Νέες πιέσεις ασκεί η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν στις τουρκικές τράπεζες, μειώνοντας για μία ακόμη φορά το ποσοστό των κεφαλαίων τους που τους επιτρέπει να διατηρούν σε ξένο νόμισμα. Με ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή στην επίσημη εφημερίδα της κυβερνήσεως της Τουρκίας, το ανώτατο όριο των επιτρεπόμενων καταθέσεων σε συνάλλαγμα μειώνεται πλέον στο 5% από το 20% που ήταν έως τώρα. Εχουν, έτσι, περιθώρια μέχρι τις 9 Ιανουαρίου να μειώσουν το συνάλλαγμα που διατηρούν στα ταμεία τους.
Πρόκειται για έναν ακόμη ελιγμό της τουρκικής κυβέρνησης που στοχεύει σε τεχνητή στήριξη της τουρκικής λίρας χωρίς την προσφυγή στην ορθόδοξη πολιτική, που στην περίπτωση του υψηλού πληθωρισμού υπαγορεύει επιθετική αύξηση των επιτοκίων. Το έτος που τελειώνει σε λίγες ημέρες προστίθεται σε μια ακολουθία ετών στη διάρκεια των οποίων διολισθαίνει διαρκώς το τουρκικό νόμισμα, καθώς εν μέσω ιλιγγιώδους πληθωρισμού η κυβέρνηση μειώνει διαρκώς τα επιτόκια. Η τουρκική λίρα έχει χάσει από την αρχή του έτους περίπου το 29% της αξίας της, ενώ στη διάρκεια του 2021 είχε προηγηθεί υποχώρηση της λίρας κατά σχεδόν 50% έναντι του δολαρίου. Κι ενώ ο πληθωρισμός είναι της τάξης του 86%, υπό τις εντολές του Τούρκου προέδρου η Τράπεζα της Τουρκίας μείωσε προ μηνός τα επιτόκια στο 9% από το 10,5%. Οι τουρκικές τράπεζες όμως είναι από τους κλάδους που έχουν δεχθεί κάθε είδους πίεση από την κυβέρνηση Ερντογάν προκειμένου να συνεχισθεί η πολιτική του φτηνού χρήματος και να στηρίζεται το νόμισμα με ανορθόδοξες μεθόδους. Οχι μόνον πιέζονται σε μόνιμη βάση για να προσφέρουν αθρόα πιστώσεις σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, αλλά παράλληλα τους απαγορεύει να χορηγούν δάνεια σε όσες επιχειρήσεις διατηρούν τα κεφάλαιά τους σε συνάλλαγμα. Επιπλέον, τις υποχρεώνει να δανείζουν συστηματικά το κράτος και να διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους μεγάλο όγκο ομολόγων του τουρκικού δημοσίου.
Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει θεσπίσει σειρά κανόνων και ρυθμίσεων στη διάρκεια του έτους και τις αναγκάζει να αγοράζουν τουρκικό χρέος για να διευκολύνουν τον δανεισμό της κυβέρνησης, να μειώνουν το κόστος του δανεισμού της και να στηρίζουν το νόμισμά της. Ο τελευταίος από αυτούς τους κανόνες επιβλήθηκε προ δύο μηνών και απαιτεί από όσες τράπεζες έχουν λιγότερο από το 50% των καταθέσεών τους σε τουρκικές λίρες να αυξήσουν κατά 7% τις τοποθετήσεις τους σε τουρκικά ομόλογα. Ο εν λόγω κανόνας έχει δημιουργήσει κατά κάποιον τρόπο τεχνητή ζήτηση για ομόλογα του τουρκικού δημοσίου αξίας 88 δισ. τουρκικών λιρών, ποσό αντίστοιχο των 4,73 δισ. δολαρίων. Το ποσό αυτό είναι ενδεχομένως διπλάσιο για όσες τουρκικές τράπεζες έχουν το 50% έως 60% των καταθέσεών τους σε τουρκικές λίρες.
Στο 5%, από 20% που ήταν έως τώρα, το ποσοστό των κεφαλαίων που επιτρέπεται να διατηρούν σε ξένο νόμισμα οι τράπεζες.
Αλλοι κανόνες υποχρεώνουν τις τράπεζες να κρατούν τουρκικό χρέος ως ενέχυρο. Οι αναγκαστικές αυτές αγορές τουρκικού χρέους έχουν κατορθώσει να συμπιέσουν τις αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του τουρκικού δημοσίου κατά 1.550 μονάδες βάσης στο 10,5% από το ρεκόρ του 26% που σημείωσαν φέτος. Εν ολίγοις, έχουν μειώσει το κόστος του δανεισμού της κυβέρνησης που στον προϋπολογισμό του επόμενου έτους προβλέπεται να φτάνει τα 4,47 τρισ. τουρκικές λίρες, ποσό αντίστοιχο των 240 δισ. δολαρίων. Ολοι αυτοί οι κανόνες εντάσσονται στη γενικότερη τακτική της κυβέρνησης Ερντογάν να διατηρεί χαμηλό το κόστος του δανεισμού για επιχειρήσεις και νοικοκυριά, προκειμένου να διασφαλίζει τη δημοτικότητα του Τούρκου προέδρου ιδιαιτέρως τώρα που η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Και βέβαια να αποθαρρύνει την κατοχή συναλλάγματος και τη μετατροπή των αποταμιεύσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε συνάλλαγμα ώστε να περιορίζει την αναπόφευκτη και συνεχιζόμενη διολίσθηση του τουρκικού νομίσματος.
Προσφάτως μάλιστα εκπρόσωποι των τουρκικών τραπεζών εξέφρασαν τις διαμαρτυρίες τους στον Τούρκο υπουργό Οικονομικών Νουρεντίν Νεμπατί για τους κινδύνους που ενέχει η εξαναγκαστική μεγάλη έκθεσή τους στο τουρκικό χρέος. Ενδεικτική περίπτωση η Akbank, μία από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες, που ανακοίνωσε καθαρά κέρδη γ΄ τριμήνου ύψους 17,07 δισ. τουρκικών λιρών έναντι 3,2 δισ. τουρκικών λιρών την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους. Δεδομένου, όμως, του υπερβολικά μεγάλου όγκου χρέους στους ισολογισμούς της, η τράπεζα εκτιμά ότι διατρέχει μεγάλο κίνδυνο αν η κεντρική τράπεζα αλλάξει ρότα και αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια ακολουθώντας το παράδειγμα των μεγάλων κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο. Προς το παρόν, πάντως, η Τράπεζα της Τουρκίας δεν δείχνει καμία τέτοια διάθεση καθώς η τελευταία μείωση των επιτοκίων ήταν κυριολεκτικά στα μέτρα του Ταγίπ Ερντογάν, που είχε υποσχεθεί στο πλαίσιο προεκλογικών εξαγγελιών ότι πριν από το τέλος του έτους το κόστος του δανεισμού θα είναι μονοψήφιο. Παράλληλα, ο ιλιγγιώδης πληθωρισμός και η πτώση του τουρκικού νομίσματος ασκούν πιέσεις στα ομόλογα μεγάλων τουρκικών τραπεζών όπως τα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης που έχουν εκδώσει δύο από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Τουρκίας, η Akbank TAS και η Turkiye Is Bankasi AS.
