Τα πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (βλ. SME Performance Review 2022) επιβεβαιώνουν, μεταξύ άλλων, μια αξιοσημείωτη τάση που αναδεικνύεται πλέον ευκρινώς στην ελληνική οικονομία: τη δυναμική ανάπτυξη του τεχνολογικού οικοσυστήματος και τη συνακόλουθη παραγωγική εμβάθυνση σε υπερ-προηγμένους τεχνολογικούς υποκλάδους.
Η τάση αυτή είναι εξόχως ευδιάκριτη στον τομέα των «Υπηρεσιών έντασης γνώσης» και δη στην υποκατηγορία «Υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας». Ειδικότερα, το 2008 καταγράφονται 13.538 επιχειρήσεις, ενώ οι εκτιμήσεις για το 2022 αποτυπώνουν 20.951 επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας στον τομέα των υπηρεσιών. Σε επίπεδο αριθμού εργαζομένων, το 2008 απασχολούνται 48.235 άτομα, ενώ το 2022, ο αντίστοιχος αριθμός ανέρχεται σε 58.276 άτομα. Συγχρόνως, σε επίπεδο επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας στον τομέα της μεταποίησης, διαπιστώνεται μια περισσότερο σταθεροποιημένη αυξητική τάση. Τα έτη 2012 και 2013 καταγράφονται 441 και 363 επιχειρήσεις αντίστοιχα, ενώ οι πρόσφατες εκτιμήσεις αυξάνουν τον αριθμό των επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας σε 544 (2021) και 557 επιχειρήσεις (2022).
Χρήζει επισήμανσης ότι ιδιαίτερες τάσεις ανάπτυξης παρατηρούνται σε επίπεδο επιμέρους κλάδων (σ.σ. βάσει NACE rev.2). Για παράδειγμα, στον μεταποιητικό κλάδο «Παραγωγή βασικών φαρμακευτικών προϊόντων και φαρμακευτικών σκευασμάτων» (Γ21) καταγράφεται μια σημαντική αύξηση στον συνολικό αριθμό επιχειρήσεων (127 επιχειρήσεις το 2022, έναντι 48 επιχειρήσεων το 2008). Στην κατηγορία επιχειρήσεων που απασχολούν έως 9 εργαζομένους, παρότι έως το 2010 δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες επιχειρήσεις, το 2021 καταγράφονται 83 επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας (κυρίως στα τεχνολογικά υπο-πεδία βιοτεχνολογίας, γενετικής μηχανικής, ιατρικής τεχνολογίας κ.α.). Σημειώνεται ότι τα συγκεκριμένα στοιχεία ουσιαστικά αποτυπώνουν την εκ θεμελίων ανάδυση ευρύτερων νεοφυών νησίδων τεχνολογικής αιχμής, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες περιφέρειες της χώρας (π.χ. Αττική, Κρήτη).
Αντιστοίχως, στην υποκατηγορία «Υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας» αποτυπώνονται έντονες δυναμικές στον κλάδο «Τηλεπικοινωνίες» (Ι61), όπου επί παραδείγματι στην κατηγορία 0-9 εργαζομένων καταγράφονται 61 επιχειρήσεις το 2008 και 1.309 επιχειρήσεις το 2022. Συναφείς αυξητικές τάσεις καταγράφονται και στις υπόλοιπες κατηγορίες μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Αξιοσημείωτες τάσεις εντοπίζονται επίσης στον κλάδο «Δραστηριότητες προγραμματισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών, παροχής συμβουλών και συναφείς δραστηριότητες» (Ι62), όπου οι επιχειρήσεις αυξάνονται στην κατηγορία 0-9 εργαζομένων από 5.211 (2008) σε 7.227 (2022). Σημειώνεται ότι η αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων συνδέεται, ως επί το πλείστον, με αυξητικές και συνελκόμενες τάσεις επέκτασης σε επίπεδο αριθμού εργαζομένων και προστιθέμενης αξίας στους σχετικούς κλάδους.
Υπογραμμίζεται ότι παρόμοιες τάσεις αποτυπώνονται στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Elevate Greece, όπου καταγράφονται ήδη 618 νεοφυείς επιχειρήσεις σε ένα ευρύ φάσμα τεχνολογικών υπο-πεδίων αιχμής. Συνεπώς, αποτελεί γεγονός ότι τα τελευταία έτη, το εγχώριο τεχνολογικό οικοσύστημα εισέρχεται σε μια νέα φάση ωρίμανσης, κλιμάκωσης, εξειδίκευσης και εμβάθυνσης. H περαιτέρω ανάπτυξη του τεχνολογικού οικοσυστήματος συνδέεται, εντούτοις, με μια δέσμη προϋποτιθέμενων συνθηκών.
H περαιτέρω ανάπτυξη του τεχνολογικού οικοσυστήματος συνδέεται, εντούτοις, με μια δέσμη προϋποτιθέμενων συνθηκών.
Η επιστημονική έρευνα και καινοτομία αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη μιας ενδογενούς τεχνολογικής βάσης και την καλλιέργεια πολλαπλασιαστικών και διαχεόμενων επιδράσεων κατά μήκος των σχετικών παραγωγικών αλυσίδων αξίας (π.χ. τεχνολογίες πληροφορικής, μικρο-ηλεκτρονική, νανοτεχνολογία, βιο-φαρμακευτικός τομέας, γενετική μηχανική, πράσινες τεχνολογίες). Η συστηματική ενίσχυση του ήδη εξαιρετικά ανεπτυγμένου εγχώριου συστήματος έρευνας και τεχνολογίας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα ως προς την οικοδόμηση μιας μακροπρόθεσμης επέκτασης των τεχνολογικών και παραγωγικών εξειδικεύσεων.
Η εγκαθίδρυση πρόσθετων δομών και μηχανισμών που θα διαμορφώσουν ένα εναρμονισμένο θεσμικό πλαίσιο, συνιστά μια εξέχουσα προϋποτιθέμενη συνθήκη (βλ. δημιουργία θεσμικού περιβάλλοντος για τις εταιρείες τεχνοβλαστούς, ν. 4864/2021). Η διαμόρφωση ενός ευνοϊκού πλαισίου χρηματοδότησης σε επίπεδο κεφαλαίων σποράς και κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών συμβάλλει καθοριστικά στην κάλυψη βασικών χρηματοδοτικών αναγκών των επιχειρήσεων τεχνολογικής έντασης σε πρώιμα και μετέπειτα στάδια (βλ. Ταμείο Επιχειρηματικών Συμμετοχών – EquiFund). Η προώθηση συνεργατικών δράσεων, όπως το Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ, η οικοδόμηση συνεργατικών σχηματισμών καινοτομίας και η δημιουργία Κέντρων Ικανοτήτων (βλ. σχετικές δράσεις Γενικής Γραμματείας Ερευνας και Καινοτομίας) καθώς και η επέκταση μέτρων στήριξης της καινοτομικής δραστηριότητας μέσα από τα εργαλεία φορολογικών κινήτρων και υπερ-εκπτώσεων δαπανών έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, διαμορφώνουν πλέον έναν ενισχυμένα συστημικό χαρακτήρα σε επίπεδο πολιτικών καινοτομίας. Επιπλέον, δε, η συστηματική περαιτέρω ενίσχυση των μηχανισμών μεταφοράς τεχνολογίας (βλ. χρηματοδότηση λειτουργίας δομών και δράσεων μεταφοράς τεχνολογίας – ΓΓΕΚ) συνιστά θεμελιώδη προϋπόθεση ολοκληρωμένης προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα καθώς και αξιοποίησης των τεχνολογικών αποτελεσμάτων σε παραγωγικές εφαρμογές.
Επί τη βάσει των παραπάνω, είναι καταφανές ότι η νέα φάση κλιμάκωσης και εμβάθυνσης του εγχώριου τεχνολογικού οικοσυστήματος συνοδεύεται πλέον και από ένα σύγχρονο μείγμα τεχνολογικών πολιτικών και πολιτικών καινοτομίας. Αναντίρρητα, κρίνεται σκόπιμη η συνεχής μετεξέλιξη των αναγκαίων μηχανισμών υποστήριξης κατά μήκος του κύκλου ζωής των υπό ανάπτυξη πεδίων προκειμένου να υποβοηθηθεί η μετάβαση στο επόμενο στάδιο διευρυμένης επέκτασης και παραγωγικής εδραίωσης των τεχνολογικών κλάδων (π.χ. ανάγκες χρηματοδότησης μεγαλύτερης κλίμακας – scale-up funding). Εν κατακλείδι, η ευθύγραμμη διασύνδεση των εξειδικευμένων αναγκών των επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογικής έντασης με τα εργαλεία των πολιτικών καινοτομίας, αποτελεί όρο δυναμικής, ολοκληρωμένης και αδιάπτωτης ανάπτυξης του ευρύτερου εγχώριου τεχνο-παραγωγικού οικοσυστήματος.
* Ο κ. Αντώνης Αγγελάκης είναι επιστημονικό στέλεχος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, διδάσκων του Πανεπιστημίου Κρήτης και μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Ερευνας και Καινοτομίας Αττικής.
