Η παγκόσμια οικονομία προετοιμάζεται για μια πιθανή ύφεση, η οποία θα οφείλεται στην ενεργειακή κρίση, στις γεωπολιτικές εντάσεις και στις επακόλουθες πληθωριστικές πιέσεις. Αυτές οι οικονομικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με την άνοδο των επιτοκίων, δημιουργούν κινδύνους αλλά και ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, τονίζει ο Μπομπ Μόριτζ, πρόεδρος του παγκόσμιου δικτύου της PwC (Global Chairman), ο οποίος βρέθηκε αυτή την εβδομάδα στην Αθήνα στο πλαίσιο της συνάντησης 500 εταίρων του δικτύου της PwC από τις περιοχές της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Παρά τις μεγάλες προκλήσεις σε διεθνές επίπεδο, ο επικεφαλής του οίκου παγκοσμίως διατηρεί την αισιοδοξία του για την Ελλάδα. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «η Ελλάδα επανέκτησε την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, ο κίνδυνος της χώρας έχει μειωθεί αισθητά και το τελευταίο διάστημα είδαμε κάποιες αξιοσημείωτες συναλλαγές από διεθνείς παίκτες». Επισημαίνει έτσι πως αυτά «είναι αισιόδοξα σημάδια μιας επιτυχημένης ανάκαμψης» και ότι «οι Ελληνες επιχειρηματίες, που είχα τη χαρά να συναντήσω κατά την παραμονή μου, επιβεβαίωσαν ότι η διαρκής βελτίωση της οικονομίας αυξάνει την επιθυμία για επενδύσεις στη χώρα». Ο Μπομπ Μόριτζ πραγματοποίησε σειρά συναντήσεων με κορυφαίους Ελληνες επιχειρηματίες αλλά και τραπεζίτες κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα και των εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν στα ξενοδοχεία «Divani» και «Astir Palace» στην Αττική Ριβιέρα. Μιλώντας αποκλειστικά στην «Κ» εξηγεί πως οι αλλεπάλληλες κρίσεις που περνούν τα τελευταία έτη η παγκόσμια οικονομία και η κοινωνία αποτελούν αυτό που χαρακτηρίζει «ουσιαστική πραγμάτωση συστημικών μακροπρόθεσμων ζητημάτων, τα οποία ως κοινωνία δεν καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε». Και σημειώνει πως «η αντιμετώπισή τους θα απαιτήσει μαζικό μετασχηματισμό, κατά τον οποίο η προσδοκία άμεσου οφέλους δεν θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο». Παράλληλα προσθέτει πως η εκάστοτε διεθνής αρνητική συγκυρία «δεν θα πρέπει να μας αποτρέψει από τους μακροπρόθεσμους στόχους μας». Οσον αφορά την απανθρακοποίηση και τη μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία διαπιστώνει ισχυρή διάθεση για αλλαγή, η οποία ωστόσο περιορίζεται από το εύθραυστο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και η ανάγκη να ενισχυθεί η παγκόσμια ανάπτυξη μετά την πανδημία έχουν περιορίσει την πρόσφατη πρόοδο, παραδέχεται, επιμένοντας όμως ότι «ένας κόσμος στον οποίο η ενέργεια προκύπτει από καύσιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα θα είναι θωρακισμένος απέναντι στα γεωπολιτικά σοκ». Μιλάει επίσης για την ανάγκη δημιουργίας σχέσεων εμπιστοσύνης στο πλαίσιο αυτού που αποκαλεί «Νέα Εξίσωση» –της παγκόσμιας στρατηγικής της PwC–, «στοιχείο απαραίτητο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων». Αναφορικά με τις επενδύσεις που έχει πραγματοποιήσει η PwC Ελλάδας εξηγεί πως επιδιώκει την ανάπτυξη σε όλη την επικράτεια, έχοντας αναπτύξει γραφεία-δορυφόρους στη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα και σύντομα στα Ιωάννινα, μέσω των οποίων προσφέρει ευκαιρίες ποιοτικής απασχόλησης στην τοπική αγορά και κοινωνία.
– Ποια είναι η πρόβλεψή σας για τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία το 2023 λαμβάνοντας υπόψη την ενεργειακή κρίση και τις γεωπολιτικές εξελίξεις;
– Η παγκόσμια οικονομία προετοιμάζεται για μια πιθανή ύφεση, η οποία θα οφείλεται στην ενεργειακή κρίση, τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις επακόλουθες πληθωριστικές πιέσεις. Οι κεντρικές τράπεζες στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες αυξάνουν επιθετικά τα επιτόκια προκειμένου να περιορίσουν τον πληθωρισμό, όμως είναι δύσκολο να επανέλθουμε στην προ πανδημίας τάση στο άμεσο μέλλον. Το γεγονός αυτό προκαλεί ουσιαστικούς κινδύνους για τις επιχειρήσεις, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί και ευκαιρίες για εκείνες που είναι αρκετά ευέλικτες προκειμένου να τις αξιοποιήσουν.
– Πιστεύετε ότι η αύξηση των επιτοκίων θα οδηγήσει σε μείωση των εξαγορών και συγχωνεύσεων, καθώς και άλλων επενδύσεων;
– Η αύξηση των επιτοκίων θα ανεβάσει το κόστος χρηματοδότησης, το οποίο με τη σειρά του θα μπορούσε να επηρεάσει το αν και κατά πόσο θα υλοποιηθούν ορισμένες συμφωνίες.
Εντούτοις, αυτή τη στιγμή υπάρχουν άλλοι πιο ουσιαστικοί παράγοντες που θα καθορίσουν τη δραστηριότητα στις εξαγορές και συγχωνεύσεις. Για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις χρειάζεται να μετασχηματιστούν έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν θέματα όπως η ενεργειακή μετάβαση και η αναταραχή στην εφοδιαστική αλυσίδα. Και οι επιχειρηματικές συμφωνίες μπορούν να βοηθήσουν ώστε να επιταχυνθούν τέτοιοι μετασχηματισμοί.
Επιπλέον, τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια θα συνεχίσουν να αναζητούν ευκαιρίες δεδομένου του μεγάλου ύψους των κεφαλαίων που έχουν στη διάθεσή τους. Σύμφωνα με αναλύσεις μας, μέχρι και τον Ιούνιο του 2022 τα κεφάλαια προς επένδυση ανέρχονταν σε 2,3 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό τρεις φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του 2007.
Ακόμα ένας αντίκτυπος από την αύξηση των επιτοκίων είναι ότι οι εταιρείες με μεγάλο χρέος μπορεί να οδηγηθούν σε χρεοκοπία, φέρνοντας εκποιήσεις ή πίεση για εξαγορές και συγχωνεύσεις.
– Ποια είναι η εκτίμησή σας αναφορικά με τη θέση της Ελλάδας στο τρέχον διεθνές περιβάλλον και ειδικότερα ως προς την οικονομία της, καθώς και την εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων που δείχνουν εντυπωσιακή άνοδο τα τελευταία χρόνια;
Η διαρκής βελτίωση της ελληνικής οικονομίας αυξάνει την επιθυμία για επενδύσεις στη χώρα.
– Η Ελλάδα επανέκτησε την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, ο κίνδυνος της χώρας έχει μειωθεί αισθητά και το τελευταίο διάστημα είδαμε κάποιες αξιοσημείωτες συναλλαγές από διεθνείς παίκτες.
Αυτά είναι αισιόδοξα σημάδια μια επιτυχημένης ανάκαμψης. Ελληνες επιχειρηματίες που είχα τη χαρά να συναντήσω κατά την παραμονή μου επιβεβαίωσαν ότι η διαρκής βελτίωση της οικονομίας αυξάνει την επιθυμία για επενδύσεις στη χώρα.
– Πόσο ικανοποιημένος είστε από την υιοθέτηση πρακτικών ESG από τις επιχειρήσεις;
– Παρατηρούμε ότι οι επιχειρήσεις εστιάζουν όλο και περισσότερο σε θέματα ESG, γεγονός που είναι θετικό. Επίσης, οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται εντατικά προκειμένου να προλάβουν τις εξελίξεις στην αγορά. Οι ρυθμιστικές αρχές εστιάζουν στην αλλαγή, επιβάλλοντας μια σειρά από υποχρεωτικά πρότυπα απολογισμών ESG.
Tην ίδια στιγμή, οι πελάτες, οι εργοδότες και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη ελέγχουν διεξοδικά τις εταιρείες ως προς το πώς προσεγγίζουν τα κριτήρια ESG, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τη φήμη και τη δυνατότητά τους να προσελκύσουν πελάτες και εργαζομένους.
Οσον αφορά το περιβάλλον, οι κυβερνήσεις που διαχειρίζονται το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ έχουν κάνει ουσιαστικές δεσμεύσεις που σχετίζονται με τη μείωση των εκπομπών αερίων. Δεσμεύσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν μόνο εφόσον η οικονομική δραστηριότητα της χώρας και των επιχειρήσεων ευθυγραμμιστεί με αυτές.
Η πρόκληση τώρα είναι να αποφευχθεί η ασάφεια. Η έλλειψη εναρμόνισης σε παγκόσμιο επίπεδο οδηγεί σε κατακερματισμό και ο ρυθμιστικός κατακερματισμός κοστίζει ακριβά στις εταιρείες, στις κεφαλαιαγορές και στην κοινωνία.
– Με δεδομένες τις προκλήσεις από την ανάγκη για επάρκεια και ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού όσον αφορά τις τιμές και την προσφορά, πιστεύετε ότι οι στόχοι της απανθρακοποίησης (de-carbonisation) είναι ρεαλιστικοί;
– Οσον αφορά την απανθρακοποίηση βλέπουμε ισχυρή διάθεση για αλλαγή. Ωστόσο αυτή περιορίζεται από το εύθραυστο γεωπολιτικό και οικονομικό περιβάλλον. Η εκτίναξη των τιμών της ενέργειας και η ανάγκη να ενισχυθεί η παγκόσμια ανάπτυξη μετά την πανδημία έχουν περιορίσει την πρόσφατη πρόοδο.
Σύμφωνα με την έρευνα της PwC «Net Zero Economy Index», σε παγκόσμιο επίπεδο η ένταση διοξειδίου του άνθρακα πρέπει να μειωθεί κατά 15,2% ετησίως, δηλαδή έντεκα φορές πιο γρήγορα σε σχέση με τον μέσο όρο των δύο τελευταίων δεκαετιών.
Ορισμένοι επιχειρηματολογούν ότι η τρέχουσα παγκόσμια ενεργειακή κρίση αποτελεί λόγο για επιβράδυνση της αλλαγής. Στην πράξη, όμως, δείχνει το εντελώς αντίθετο. Ενας κόσμος στον οποίο η ενέργεια προκύπτει από καύσιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα θα είναι θωρακισμένος απέναντι στα γεωπολιτικά σοκ. Επίσης θα ωφεληθεί από τη φθηνότερη ενέργεια χάρη στην κατακόρυφη πτώση του κόστους στις τεχνολογίες ΑΠΕ.
Επενδύσεις
– H παρουσία της PwC στην Ελλάδα είναι σημαντική. Σχεδιάζετε επιπλέον επενδύσεις στη χώρα;
– Παρά την πανδημία και την ενεργειακή και πληθωριστική κρίση, η PwC Ελλάδας ποτέ δεν σταμάτησε να επενδύει σε δεξιότητες, τεχνολογίες και σε πρωτοβουλίες που προσφέρουν νέες δυνατότητες στους πελάτες της, στους εργαζομένους της και στην κοινωνία. Τα τελευταία τρία χρόνια αύξησε το ανθρώπινο δυναμικό της κατά περίπου 50%, από 1.100 εργαζομένους το 2019 σε περισσότερους από 1.700 σήμερα. Επιπλέον, πρόσφατα ανακοίνωσε το σχέδιό της να επενδύσει σε ένα νέο βιώσιμο κτίριο γραφείων στην Αθήνα, το οποίο είναι πιστοποιημένο κατά LEED Gold και σχεδιασμένο για να υποστηρίξει ένα εργασιακό περιβάλλον που προάγει τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία και την εκπαίδευση. Παράλληλα επιδιώκει την ανάπτυξη σε όλη την επικράτεια, έχοντας επενδύσει σε γραφεία-δορυφόρους στη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα και σύντομα στα Ιωάννινα, μέσω των οποίων προσφέρει ευκαιρίες ποιοτικής απασχόλησης στην τοπική αγορά και κοινωνία.
– Πώς επηρεάζουν τον κόσμο τα νέα megatrends και πώς επιδιώκει η στρατηγική της «Νέας Εξίσωσης» της PwC να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις;
– Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος κλήθηκε να αντιμετωπίσει τη μία κρίση μετά την άλλη. Οι κρίσεις αυτές είναι ουσιαστική πραγμάτωση συστημικών μακροπρόθεσμων ζητημάτων, τα οποία ως κοινωνία δεν καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε. H αντιμετώπισή τους θα απαιτήσει μαζικό μετασχηματισμό, κατά τον οποίο η προσδοκία άμεσου οφέλους δεν θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο. Οι οργανισμοί θα πρέπει να εστιάσουν στο να φέρουν εις πέρας αποτελέσματα τα οποία θα είναι βιώσιμα με την πάροδο του χρόνου, θα καλύπτουν τον στόχο τους, θα είναι οικονομικά επιτυχημένα και θα διευκολύνουν τον κόσμο ώστε να λύσει τα συστημικά θέματα που αντιμετωπίζει. Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αυτά τα θέματα μόνος του, οπότε η οικοδόμηση εμπιστοσύνης έχει γίνει πιο αναγκαία από ποτέ.Γι’ αυτόν τον λόγο τοποθετήσαμε την εμπιστοσύνη και τα βιώσιμα αποτελέσματα στην καρδιά της στρατηγικής μας, τη «Νέα Εξίσωση», η οποία αφορά την υποστήριξη των πελατών μας και των stakeholders, έτσι ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις πιο μεγάλες προκλήσεις επιτυγχάνοντας τους στόχους τους προς όφελος της κοινωνίας και του πλανήτη.
