Θυμίζει λίγο από μνημόνια, στην καλή τους εκδοχή, των μεταρρυθμίσεων που επέβαλαν με αντάλλαγμα την εκταμίευση δόσεων δανείων και λίγο από ορόσημα του Ταμείου Ανάκαμψης, που πρέπει να επιτευχθούν για να εκταμιευθεί η επόμενη δόση επιχορηγήσεων.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα, βασίζεται στην ιδέα μεσοπρόθεσμων προγραμμάτων των κρατών-μελών, με δημοσιονομικούς στόχους, αλλά και μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που θα συμφωνούνται και πρέπει να τηρούνται απαρεγκλίτως για να διασφαλίζεται η καθοδική πορεία του χρέους. Σε διαφορετική περίπτωση, αν ο ετήσιος έλεγχος από την Κομισιόν εντοπίσει παρεκκλίσεις, θα ζητούνται διορθωτικά μέτρα και θα επιβάλλονται κυρώσεις, όπως διακοπή των χρηματοδοτήσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Η πρόταση συνιστά σίγουρα ένα τολμηρό βήμα μπροστά, αν μη τι άλλο για τούτο: εγκαταλείπει τον μηχανιστικό και εξωπραγματικό κανόνα, που ισχύει σήμερα, της ετήσιας μείωσης του χρέους κατά το 1/20 της υπερβάλλουσας ποσότητας του 60% του ΑΕΠ και υιοθετεί την ιδέα μιας σταδιακής μείωσης, διαφορετικής για κάθε κράτος-μέλος, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές του και κυρίως βάσει των δικών του ιδεών.
Τα προγράμματα θα είναι «ιδιοκτησία» των κρατών-μελών, αφού συμφωνηθεί το δημοσιονομικό μονοπάτι προσαρμογής με την Κομισιόν.
Τα προγράμματα θα είναι «ιδιοκτησία» των κρατών-μελών, αφού συμφωνηθεί το δημοσιονομικό μονοπάτι προσαρμογής με την Κομισιόν. Η «ιδιοκτησία», θυμίζουμε, ήταν το αδύναμο σημείο των μνημονιακών προγραμμάτων της Ελλάδας – καμία κυβέρνηση δεν πίστευε στ’ αλήθεια στην αναγκαιότητα εφαρμογής των δεσμεύσεων που είχε αναλάβει.
Θα μπουν, λοιπόν, όλες οι χώρες της Ε.Ε. σ’ ένα είδος κοινής «εποπτείας»; Ναι, αν οι προτάσεις περάσουν ως έχουν κι αυτό είναι θετικό, καθώς συνιστά ένα ουσιαστικό βήμα στην κατεύθυνση της ενοποίησης της οικονομικής πολιτικής, απαντούν οι αναλυτές. «Η κατεύθυνση είναι σαφής: Μπροστά στον κίνδυνο στα εξωτερικά της σύνορα, η Ε.Ε. κάνει κινήσεις που ακουμπάνε την ενότητα, βαδίζει προς την κατεύθυνση της συνοχής», λέει ο καθηγητής Παναγιώτης Πετράκης. Βεβαίως, είναι πολύ πιθανό να αντιδράσουν κάποιες χώρες.
Οπως επισημαίνει ο Martin Sandbu σε άρθρο του στους Financial Times, αναμένεται μια δύσκολη πολιτική διαπραγμάτευση, όχι μόνο γιατί η Γερμανία δεν είναι καθόλου ευτυχής με την ιδέα των ξεχωριστών για κάθε κράτος σχεδίων μείωσης του χρέους, αλλά και γιατί δεν εμπιστεύεται την Κομισιόν ότι θα είναι αρκετά σκληρή στην εφαρμογή τους.
Πράγματι, οι «φειδωλοί» της Ενωσης θα ανατρίχιασαν ενδεχομένως και μόνο με την εξής φράση του Ιταλού αρμόδιου για τα οικονομικά επιτρόπου Πάολο Τζεντιλόνι, κατά την παρουσίαση της πρότασης: «Οσο πιο πολλές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις προβλέπονται (σ.σ. στα μεσοπρόθεσμα προγράμματα των κρατών) τόσο πιο σταδιακή μπορεί να είναι η μείωση του χρέους». Ή ακόμη: «Θέλουμε να βάλουμε την ανάπτυξη και τη σταθερότητα στο ίδιο επίπεδο».
Τι σημαίνει η πρόταση για την Ελλάδα
Σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν, ο έλεγχος θα βασίζεται κυρίως στον δείκτη των «καθαρών πρωτογενών δαπανών», που δεν πρέπει να αυξάνονται με ρυθμό ταχύτερο από το ΑΕΠ προκειμένου να διασφαλίζεται η καθοδική πορεία του χρέους. Αυτός ο δείκτης αλλά και το όριο του ελλείμματος 3% του ΑΕΠ, που διατηρείται, θα είναι οι βασικοί οδηγοί της Κομισιόν προκειμένου να αποφασίζει κάθε φορά, σε ετήσια βάση, αν τα κράτη-μέλη τηρούν τις δεσμεύσεις τους. Το σημείο αυτό δεν ενθουσιάζει ίσως τις χώρες που είναι μαθημένες να μη δίνουν λογαριασμό για τις οικονομικές πολιτικές τους. «Το σημείο αναφοράς των δαπανών είναι “δύσκολο”, είναι μια εποπτεία για όλη την Ευρώπη», σχολιάζει ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης, προσθέτοντας ότι αντίθετα η Ελλάδα έχει δουλέψει πολύ τις αξιολογήσεις, έχει εξυγιάνει τα δημοσιονομικά της και θα προσαρμοστεί ευκολότερα. Επιπλέον παρατηρεί ότι αυτή η προσέγγιση «θα βοηθήσει τις αγορές» και άρα τη δανειοληπτική ικανότητα της χώρας.
Στο ερώτημα αν η Ελλάδα θα κληθεί να κάνει αυστηρότερη ή πιο χαλαρή προσαρμογή από αυτήν που θα της επέβαλλαν οι προ πανδημίας στόχοι πρωτογενών πλεονασμάτων, η απάντηση του επικεφαλής οικονομολόγου της Εθνικής Τράπεζας Νίκου Μαγγίνα είναι ότι μάλλον θα ισχύσει το δεύτερο, δηλαδή πιο χαλαρή προσαρμογή. «Δίνει μια ανάσα βραχυπρόθεσμα, αλλά διατηρούνται οι φιλόδοξοι στόχοι μείωσης του χρέους για τις υπερχρεωμένες χώρες», σχολιάζει. Σημειώνεται ότι για τις υπερχρεωμένες χώρες οι προτάσεις της Κομισιόν είναι πιο αυστηρές, δεν δίνουν παράταση και ενεργοποιείται άμεσα η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. «Οι χώρες με μεγαλύτερο χρέος πρέπει να το μειώνουν ταχύτερα από τις άλλες», είπε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις κατά την παρουσίαση των προτάσεων. Πρόσθεσε, πάντως, ότι «αν θέλουν μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής θα πρέπει να κάνουν πιο πολλές μεταρρυθμίσεις». Σε κάθε περίπτωση, οι οικονομολόγοι υπολογίζουν ότι ένα πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 1%-1,5% του ΑΕΠ θα καλύπτει τις απαιτήσεις των νέων κανόνων κι αυτό είναι ένα μέγεθος συμβατό με τα σχέδια της κυβέρνησης και ανεκτό από την ελληνική οικονομία.
