Γνωρίζουμε ότι η περίοδος των εορτών έχει ξεκινήσει στα σοβαρά όταν η τηλεόραση βρίθει υπερβολικών ετήσιων προσφορών από τους μεγάλους ομίλους λιανεμπορίου. Τα γιγάντια σούπερ μάρκετ και τα μεγαλύτερα από τα πολυκαταστήματα ξοδεύουν εκατομμύρια κάθε χρόνο για να τονώσουν τις καταναλωτικές δαπάνες κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου. Αλλωστε, αυτοί οι μήνες συνήθως αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα πέμπτο των πωλήσεων του έτους. Ωστόσο φέτος στη Βρετανία, σύμφωνα με τον Guardian, «οι λιανέμποροι παλεύουν να βρουν τον κατάλληλο τόνο για τις διαφημιστικές εκστρατείες τους, διότι η αύξηση του κόστους βασικών ειδών, συμπεριλαμβανομένων των λογαριασμών ενέργειας και των τροφίμων, αφήνει πολλές οικογένειες χωρίς μετρητά». Η αλυσίδα καταστημάτων Marks and Spencer, της οποίας η διαφήμιση για τα ρούχα και τα είδη σπιτιού πέρυσι περιελάμβανε μια χολιγουντιανή τραγουδίστρια και άλλες υπερβολικές εκδηλώσεις, σήμερα, μόλις 12 μήνες μετά, προβάλλει τις αγαθοεργίες της και τις δωρεές της ύψους 1 εκατ. λιρών για καλό σκοπό. Η γερμανική εκπτωτική αλυσίδα Lidl σε αυτόν τον απόηχο έφτιαξε μια διαφήμιση για τις γιορτές που εστιάζει στο αρκουδάκι-μασκότ της δικής της τράπεζας παιχνιδιών, η οποία δωρίζει παιχνίδια σε παιδιά που έχουν ανάγκη. Παρά την κρίση στο κόστος διαβίωσης, η οποία προκάλεσε μείωση κατά 6% στην εκτιμώμενη αξία των χριστουγεννιάτικων πωλήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, και πάλι προβλέπεται πως αυτές θα ανέλθουν σε 82,2 δισ. στερλίνες το 2022. Αυτό το μεγάλο νούμερο αντιστοιχεί σε ορισμένα «αστεία στατιστικά», που συγκεντρώνονται από την Κοινοπραξία Βρετανών Λιανεμπόρων και αφορούν τα 16 χριστουγεννιάτικα δώρα που λαμβάνει ένα μέσο παιδί και τις 7.000 θερμίδες που καταναλώνει ο μέσος Βρετανός την ημέρα των Χριστουγέννων (όσες θα χρειαζόταν ένας ξυλοκόπος).
Τα όχι και τόσο διασκεδαστικά δεδομένα είναι, φυσικά, ότι η φτώχεια, η εξαθλίωση και η έλλειψη στέγης ακολουθούν ανοδικές τάσεις συνολικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε συνδυασμό με τις σοβαρές πιέσεις που ασκούνται στη σωματική και την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Η πίεση να ξοδέψουν για να πετύχουν τα –υποτιθέμενα– μυθικά τέλεια Χριστούγεννα είναι μόνο ακόμη ένα άγχος για όσους επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της κρίσης. Αλλωστε δεν είναι λίγες οι φορές που οι εορταστικές δαπάνες δεν απορρέουν από πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα, αλλά από την αποταμίευση και τις πιστωτικές κάρτες. Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο Αγγλος τηλεοπτικός παρουσιαστής και κωμικός Ρίτσαρντ Οσμαν, «το ζήτημα των τάξεων και τα όρια ανάμεσά τους είναι περίπλοκο θέμα, αλλά όλα συνοψίζονται σε αυτό: όσο αργότερα ανοίγετε τα δώρα σας την ημέρα των Χριστουγέννων, τόσο πιο πολύ ανήκετε στη μεσαία τάξη». Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα νοικοκυριά με τα χαμηλότερα εισοδήματα ξοδεύουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους τα Χριστούγεννα. Η εισοδηματική ανισότητα, μάλιστα, έχει συνδεθεί με την κατανάλωση, που στόχο έχει την προβολή και την απόκτηση ενός υψηλότερου στάτους.
Ερευνα που διεξαγάγαμε στο Πανεπιστήμιο Γιορκ δείχνει ότι η κατανάλωση για προβολή/επίτευξη κοινωνικού στάτους μπορεί πράγματι να είναι σημαντική κινητήρια δύναμη μεγαλύτερων δαπανών σε πιο άνισες κοινωνίες όπως η Βρετανία. Η κατανάλωση αυτή σχετίζεται με το χρέος των νοικοκυριών, τον διαχωρισμό πλουσίων και φτωχών σε διακριτές γεωγραφικές κοινότητες, τους κύκλους τη μη βιώσιμης κατανάλωσης, και τον μεγαλύτερο χρόνο μετακίνησης από και προς τη δουλειά, συντείνοντας τελικά σε υψηλότερες εκπομπές άνθρακα.
* H κ. Κέιτ Πίκετ είναι αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου Μελλοντικής Υγείας και βοηθός διευθύντρια του Κέντρου Λεβερχιούλμ για την Ανθρωπόκαινο Βιοποικιλότητα στο Πανεπιστήμιο Γιορκ. Το άρθρο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Φρίντριχ Εμπερτ https://www.ips-journal.eu/.
