Καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχωράει με τις αυξήσεις των επιτοκίων για να χαλιναγωγήσει τον πληθωρισμό, το ντιμπέιτ για τη μείωση του ισολογισμού της, δηλαδή τη συρρίκνωση των θέσεων στα ομόλογα που έχει αγοράσει υπό το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης APP –ή την ποσοτική σύσφιγξη (QT)– έχει ξεκινήσει. Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, δήλωσε πως αυτή η διαδικασία θα ληφθεί υπόψη όταν «ομαλοποιηθούν» τα επιτόκια πολιτικής, ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις θα ξεκινήσει στις αρχές του 2023 και αφού τα επιτόκια έχουν φθάσει κοντά στο 2%.
Η ΕΚΤ έχει αγοράσει την τελευταία δεκαετία 5,1 τρισ. ευρώ ομόλογα της Ευρωζώνης, με την αξία του χαρτοφυλακίου του προγράμματος APP να αγγίζει τα 3,3 τρισ. ευρώ, ενώ πλέον είναι αντιμέτωπη με πληθωρισμό-ρεκόρ (10%) και προχωράει με ταχύτητα στις αυξήσεις επιτοκίων. Το επιτόκιο καταθέσεων διαμορφώνεται στο 0,75% από αρνητικό μόλις πριν από λίγους μήνες και στη συνεδρίαση της εβδομάδας που έρχεται η κεντρική τράπεζα αναμένεται να παραδώσει άλλη μια επιθετική αύξηση.
Καθώς το επιτόκιο εκτιμάται να αγγίξει το 2% στα τέλη του 2022, οι επανεπενδύσεις του APP θα πρέπει να σταματήσουν, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τη μείωση του προγράμματος. Τα «γεράκια» του Δ.Σ. έχουν ξεκαθαρίσει το τελευταίο διάστημα πως η εστίασή τους στρέφεται προς την ανάγκη μείωσης του ισολογισμού της ΕΚΤ, ενώ η Λαγκάρντ, στο πλαίσιο της ετήσιας συνεδρίασης του Διεθνούς Χρηματοοικονομικού Ινστιτούτου IIF στην Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, δήλωσε πως αν και οι αυξήσεις επιτοκίων παραμένουν το πιο κατάλληλο εργαλείο ομαλοποίησης της νομισματικής πολιτικής, τόνισε πως «οι συζητήσεις για το QT έχουν ξεκινήσει και θα συνεχιστούν».
Ο κεντρικός τραπεζίτης της Ολλανδίας, Κλάας Κνοτ, σε πάνελ στο πλαίσιο του συνεδρίου του ΔΝΤ, κάλεσε την ΕΚΤ να ακολουθήσει τη Fed, αφήνοντας ορισμένα από τα ομόλογα να λήξουν χωρίς να τα αντικαταστήσει.
Ο πρόεδρος της Bundesbank, Χοακίμ Νάγκελ, δήλωσε μιλώντας στο ίδιο συνέδριο πως η ΕΚΤ θα πρέπει να προχωρήσει σε μια «ισχυρή» αύξηση των επιτοκίων στην επόμενη συνεδρίαση και να αρχίσει να μειώνει τις τεράστιες θέσεις της στα ομόλογα το 2023 για να καταπολεμήσει τον επίμονα υψηλό πληθωρισμό.
«Η ποσοτική σύσφιγξη είναι ένα αναπόφευκτο μέρος της ομαλοποίησης και της σύσφιγξης της πολιτικής, αλλά δεν θα ξεκινήσει φέτος», δήλωσε από την πλευρά του ο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της Σλοβακίας, Πέτερ Καζιμίρ.
Αφήνοντας ορισμένα από τα ομόλογα να λήξουν χωρίς να τα αντικαταστήσει και αφού τα επιτόκια έχουν φθάσει κοντά στο 2%.
Ο Γάλλος κεντρικός τραπεζίτης Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό, σε ομιλία του στη Νέα Υόρκη τόνισε πως τα επιτόκια της ΕΚΤ θα πρέπει να φθάσουν περίπου στο 2% έως το τέλος του 2022, με το Δ.Σ. να εφαρμόζει απότομες αυξήσεις, προτού υιοθετήσει μια πιο ευέλικτη προσέγγιση και ενδεχομένως ξεκινήσει μια προσεκτική συρρίκνωση του ισολογισμού της σε μεταγενέστερο στάδιο και αφού αποπληρωθούν τα δάνεια TLTRO. Επισήμανε πως το ουδέτερο επιτόκιο, το επίπεδο δηλαδή που ούτε τονώνει ούτε επιβραδύνει την οικονομία, είναι «λίγο χαμηλότερα του 2%» και υποστήριξε ότι τα επιτόκια πάνω από αυτό το επίπεδο «δεν θα ήταν συνεπή με τη διατήρηση ενός πολύ μεγάλου ισολογισμού».
Σε κάθε περίπτωση, το πρώτο βήμα για το QT είναι ο τερματισμός των επανεπενδύσεων του APP και μετά η μείωση των θέσεων της ΕΚΤ στα κρατικά και τα εταιρικά ομόλογα που έχει αγοράσει υπό αυτό το πρόγραμμα. Σύμφωνα με αναφορές, η ΕΚΤ ήδη έχει θέσει τις βάσεις για αυτό και αναμένεται στη συνεδρίαση της Πέμπτης να αλλάξει τη διατύπωση για την πορεία των επανεπενδύσεων του APP στην ανακοίνωσή της. Αυτό σημαίνει πως είναι πιθανό ένα πιο λεπτομερές σχέδιο να ανακοινωθεί στις συνεδριάσεις του Δεκεμβρίου ή του Φεβρουαρίου, με την εκκίνηση του QT να τοποθετείται στο β΄ τρίμηνο του 2023. Οι συζητήσεις δεν επηρεάζουν το έκτακτο πρόγραμμα PEPP και άρα δεν αφορούν –άμεσα τουλάχιστον– τα ελληνικά ομόλογα, με τις ευέλικτες επανεπενδύσεις να συνεχίζονται έως το 2024.
Ανησυχίες
Η πρόσφατη αναταραχή στη Βρετανία, η οποία ανάγκασε την Τράπεζα της Αγγλίας να παρέμβει στην αγορά και να προχωρήσει σε ένα προσωρινό QE αντί για το QT που είχε προγραμματίσει, προβληματίζει ορισμένα μέλη του Δ.Σ., με όλους ωστόσο να συμφωνούν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις αυξήσεις επιτοκίων. Οπως παρατήρησε ο Κνοτ, οι αγορές ομολόγων έχουν γίνει πιο ευαίσθητες στα ζητήματα βιωσιμότητας του χρέους και ως εκ τούτου «μια διαδικασία όπως το QT θα πρέπει να είναι προβλέψιμη, θα πρέπει να είναι σταδιακή, θα πρέπει να είναι έστω και λίγο βαρετή».
Οι αναλυτές ωστόσο προειδοποιούν ότι το QT μπορεί να προκαλέσει μια νέα κρίση στην Ευρωζώνη. Οπως σημειώνει η ING, οι αποδόσεις των ομολόγων έχουν ήδη αυξηθεί σημαντικά τους τελευταίους μήνες, ενώ δεδομένης της πολύ αβέβαιης οικονομικής προοπτικής και της μεγαλύτερης πίεσης στις κυβερνήσεις να παράσχουν πρόσθετα δημοσιονομικά κίνητρα, το QT στην τρέχουσα συγκυρία θα μπορούσε να προκαλέσει μια αδικαιολόγητη διεύρυνση των spreads, δηλαδή μια νέα κρίση. Παράλληλα, όπως προειδοποιεί, μια πρόωρη απόφαση για το QT θα μπορούσε να ανεβάσει τον πήχυ για την ενεργοποίηση του νέου εργαλείου της ΕΚΤ, το TPI, ακόμη πιο ψηλά, μια εξέλιξη που θα μπορούσε πραγματικά να πυροδοτήσει μια νέα κρίση. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Goldman Sachs, το QT αναμένεται να αυξήσει τις αποδόσεις ομολόγων του πυρήνα της Ευρωζώνης το 2023 κατά 6-11 μονάδες βάσης, και εκείνες της περιφέρειας κατά 15-30 μ.β., ανάλογα με το πόσο «επιθετικό» θα είναι.
Από την πλευρά της η Bank of America επισημαίνει πως το QT θα ασκήσει πιέσεις στις κυβερνήσεις για εκδόσεις ομολόγων και θα περιπλέξει τα σχέδια δανειακής στρατηγικής, τη στιγμή που η προσφορά κρατικού χρέους στην Ευρώπη αναμένεται ήδη (χωρίς το QT) να σκαρφαλώσει το 2023 στα επίπεδα-ρεκόρ των 400 δισ. ευρώ – έναντι 120-145 δισ. ευρώ φέτος.
