Στην Κύπρο, στο Λουξεμβούργο και στην Ιρλανδία βρήκαν «καταφύγιο» 12 ελληνικές επιχειρήσεις προκειμένου να εντάξουν το προσωπικό τους σε ένα από τα πολλά πολυεργοδοτικά επαγγελματικά ταμεία που λειτουργούν στην υπόλοιπη Ευρώπη, όχι όμως και στη χώρα μας. Την ίδια στιγμή, μεγάλες εισηγμένες εταιρείες που βρίσκονταν με έτοιμο καταστατικό για τη λειτουργία Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης στη χώρα μας, έκαναν πίσω, λόγω των εξαγγελιών για παρεμβάσεις στο φορολογικό καθεστώς που διέπει σήμερα τον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης.
Το υπουργείο Εργασίας έχει εδώ και καιρό εξαγγείλει θεσμικές παρεμβάσεις για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) που κλείνουν φέτος 20 χρόνια λειτουργίας. Στόχος του υπουργείου, μέσω ενός νομοσχεδίου που βρίσκεται στο τελικό στάδιο διαμόρφωσης και αναμένεται να αποτελέσει την αμέσως επόμενη νομοθετική παρέμβαση (ήδη την Παρασκευή τέθηκε σε διαβούλευση το σχέδιο νόμου για την «Κοινωνική Στέγη»), είναι να διαμορφώσει ένα πιο σύγχρονο και λειτουργικό θεσμικό και εποπτικό πλαίσιο, ώστε ο κλάδος να αναπτυχθεί με υγιή τρόπο, μέσω επαρκών και δίκαιων κινήτρων για όλους τους ασφαλισμένους, ενισχύοντας παράλληλα την προστασία τους. Εν αναμονή βέβαια των παρεμβάσεων αυτών, ήδη πολλές ήταν οι ελληνικές επιχειρήσεις που αποφάσισαν να εντάξουν το προσωπικό τους υπό την «ομπρέλα» ενός πολυεργοδοτικού ταμείου επαγγελματικής ασφάλισης που λειτουργεί σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Ετσι, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Κ», 8 επιχειρήσεις προσέφυγαν στην αγορά της Κύπρου, 2 στην Ιρλανδία και άλλες 2 στο Λουξεμβούργο. Μάλιστα, καθώς η νομοθεσία για τη διασυνοριακή συνεργασία προβλέπει ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, παρατηρείται το εξής παράδοξο: για να εγκριθεί ένα καταστατικό απλού Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης στην Ελλάδα απαιτούνται ακόμη και 12 μήνες, όταν η άδεια για να απευθυνθεί μια ελληνική εταιρεία στο εξωτερικό, δίνεται σε 4 μήνες.
Οπως επισημαίνει δε, μιλώντας στην «Κ», ο πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και επικεφαλής του ΤΕΑ Οικονομολόγων Χρήστος Νούνης, η σύσταση πολυεργοδοτικών ΤΕΑ, ταμείων δηλαδή που δημιουργούνται από ομάδες ανθρώπων που δεν έχουν κάποιο επαγγελματικό δεσμό, δεν ανήκουν στην ίδια επαγγελματική ομάδα, δεν κάνουν το ίδιο επάγγελμα και δεν απασχολούνται στην ίδια επιχείρηση, σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου κυριαρχούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και υπάρχει μεγάλος αριθμός αυτοαπασχολουμένων, θα έπρεπε να αποτελεί κεντρική προτεραιότητα.
Και αυτό γιατί πρόκειται για μια αγορά όπου το 88,5% των επιχειρήσεων απασχολεί προσωπικό κάτω των 10 ατόμων και το 99% κάτω των 50, ενώ το ισχύον από το 2002 νομοθετικό πλαίσιο θέτει περιορισμούς περί ελάχιστου αριθμού 100 ατόμων ως προϋπόθεση για τη σύσταση ΤΕΑ. Ετσι, στην πράξη, δεν υπάρχει χώρος για τη δημιουργία επαγγελματικών ταμείων για περισσότερες από 2.000 επιχειρήσεις, κάτι που θα μπορούσε να λύσει η θεσμοθέτηση των λεγόμενων πολυεργοδοτικών επαγγελματικών ταμείων.
Αν και υπάρχει ήδη έντονη κινητικότητα από εγχώριες επιχειρήσεις αλλά και κλάδους εργαζομένων να συσταθούν νέα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ), με 5 νέα ταμεία να βρίσκονται υπό σύσταση, έτοιμα να προστεθούν στα ήδη 30 που λειτουργούν (26 ΤΕΑ και 4 Ταμεία υποχρεωτικής ασφάλισης), υπάρχει ένα ακόμη θέμα που αναμένεται να αποτελέσει «αγκάθι» στο υπό διαμόρφωση σχέδιο νόμου: Το καθεστώς φορολόγησης των ΤΕΑ με αιχμή το εάν τελικά θα φορολογηθούν ή όχι οι εφάπαξ παροχές (σήμερα, όπως και στην κοινωνική ασφάλιση, είναι αφορολόγητες). Αποτελεί ίσως και το μεγαλύτερο «στοίχημα» της επικείμενης μεταρρύθμισης, με στελέχη των Ταμείων να σημειώνουν –ακόμη και στην ηγεσία του υπουργείου Εργασίας– ότι τα ΤΕΑ δεν απολαμβάνουν κάποιο ιδιαίτερο καθεστώς φορολογικής αντιμετώπισης, όπως λανθασμένα αναφέρεται. Αντίθετα, υποστηρίζουν, το φορολογικό καθεστώς ταυτίζεται με το αντίστοιχο των φορέων εφάπαξ κοινωνικής ασφάλισης. Ο λόγος της ταύτισης οφείλεται στο ότι είναι και τα δύο είδη ταμείων, ιδρύονται με νόμο και επομένως δεσμεύουν εργοδότες και εργαζομένους, και εκτιμούν ότι υπάρχει και θέμα αντισυνταγματικότητας, ενώ δημιουργούνται στρεβλώσεις στην αγορά. Επισημαίνουν μάλιστα πως ο πιθανός περιορισμός των φοροαπαλλαγών για τα ΤΕΑ ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις και εντέλει να παραχθούν τα αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. Από την πλευρά του το υπουργείο Εργασίας ξεκαθαρίζει ότι η ανάπτυξη ενός τόσο σημαντικού θεσμού πρέπει να στηρίζεται σε αρχές, κανόνες, δεσμούς εμπιστοσύνης και υψηλή ποιότητα υπηρεσιών προς τους ασφαλισμένους, και κάνουν λόγο για «εξορθολογισμό» της φορολόγησής τους.
Αποδόσεις άνω του 40% για όσα λειτουργούν πάνω από μία δεκαετία
Tριάντα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα, με στόχο την παροχή πρόσθετων συνταξιοδοτικών παροχών σε 192.032 εργαζομένους, που αντιστοιχούν στο 4,07% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού ή στο 4,63% των απασχολουμένων. Το συνολικό ενεργητικό τους, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2021, φθάνει σε 1,834 δισ. ευρώ, από 1,643 δισ. ευρώ στα τέλη του 2020, αυξημένο κατά 11,69%. Δεν καταφέρνει βέβαια να φθάσει ούτε το 1% του ΑΕΠ. Ηδη πάντως, και παρά τις καθυστερήσεις στο αναγκαίο «ρετουσάρισμα» ενός θεσμού που παρότι γεννήθηκε πριν από 20 χρόνια παραμένει σε νηπιακή ηλικία, βρίσκονται ένα βήμα πριν από την έναρξη λειτουργίας τουλάχιστον άλλα 5 ΤΕΑ, μεταξύ των οποίων αυτά του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου, των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, της Alpha Bank, της Stoiximan κ.ά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, το ενεργητικό έφθασε τον Μάρτιο του 2022 σε 1,799 δισ. ευρώ λόγω της διόρθωσης των αγορών, με υψηλή μεταβλητότητα και έντονη οικονομική αβεβαιότητα. Τα στοιχεία για τα ΤΕΑ, χωρίς τη συμμετοχή των 4 υποχρεωτικής ασφάλισης, δείχνουν ότι κατά το α΄ εξάμηνο του 2022 το ενεργητικό τους ήταν της τάξης των 212,78 εκατ. ευρώ, για συνολικά 55.032 ασφαλισμένους-μέλη. Η μέση ετήσια σταθμική απόδοση του χαρτοφυλακίου των ελληνικών ΤΕΑ το 2021 έφθασε στο 6,14%. Η απόδοση είναι σημαντικά υψηλότερη από τα μέσα επίπεδα επιτοκίων που επικράτησαν στις αγορές χρήματος, αναδεικνύοντας τα οφέλη της μακροχρόνιας τακτικής και επαρκώς διαφοροποιημένης επένδυσης μέσω της αξιοποίησης της υψηλής ποιότητας επαγγελματικής διαχείρισης. Με βάση τα πλέον διαθέσιμα στοιχεία, για τον Ιούνιο του 2022, η μέση απόδοση του χαρτοφυλακίου τους ήταν της τάξης του -7,8%.
Τα ΤΕΑ με πάνω από 10 έτη λειτουργίας, κατέγραψαν από την έναρξη της λειτουργίας τους έως και 30 Ιουνίου 2022, κατά μέσον όρο, σωρευτικές αποδόσεις της τάξης του 42,09%. Σύμφωνα μάλιστα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ για την επαγγελματική ασφάλιση, η ενίσχυση του 2ου πυλώνα θα έχει πολλαπλά οφέλη: θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση και στον επιμερισμό του δημογραφικού κινδύνου, στην αποτροπή της αδήλωτης εργασίας, στη μεγαλύτερη διασπορά του ρίσκου, ενώ θα ενισχύσει μακροπρόθεσμα και την ελληνική κοινωνία και την οικονομία.
