Οι περισσότερες επιχειρήσεις, παρότι εξοικειωμένες με την έννοια των διευθυντικών στελεχών, αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες ως προς την απόδοση της ιδιότητας αυτής σε εργαζομένους, κυρίως λόγω της –μέχρι πρότινος– απουσίας ειδικών διατάξεων για τον προσδιορισμό τους.
Στοιχεία διαχωρισμού των διευθυντικών στελεχών από τους απλούς εργαζομένους αποτελούν μεταξύ άλλων, κατά τη θεωρία και νομολογία, τα προσόντα που διαθέτουν, η ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις, η εκπροσώπηση και δέσμευση της εταιρείας έναντι τρίτων και οι αυξημένες, συγκριτικά με το υπόλοιπο προσωπικό, αποδοχές τους.
Ο διαχωρισμός απλού και διευθύνοντος υπαλλήλου ήταν και παραμένει αναγκαίος, αφού τα στελέχη εξαιρούνται από πολλές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, ιδίως αναφορικά με την υπέρβαση του ωραρίου εργασίας, την απασχόληση σε εξαιρέσιμες ημέρες και αργίες ή την αποζημίωση για εκτός έδρας απασχόληση. Προς διευκόλυνση του προσδιορισμού της ιδιότητας του στελέχους εξεδόθη υπουργική απόφαση, ορίζοντας συγκεκριμένα κριτήρια, τα οποία διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες.
Σύμφωνα με την πρώτη κατηγορία, στέλεχος θεωρείται ο εργαζόμενος που ασκεί το διευθυντικό δικαίωμα έναντι λοιπών εργαζομένων της επιχείρησης ή εκπροσωπεί και δεσμεύει την επιχείρηση προς τρίτους, ή είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου ή αντίστοιχου οργάνου διοίκησής του ή είναι μέτοχος ή εταίρος κατέχοντας άνω του 0,5% των δικαιωμάτων ψήφου. Τα εν λόγω κριτήρια δεν χρειάζεται να πληρούνται σωρευτικά. Μπορεί μεν η διαπίστωση των πρώτων κριτηρίων να είναι οικεία από την ήδη υφιστάμενη πρακτική, δεν μπορεί, ωστόσο, να παραβλεφθεί ότι εισάγονται πλέον και κατηγορίες προσώπων που μπορούν να χαρακτηριστούν ως στελέχη, απλώς και μόνο λόγω της εταιρικής τους ιδιότητας. Φυσικά το τεκμήριο είναι μαχητό.
Στη δεύτερη κατηγορία, ο εργαζόμενος θα πρέπει σωρευτικά να προΐσταται σε κάποιο τμήμα της επιχείρησης και οι συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές του να μην υπολείπονται του εξαπλασίου του εκάστοτε ελάχιστου νομοθετημένου μισθού (σήμερα ποσό ύψους 4.278 ευρώ).
Στην τρίτη κατηγορία ως μοναδικό κριτήριο τίθεται η καταβολή αμοιβής τουλάχιστον ίσης με το οκταπλάσιο του εκάστοτε ελάχιστου νομοθετημένου μισθού (σήμερα ποσό ύψους 5.704 ευρώ).
Οι νέες διατάξεις χρειάζονται συμπλήρωση για τον ακριβέστερο προσδιορισμό της έννοιας του διευθυντικού στελέχους.
Και ναι μεν οι νέες διατάξεις διευκολύνουν τις ελεγκτικές αρχές ως προς τον χαρακτηρισμό ενός εργαζομένου ως στελέχους, ζήτημα, όμως, τίθεται ως προς τον ουσιαστικό προσδιορισμό της ιδιότητας του στελέχους, αφού πλέον το αποτέλεσμα μπορεί να καθορίζεται καθαρά από οικονομικά κριτήρια ή την κατοχή συγκεκριμένης ιδιότητας (λ.χ. μέτοχος). Συνεπώς, υπό αυστηρή θεώρηση, από την τρίτη κατηγορία θα μπορούσε να εξαιρεθεί ένας εργαζόμενος επειδή λαμβάνει ακόμη και ένα ευρώ λιγότερο από το νομικά καθοριζόμενο ύψος των αποδοχών, ή το αντίστροφο.
Ετσι, παρότι οι επιχειρήσεις είναι λιγότερο «εκτεθειμένες» σε κάποιον έλεγχο μέσω της τεκμηρίωσης της ιδιότητας των στελεχών στην πλατφόρμα «Εργάνη», οι νέες διατάξεις χρειάζονται συμπλήρωση για τον ακριβέστερο προσδιορισμό της έννοιας του διευθυντικού στελέχους.
Σε κάθε περίπτωση, ο ορθός νομικός χαρακτηρισμός της έννοιας του διευθύνοντος υπαλλήλου ήταν και παραμένει έργο της δικαιοσύνης, και για την τελική απόφαση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η παγιωμένη νομολογία. Συνεπώς, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ένας εργαζόμενος που πληροί κάποιο από τα τυπικά κριτήρια της υπουργικής απόφασης, να μη θεωρηθεί διευθύνων υπάλληλος από το δικαστήριο λόγω έλλειψης των ουσιαστικών κριτηρίων που έχουν τεθεί από τη νομολογία.
Συνεπώς, η συνδυαστική προσέγγιση των παραδοσιακών κριτηρίων χαρακτηρισμού των διευθυνόντων υπαλλήλων και των κριτηρίων που τέθηκαν με την ως άνω υπουργική απόφαση, φαίνεται να αποτελεί την ενδεδειγμένη επιλογή για τις επιχειρήσεις.
* Η κ. Αρτεμις Καραθανάση είναι Senior Manager Τax & Legal της PwC Ελλάδας.
** Η κ. Aργυρώ Περτσινίδου είναι Senior Associate Τax & Legal της PwC Ελλάδας.
