιστρέψει στη δημοσιονομική πειθαρχία.
Oι συντηρητικοί…
Τα «στρατόπεδα» άρχισαν να διαμορφώνονται σε δύο άξονες, όπως ήταν αναμενόμενο, αλλά με διαφοροποιήσεις. Ετσι, στο στρατόπεδο των συντηρητικών δυνάμεων υπάρχουν αυτοί που ζητούν να μη γίνει σχεδόν καμία αλλαγή και οι άλλοι, όπως η Γερμανία, που θα συζητούσαν κάποιες αλλαγές, όπως η εξαίρεση συγκεκριμένων επενδύσεων, κυρίως για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, από το όριο του ελλείμματος. Ακόμη και η νέα Ολλανδή υπουργός Οικονομικών Σίγκριντ Κάαγκ, προερχόμενη από το φιλοευρωπαϊκό κόμμα D66, αν και δεν πήρε θέση, είπε ότι είναι ανοιχτή σε προτάσεις.
…και οι προοδευτικοί
Στο άλλο στρατόπεδο, το πιο προοδευτικό, κυριαρχούν οι ιδέες της προστασίας των επενδύσεων, της σταδιακής μείωσης του χρέους, καθώς και της ευελιξίας, με συνεκτίμηση του οικονομικού κύκλου και με καθορισμό ξεχωριστών ορίων χρέους για κάθε χώρα, ανάλογα με την κατάσταση και τις ανάγκες της. Η τελευταία είναι η πρόταση που διατύπωσε ο αρμόδιος για τα οικονομικά επίτροπος Πάολο Τζεντιλόνι κι αυτό λέει πολλά για τη θέση της Κομισιόν στη διαπραγμάτευση. Ιταλοί, Ισπανοί, Πορτογάλοι εννοείται ότι εντάσσονται στο συγκεκριμένο στρατόπεδο, ενώ η Γαλλία ανήκει μεν με την «ψυχή» της εδώ, αλλά ως πόλος εξουσίας στην Ευρώπη είναι προσεκτική και ως προεδρία θα προσπαθήσει να βρει ισορροπίες.
Τι θέλει η Ελλάδα
Η Ελλάδα είναι ίσως η πλέον έντονα ενδιαφερόμενη χώρα για μεγαλύτερη ευελιξία στους κανόνες, λόγω υψηλού χρέους. Οι υφιστάμενοι κανόνες θα τη στραγγάλιζαν οικονομικά, καθώς θα απαιτούσαν πρωτογενή πλεονάσματα 6%-7% ετησίως, ενώ ακόμη κι αν το όριο χρέους ανέβαινε στο 100% του ΑΕΠ, θα χρειαζόταν πάλι ένα πλεόνασμα 4%-5% του ΑΕΠ της. Ενα πλαίσιο που θα την προσγείωνε «στα μαλακά», απαιτώντας πρωτογενή πλεονάσματα της τάξεως του 2% του ΑΕΠ, είναι αυτό στο οποίο προσβλέπει και αυτό που περιμένει η κυβέρνηση, αν και ακόμη είναι νωρίς. Η Κομισιόν αναμένεται να εκδώσει κατευθύνσεις για τους προϋπολογισμούς του 2023 τον Απρίλιο, κάτι που θα αποτελέσει μια ένδειξη και για την κατεύθυνση των αλλαγών του Συμφώνου. Η Ελλάδα θα ήθελε επίσης εξαίρεση των αμυντικών δαπανών της, μια δύσκολα διαπραγματεύσιμη θέση.
Το βέβαιο είναι ότι φέτος η κυβέρνηση θα κληθεί να επιστρέψει στη δημοσιονομική πειθαρχία. Τα μηνύματα που έχει πάρει, ενόψει και της εξόδου της χώρας από το καθεστώς της ενισχυμένης εποπτείας, είναι να επιδείξει σύνεση και να μη συνεχίσει την πρακτική των μέτρων στήριξης, παρά μόνο στον βαθμό που είναι απαραίτητα. Το οικονομικό επιτελείο φέρεται να δεσμεύθηκε να κινηθεί το πρωτογενές έλλειμμα φέτος στην περιοχή του 1% του ΑΕΠ, όπως προβλέπει ο προϋπολογισμός, ώστε να μπορέσει το 2023 να περάσει σε πλεονάσματα.
Αλλωστε, στην κυβέρνηση ασφαλώς σκέφτονται ότι αν πρόκειται να γίνουν εκλογές το 2023, καλό θα ήταν να μην εξαντληθούν τα περιθώρια του προϋπολογισμού και της ανοχής της Ε.Ε. φέτος, ούτε να διακινδυνεύσει η χώρα την επενδυτική βαθμίδα.
