Η βίαιη αλλαγή της ζωής μας από την πανδημία της COVID-19 είχε και μια απρόσμενη ωφέλεια. Με την έκρηξη της διάθεσης εφαρμογών ψηφιακής διακυβέρνησης από το Δημόσιο, η «ψηφιακή Ελλάδα» έχει εισέλθει για τα καλά στην καθημερινότητά μας. Μια σειρά διαδικασιών, που θα έπρεπε να διεκπεραιώνονται με φυσική παρουσία σε γκισέ δημόσιων υπηρεσιών, αντικαταστάθηκαν με λίγα «κλικ» από το γραφείο του σπιτιού μας.
Η ραγδαία ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης έχει ως θεμέλιο λίθο τη διαλειτουργικότητα των δεδομένων μεταξύ των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Μέχρι τώρα, στην Ελλάδα, οι κεντρικές διοικητικές υπηρεσίες λειτουργούν αντίθετα από όσα ορίζει η ανάγκη της διαλειτουργικότητας των συστημάτων, δηλαδή με ανεξάρτητα πληροφοριακά συστήματα και λύσεις, οι οποίες ναι μεν καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, αλλά χωρίς επαρκή προσοχή στην ανάγκη διασύνδεσης, ανταλλαγής και επαναχρησιμοποίησης δεδομένων με άλλα συστήματα από διαφορετικές υπηρεσίες. Ως αποτέλεσμα, η θεσμική δυσκαμψία μεταφέρεται στον χρήστη, δηλαδή σε πολίτες και επιχειρήσεις που αναγκάζονται να υποβάλλουν και να επανυποβάλλουν κάθε είδους έγγραφα, τα οποία θα μπορούσαν να αναζητηθούν εύκολα και γρήγορα μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
Ας σημειωθεί ότι «η αρχή της διαλειτουργικότητας» έχει λάβει εδώ και χρόνια προτεραιότητα στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνώρισε την ανάγκη διαλειτουργικότητας μεταξύ των δημόσιων διοικήσεων.
Υπό αυτά τα δεδομένα, η ΓΓΠΣΔΔ έχει συστήσει, από το 2019, το Κέντρο Διαλειτουργικότητας (ΚΕΔ), το οποίο έχει στόχο να διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των δημόσιων οργανισμών, χωρίς να χρειάζεται να αναζητούν τις πληροφορίες από τους ίδιους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Μέσω της συμβουλευτικής συνδρομής που παρείχαμε στο ΚΕΔ, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διαπιστώθηκε ότι η βασική πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει το ΚΕΔ είναι ότι η χώρα μας –παρότι αναπτύσσει την ψηφιακή δημόσια διοίκηση με γοργούς ρυθμούς– απέχει ακόμη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε θέματα διαλειτουργικότητας. Σε αντιδιαστολή, οι περισσότερες δημόσιες διοικήσεις των άλλων ευρωπαϊκών χωρών έχουν προσαρμοστεί και παρέχουν υπηρεσίες με γνώμονα την ταχύτητα των αιτημάτων και την ελάχιστη ταλαιπωρία των πολιτών.
Προς αυτόν τον σκοπό κρίνεται αναγκαία η διαμόρφωση, κατ’ αρχάς, μιας στρατηγικής διαλειτουργικότητας –αποφεύγοντας δηλαδή ad hoc λύσεις έκτακτης ανάγκης σε καταστάσεις όπως η πανδημία– καθώς και μιας σειράς νομοθετικών και διοικητικών αλλαγών για το ΚΕΔ, ώστε το ελληνικό πλαίσιο διαλειτουργικότητας να προσαρμοστεί τόσο στο ευρωπαϊκό πλαίσιο όσο και στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας.
«Η αρχή της διαλειτουργικότητας» έχει λάβει εδώ και χρόνια προτεραιότητα στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
«Οταν δεν έχεις κάτι να κρύψεις, σημαίνει ότι δεν έχεις προσωπική ζωή», είχε πει κάποτε ένα μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε μια συζήτηση στις Βρυξέλλες, για την επίδραση της τεχνολογίας στα προσωπικά δικαιώματα.
Καθώς επεκτείνεται η διαλειτουργικότητα σε ολόκληρο τον δημόσιο τομέα, μία σημαντική παράμετρος στην οποία θα πρέπει να δοθεί έμφαση είναι το πώς προστατεύουμε τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη, και αν αρκεί ένα «κλικ» στη λέξη «συναινώ» για τη διαβίβαση των δεδομένων του. Ως προς αυτό το ζήτημα είναι κρίσιμος ο καθορισμός εκ μέρους του ΚΕΔ ενός συνεκτικού πλαισίου προστασίας και ασφάλειας των δεδομένων που υπόκεινται σε διαλειτουργικότητα, και η θέσπιση διαδικασιών για την παροχή των υπηρεσιών του κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η νόμιμη και αξιόπιστη ανταλλαγή δεδομένων τόσο μεταξύ δημόσιων υπηρεσιών όσο και κατά τη διάδραση με πολίτες και επιχειρήσεις.
Η συνεχής ψηφιοποίηση της κοινωνίας και οι εξελισσόμενες ανάγκες της επιβάλλουν στη δημόσια διοίκηση της χώρας να ακολουθήσει το νέο μοντέλο υπηρεσιών, λαμβάνοντας υπόψη τις πιο πρόσφατες εξελίξεις που προκύπτουν από τις καινοτόμες τεχνολογίες, και να ανατρέψει το ξεπερασμένο, πλέον, μοντέλο των κατακερματισμένων υπηρεσιών που «δεν μιλούν μεταξύ τους». Από αυτή την άποψη, η ικανότητα της δημόσιας διοίκησης να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της διαλειτουργικότητας φαίνεται κρίσιμης σημασίας για την παροχή ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών. Σε αντίθετη περίπτωση, η «ψηφιακή εποχή» θα συνυπάρχει με τη γραφειοκρατία, διακινδυνεύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών και των επιχειρήσεων στις δυνατότητες για τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών του Δημοσίου.
* Η κ. Τίνα Παναγιώτου είναι Senior Manager στο Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών της EY Ελλάδος, με ειδίκευση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα.
** Ο κ. Αντώνιος Μπρούμας είναι επικεφαλής Υπηρεσιών Δικαίου & Τεχνολογίας στην Πλατής-Αναστασιάδης & Συνεργάτες.
