Υπάρχει οικονομική κρίση στην Τουρκία; Η τουρκική κυβέρνηση ισχυρίζεται το αντίθετο. Ακολουθεί μια ανορθόδοξη οικονομική πολιτική, η οποία πρωτίστως εστιάζει στην οικονομική ανάπτυξη και, όντως, η οικονομία αναμένεται να ολοκληρώσει το 2021 με διψήφιο ρυθμό επέκτασης. Συνεπώς η κυβέρνηση μιλάει για επιτυχία, ανεξαρτήτως του ότι επιτεύχθηκε εις βάρος της λίρας, η οποία υποτιμήθηκε δραστικά, και με εκτίναξη του πληθωρισμού. Αυτό οδηγεί στο παράδοξο πως ούτε η οικονομική ανάπτυξη το 2020 ούτε εκείνη του 2021 έγινε αισθητή από τον πληθυσμό.
Με τους μισθούς και τα ωρομίσθια να υποχωρούν ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, τα νοικοκυριά υπέστησαν απώλειες στην αγοραστική τους δύναμη, ενώ για να μετριασθεί ο αντίκτυπος ο ελάχιστος μισθός αυξήθηκε σημαντικά. Το ίδιο συνέβη με τους μισθούς και τις συντάξεις στον δημόσιο τομέα, αλλά τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ινστιτούτα αναμένουν το τρέχον έτος ένα δείκτη πληθωρισμού της τάξεως του 50%. Αυτό σημαίνει πως ήδη η αύξηση στον ελάχιστο μισθό έχει ακυρωθεί μόλις στις αρχές της χρονιάς.
Το φθινόπωρο του 2020 ο τότε υπουργός Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, αντιμετώπισε τις επιπτώσεις του πρώτου πανδημικού κύματος με προγράμματα χαμηλότοκου δανεισμού. Οι παρεμβάσεις στην αγορά για τη στήριξη της τουρκικής λίρας εξάντλησαν τα αποθέματα της κεντρικής τράπεζας και το νόμισμα άρχισε να εξασθενεί. Μετά την τοποθέτηση νέου υπουργού, η επέκταση του όγκου των πιστώσεων επιβραδύνθηκε και η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια στο 19% πέρυσι τον Μάρτιο.
Επειτα από ακόμη μία υπουργική αλλαγή, το βασικό επιτόκιο μειώθηκε στο 14% με διαδοχικές μειώσεις από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο πέρυσι, ενώ εκ παραλλήλου η ισοτιμία του δολαρίου ενισχύθηκε από τις 8,30 λίρες προς ένα δολάριο στις 18 λίρες προς 1 δολάριο στις 20 Δεκεμβρίου. Την ίδια περίοδο και σε ετήσια βάση ο δείκτης του πληθωρισμού ανήλθε από το 13,8% στο 36,08%. Οταν η τουρκική λίρα άρχισε να καταβυθίζεται το φθινόπωρο του 2021, η κυβέρνηση το συνέδεσε με την παρουσίαση ενός νέου οικονομικού μοντέλου και τον Νοέμβριο ο πρόεδρος Ερντογάν διακήρυξε ότι η εξασθένηση της λίρας είναι επιθυμητή λόγω των πλεονεκτημάτων που δημιουργεί για τις εξαγωγές. Παράλληλα, οι εισαγωγές θα γίνονταν ακριβότερες, βελτιώνοντας το ισοζύγιο πληρωμών. Υστερα από λίγο καιρό η τουρκική οικονομία θα εμφάνιζε μόνιμο πλεόνασμα πληρωμών.
Τα δε χαμηλά επιτόκια θα εξυπηρετούσαν τις επενδύσεις και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Για να απορροφήσει τις αρχικές, έντονα αρνητικές συνέπειες αυτής της πολιτικής στον πληθυσμό κατέφυγε σε μια μεταφορά για τον πόλεμο, που θα απελευθερώσει τη χώρα από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, οι οποίες βάλλουν κατά της ευημερίας της. Ο δε ελάχιστος μισθός αυξήθηκε κατά το ήμισυ. Ενα από τα καίρια προβλήματα του μοντέλου, ωστόσο, έχει να κάνει με τη σύγκρουση στόχων. Σχεδόν όλα τα εξαγώγιμα αγαθά της Τουρκίας βασίζονται σε εισαγόμενες πρώτες ύλες και ενδιάμεσα προϊόντα. Προωθώντας τις εξαγωγές με την εξασθένηση της λίρας κυρίως στηρίζεται στη μείωση του εργατικού κόστους. Με την αποδυνάμωση της αγοραστικής δύναμης, εντούτοις, δύσκολα δέχεται κανείς αυτή την πολιτική. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις η δημοτικότητα της κυβέρνηση υποχωρεί ραγδαία. Επιπλέον δεν επετεύχθη ο στόχος να μειωθούν γενικά τα επίπεδα των επιτοκίων δανεισμού με την περιστολή του βασικού επιτοκίου – αντιθέτως, λόγω υψηλού πληθωρισμού, τα επιτόκια δανεισμού εκτινάχθηκαν πέραν εκείνων του Σεπτεμβρίου με την παρουσίαση του νέου οικονομικού μοντέλου. Οπότε, αντί ταχύτερης ανάπτυξης, φέτος αναμένεται επιβράδυνση.
* Ο κ. Stefan Hibbeler είναι εκδότης της εβδομαδιαίας ψηφιακής εφημερίδας Istanbul Post. To άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ https://www.ips-journal.eu/.
