Οι απότομες αυξήσεις τιμών, που μαστίζουν τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα, θα μπορούσαν εύκολα να μετριαστούν μέσω κρατικών εγγυημένων δανείων, με ελάχιστο ρίσκο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι επιπτώσεις του στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας, μετάλλων και τροφίμων ασκούν ολοένα και μεγαλύτερες πιέσεις στα νοικοκυριά. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι το κύμα του πληθωρισμού επηρεάζει ολοένα και περισσότερο τις τιμές των τροφίμων. Αναφορικά με τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα, ο δείκτης πληθωρισμού στην Ευρωζώνη ανήλθε στο 11,1% τον Ιούνιο και είναι απίθανο να έχει φθάσει στα ανώτατα επίπεδά του, διότι οι αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου συνήθως μετακυλίονται στους καταναλωτές με χρονοκαθυστέρηση.
Οι εξελίξεις αυτές γεννούν νέες πιέσεις. Στη Γερμανία η ένωση εταιρειών στεγαστικής πίστης αναμένει πρόσθετες επιβαρύνσεις μόνο για την ενέργεια το 2022, σε σύγκριση με το 2021, οι οποίες ενδεχομένως να ανέλθουν έως και τα 2.749 ευρώ για τα ατομικά νοικοκυριά και τα 5.074 ευρώ για τα τετραμελή νοικοκυριά. Δεδομένου ότι τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος ξοδεύουν σχετικά υψηλό μερίδιο του προϋπολογισμού τους σε ενέργεια και τρόφιμα, επηρεάζονται ιδιαίτερα από την έκρηξη των τιμών. Οπως δείχνει μελέτη του Ινστιτούτου Μπρίγκελ, τον Δεκέμβριο του 2021 οι δείκτες πληθωρισμού, που αφορούσαν τα άτομα με χαμηλό εισόδημα, ήταν 1,4, 1,7 και 0,3 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από αυτούς που αφορούσαν τα άτομα υψηλού εισοδήματος στο Βέλγιο, στην Ιταλία και τη Γαλλία αντίστοιχα. Αυτά τα νοικοκυριά συνήθως έχουν λίγες αποταμιεύσεις ή έχουν ήδη χρέη. Επομένως, χωρίς κρατική ενίσχυση υπάρχει φόβος για ένα κύμα υπερχρέωσης μεταξύ των νοικοκυριών με σοβαρές κοινωνικές συνέπειες. Οσον αφορά την οικονομική πολιτική, η βέλτιστη λύση θα ήταν η προσωρινή άμβλυνση του σοκ των τιμών μέσω παρεμβάσεων στην αγορά ενέργειας και καταβολής επιδομάτων. Οι περισσότερες χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει αντίστοιχα μέτρα και προγράμματα βοήθειας. Δεδομένης όμως της έκτασης της πρόσθετης οικονομικής επιβάρυνσης των νοικοκυριών, δεν θα είναι δυνατή η πλήρης κρατική αποζημίωση.
Θα μπορούσαν εύκολα να ενισχυθούν μέσω κρατικών εγγυημένων δανείων, με ελάχιστο ρίσκο.
Ως εκ τούτου, ως συνοδευτικό μέτρο θα μπορούσε να εξεταστεί ένα πρόγραμμα κρατικών πιστώσεων για τα νοικοκυριά. Το μοντέλο είναι εκείνο με τα δάνεια με κρατική εγγύηση, που χορηγούνταν σε εταιρείες με ευνοϊκούς όρους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με στόχο την αποφυγή εκτεταμένων πτωχεύσεων. Το 2021, ακόμη και πριν από την έκρηξη των τιμών της ενέργειας, στη Γερμανία, για παράδειγμα, 575.000 άτομα απευθύνθηκαν σε κέντρα παροχής συμβουλών για τα χρέη τους. Το μέγεθος της κρατικής εγγύησης θα πρέπει να εξαρτάται από τον αριθμό των μελών του νοικοκυριού. Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, για τη Γερμανία το δάνειο για ένα ατομικό νοικοκυριό θα μπορούσε να είναι 2.750 ευρώ, 4.624 ευρώ για τριμελές νοικοκυριό και 5.074 ευρώ στην περίπτωση των τεσσάρων ατόμων. Το δάνειο θα μπορούσε να χορηγηθεί με 2% επιτόκιο και η αποπληρωμή του να κατανεμηθεί σε πέντε χρόνια, άνευ δόσεων την πρώτη διετία. Το πλεονέκτημα για τα οικονομικά αδύναμα νοικοκυριά θα ήταν, από τη μια πλευρά το ευνοϊκό επιτόκιο. Αυτό βοηθάει να αποφευχθεί η παγίδα του χρέους, η οποία προκαλείται από τα πολύ υψηλά επιτόκια, που πρέπει να πληρωθούν για τις υπεραναλήψεις. Από την άλλη πλευρά, η διαθεσιμότητα της πρόσθετης πίστωσης βοηθάει, όταν τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν περιορισμό στον δανεισμό – ειδάλλως η ολοένα ακριβότερη ενέργεια θα τα οδηγούσε σε πτώχευση.
* Ο κ. Πέτερ Μπόφινγκερ είναι καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Βίρτσμπουργκ. To άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ.
