Ενας μικρός αλλά διαρκώς αυξανόμενος αριθμός βαθύπλουτων Αμερικανών έχουν ανακαλύψει πώς να παρακάμπτουν κανόνες που έχουν σχεδιασθεί εδώ και πάνω από μισό αιώνα, για να διασφαλίσουν ότι θα δίνουν λογαριασμό όσοι τυγχάνουν φοροαπαλλαγών για τις δωρεές τους σε φιλανθρωπικά ιδρύματα. Ο λόγος για τα γνωστά στις ΗΠΑ με τα αρχικά DAF, ένα είδος ιδρύματος τόσο ευέλικτο ώστε να παραμένουν σε αυτό μεγάλα ποσά επ’ αόριστον και τόσο σκοτεινό ώστε κανείς να μη γνωρίζει τι γίνεται. Τελευταία έχει προκαλέσει ανησυχία στις ΗΠΑ η ραγδαία αύξηση των περιουσιακών στοιχείων που τοποθετούνται σε αυτά τα ιδρύματα, και όμως δεν έχει δοθεί αρκετή προσοχή σε ένα «παραθυράκι» της όλης ιστορίας.
Τα ιδιωτικά φιλανθρωπικά ιδρύματα χρησιμοποιούν αυτό το είδος ιδρύματος – οχήματος για να παρακάμψουν τον ομοσπονδιακό νόμο με τον οποίο διασφαλίζεται πως οι δωρεές των πλουσίων χορηγούνται πραγματικά και παραδίδονται εγκαίρως και δεν αφήνουν όσους έχουν ανάγκη να περιμένουν ισοβίως. Τα DAF στην ουσία είναι επενδυτικά οχήματα. Οσοι τα χρησιμοποιούν παραχωρούν τον έλεγχο κάποιων κεφαλαίων σε αυτά με αντάλλαγμα την ευνοϊκή φορολογική τους μεταχείριση ως χορηγών φιλανθρωπίας. Στην πράξη, όσοι τα διαχειρίζονται, συχνά ακόμη και εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα που στοχεύουν αποκλειστικά στον σκοπό αυτό, στην πραγματικότητα απλώς υπακούουν στις επιθυμίες του εκάστοτε δωρητή και δεν τον υποχρεώνουν ούτε να δημοσιοποιεί τις δωρεές ούτε του επιβάλλουν προθεσμίες μέσα στις οποίες πρέπει να δοθούν τα χρήματα για τις φιλανθρωπίες.
Τα φιλανθρωπικά ιδρύματα είναι υποχρεωμένα να πληρώνουν το 5% των περιουσιακών τους στοιχείων ετησίως και να δημοσιοποιούν κάθε δωρεά. Αυτό που κάνουν λοιπόν για να ανταποκρίνονται σε αυτήν την υποχρέωση και να δικαιούνται τις σχετικές φοροαπαλλαγές είναι ότι χορηγούν αυτήν την εισφορά στα DAF. Τα DAF όμως τα παρακρατούν και αναβάλλουν επ’ αόριστον την καταβολή των χρημάτων σε όσους τα έχουν ανάγκη. Ο ιδρυτής της Tesla, για παράδειγμα, Ελον Μασκ, έχει ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα με κεφάλαια ύψους 3 δισ. δολ. Εχει τη δυνατότητα να δηλώνει δημοσίως ότι πληροί τις υποχρεώσεις του σε ό,τι αφορά την καταβολή χρημάτων σε διάφορες δωρεές απλώς και μόνον επειδή έχει χορηγήσει τα τελευταία χρόνια μερικές δεκάδες εκατ. δολάρια σε διάφορα DAF.
Ετσι εκατομμυριούχοι και δισεκατομμυριούχοι σε κάθε γωνιά της υπερδύναμης έχουν υιοθετήσει την ίδια στρατηγική, σύμφωνα τουλάχιστον με την εικόνα που προκύπτει από τα αρχεία: ένας βιομήχανος στην πολιτεία της Μοντάνα, ο ιδιοκτήτης βιομηχανίας επεξεργασίας κοτόπουλων στο Αρκάνσας, πολλοί και διάφοροι ιδρυτές και στελέχη των hedge funds της Νέας Υόρκης και οι ιδρυτές της Google. Αναλύοντας στοιχεία του Bloomberg για τους φόρους των ιδιωτικών ιδρυμάτων, βλέπει κανείς τον χείμαρρο χρημάτων που περνούν μέσα από αυτό το «παραθυράκι», όπως και ποιος κάνει τη μεγαλύτερη χρήση αυτών των ελιγμών. Τουλάχιστον 4 δισ. δολ. έχουν εισρεύσει από φιλανθρωπικά ιδρύματα σε μεγάλα DAF. Ανάμεσά τους αυτά που έχουν ιδρύσει ο Τσαρλς Σουάμπ και οι επενδυτικές Fidelity και Vanguard, σύμφωνα με τουλάχιστον 360.000 δηλώσεις που έχουν υποβληθεί στις αμερικανικές φορολογικές αρχές από το 2016 έως σήμερα. Αυτός ο εκπληκτικός πλούτος που υποτίθεται ότι προορίζεται για φιλανθρωπικούς σκοπούς, έχει δώσει στους διαχειριστές κεφαλαίων τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν προμήθειες από περιουσιακά στοιχεία για φιλανθρωπίες και να διατηρούν σε απόλυτη μυστικότητα το κατά πόσον οι δωρητές δίνουν ή δεν δίνουν πραγματικά τις δωρεές.
Τουλάχιστον 4 δισ. δολ. έχουν εισρεύσει από φιλανθρωπικά ιδρύματα στα ιδρύματα – οχήματα, τα DAF.
Σε τουλάχιστον 1.000 περιπτώσεις προκύπτει πως τα φιλανθρωπικά ιδρύματα δεν έχουν καταβάλει τις απαιτούμενες πληρωμές, το 5% δηλαδή που προβλέπει ο νόμος, παρά μόνον σε αυτά τα ιδρύματα – οχήματα, τα DAF. Για να καλύψουν το κενό ανάμεσα σε αυτά που έδωσαν και σε αυτά που θα έπρεπε να έχουν δώσει για φιλανθρωπίες, θα πρέπει να καταβάλουν επιπλέον 800 εκατ. δολ. άμεσα σε ενεργά φιλανθρωπικά ιδρύματα για το χρονικό διάστημα των τελευταίων έξι ετών. Πρόκειται για ποσό υπερδιπλάσιο από τις ετήσιες δαπάνες του ιδρύματος για την αντιμετώπιση του Αλτσχάιμερ ή του Παγκόσμιου Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για την Αγρια Φύση.
Οι μεγάλες ροές κεφαλαίων στο DAF έχουν ενοχλήσει και προβληματίσει βουλευτές, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς αλλά ακόμη και ορισμένους φιλάνθρωπους δισεκατομμυριούχους. Ολοι αυτοί ζητούν να θεσπισθούν νέοι κανόνες για να «ξεκλειδώσουν» το σχεδόν 1,5 τρισ. δολ. που βρίσκεται σε ιδιωτικά φιλανθρωπικά ιδρύματα και σε DAF, την τεράστια αυτή δεξαμενή κεφαλαίων που ενώ προορίζονται για καλούς σκοπούς δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί.
Οι οπαδοί του συστήματος των DAF υποστηρίζουν ότι η ευκολία που προσφέρουν σε όσους ενδιαφέρονται να χορηγήσουν δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα έχει ως αποτέλεσμα να ενθαρρύνει κι άλλους να ακολουθήσουν την ίδια πορεία.
Ωστόσο, οι δωρεές για φιλανθρωπίες δεν έχουν αυξηθεί εδώ και δεκαετίες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ μολονότι έχουν εκτοξευθεί στα ύψη οι περιουσίες του πλουσιότερου 0,1% των Αμερικανών και παρά τις υποσχέσεις πολλών δισεκατομμυριούχων, όπως ο Ελον Μασκ, ότι θα προσφέρουν τελικά τον πλούτο τους. Επειτα από μια έκρηξη γενναιοδωρίας στις αρχές της πανδημίας, οι δωρεές συμπεριλαμβανομένων και εκείνων προς τα DAF δεν έχουν κατορθώσει να υπερκαλύψουν τον πληθωρισμό του 2021. Και το χειρότερο είναι ότι οι περισσότερες δωρεές απορροφώνται από τα ίδια τα DAF και δεν καταλήγουν τελικά σε αυτούς που τις χρειάζονται.
