Η συνεχιζόμενη δραματική ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη πλέον δοκιμάζει και την ευρωπαϊκή συνοχή. Ολοι έχουν αναγνωρίσει τη σημασία που έχει να διατηρηθεί ενιαία η αντίδραση της Ευρώπης και η αλληλεγγύη για την ασφάλεια εφοδιασμού.
Για να επιτευχθεί ο ομόφωνος στόχος της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, πρέπει πριν από όλα να μειωθεί σημαντικά η συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετές ποσότητες αερίου από άλλες πηγές ώστε να υποκατασταθεί το ρωσικό φυσικό αέριο. Μάλιστα η αγορά του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), που είναι το βασικό υποκατάστατο του ρωσικού φυσικού αερίου, είναι παγκόσμια και ενιαία και επιπλέον είναι σε στενότητα προσφοράς. Δεν στέκει το επιχείρημα ότι δεν χρειάζεται να μειώσει την κατανάλωσή της μια χώρα που δεν καταναλώνει ρωσικό αέριο και χρησιμοποιεί κυρίως LNG, ακόμα και αν δεν μπορεί να το στείλει με αγωγούς σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Η μείωση της κατανάλωσης αερίου, άρα και LNG, θα απελευθερώσει ποσότητες LNG, που θα μπορέσει έτσι να παραγγείλει μέσω πλοίων άλλη χώρα της Ευρώπης.
Η Ευρώπη των 27 χωρών καταναλώνει τον χρόνο περίπου 400 bcm (δισ. κυβικά μέτρα) φυσικού αερίου, εκ των οποίων 325 bcm μέσω αγωγών και 75 bcm μέσω πλοίων ως LNG. Το ρωσικό αέριο είναι περίπου 150 bcm. Αν διακοπεί η παροχή του ρωσικού αερίου (δεν θεωρώ πιθανό να γίνει πλήρης διακοπή, αλλά η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη και για αυτό το ενδεχόμενο), η Νορβηγία και χώρες της Αφρικής και της Κασπίας θα μπορέσουν κατά μέγιστο να φέρουν βραχυχρόνια το πολύ 45 bcm και επομένως οι πρόσθετες ποσότητες LNG θα πρέπει να είναι 105 bcm. Δεν υπάρχει δυνατότητα αύξησης της προσφοράς LNG σε αυτά τα επίπεδα σε βραχυχρόνιο ορίζοντα. Αλλά και αν υπήρχε, αυτό θα σήμαινε ακόμα δυσθεώρητη αύξηση των τιμών φυσικού αερίου. Το πολύ 45 bcm επιπλέον LNG μπορεί να βρει η Ευρώπη. Αρα πρέπει να γίνει μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 60 bcm, δηλαδή μείωση 15% στην καλύτερη περίπτωση.
Το δύσκολο ερώτημα είναι πώς θα κατανεμηθεί μεταξύ των χωρών ο στόχος μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου. Η ιδέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να γίνει η μείωση 15% ίδια σε κάθε χώρα ήταν ομολογουμένως μια πρόχειρη και ατυχής πρόταση. Κατ’ αρχήν η ομοιόμορφη κατανομή της μείωσης δεν είναι δίκαια, και έπρεπε να εφαρμοσθούν τουλάχιστον τα εξής τρία κριτήρια: α) οι δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου που έχει κάθε χώρα, β) Οι οικονομικές επιπτώσεις της μείωσης σε συνδυασμό με τη δυνατότητα χρηματοδότησης της αντιστάθμισης των επιπτώσεων και γ) ο βαθμός ευθύνης κάθε χώρας για την υπερβολική εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο. Μερικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης σε δυσμενή κατάσταση της οικονομίας και της δυνατότητας τροφοδοσίας δικαιούνται να υποστηριχθούν περισσότερο. Ομως άλλες χώρες, με μεγάλη οικονομική δύναμη αντιστάθμισης και με μεγάλη ευθύνη σχετικά με την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο, θα πρέπει να επωμισθούν μεγαλύτερο βάρος.
Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα μείωσης της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή και ήδη το έχει δρομολογήσει μέσω της αύξησης του λιγνίτη και της επιτάχυνσης των ΑΠΕ. Εχει ήδη μειωθεί η κατανάλωση φυσικού αερίου στη βιομηχανία και ίσως υπάρχουν και επιπλέον δυνατότητες μέσω της μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.
* Ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ.
