Σε διεθνές επίπεδο, η συμφωνία για θέσπιση ελάχιστης πραγματικής φορολόγησης των μεγάλων πολυεθνικών ομίλων με συντελεστή 15% (πυλώνας 2) είχε ήδη επιτευχθεί τον Οκτώβριο του 2021 από περίπου 140 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ.
H Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων εντός της Ε.Ε. στις 22 Δεκεμβρίου 2021 παρουσίασε την Πρόταση Οδηγίας για τη θέσπιση του πυλώνα 2 με όρους που συνάδουν με τους πρότυπους κανόνες του ΟΟΣΑ.
Η υιοθέτηση όμως της Οδηγίας αποδείχθηκε δύσκολο εγχείρημα, λαμβάνοντας υπόψη την απαίτηση για ομοφωνία στην υιοθέτηση φορολογικών μέτρων. Αντιρρήσεις αρχικά εκφράστηκαν από την Πολωνία, οι οποίες άρθηκαν στη συνέχεια, ενώ «φρένο» έβαλε τελικά η Ουγγαρία ασκώντας βέτο τον Ιούνιο του 2022.
Τον Σεπτέμβριο η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ολλανδία και η Ισπανία ανακοίνωσαν ότι αν δεν επιτευχθεί συμφωνία σε επίπεδο Ε.Ε. θα προχωρήσουν σε μονομερή υιοθέτηση του πυλώνα 2, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δημοσιεύσει σχέδιο νομοθεσίας για την υιοθέτηση του πυλώνα 2.
Οι διεργασίες συνεχίστηκαν και στις 12 Δεκεμβρίου 2022 ανακοινώθηκε η επίτευξη της απαιτούμενης ομοφωνίας, και η υιοθέτηση του ελάχιστου εταιρικού φόρου 15% αποτελεί νέα πραγματικότητα για τους πολυεθνικούς και εγχώριους ομίλους, με συνδυασμένο ετήσιο κύκλο εργασιών ομίλου τουλάχιστον 750 εκατ. ευρώ βάσει ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων.
Ο βασικός κανόνας λειτουργεί με την επιβολή συμπληρωματικού φόρου στην τελική μητρική οντότητα, όταν αυτή είναι εγκατεστημένη στην Ε.Ε. όσον αφορά το χαμηλά φορολογητέο εισόδημα των οντοτήτων του ομίλου εντός και εκτός Ε.Ε., ενώ προβλέπεται και η επιβολή συμπληρωματικού φόρου από τις εντός της Ε.Ε. εγκατεστημένες εταιρείες όταν δεν υπάρχει αντίστοιχο αποδεκτό πλαίσιο στη δικαιοδοσία της τελικής μητρικής οντότητας εκτός Ε.Ε.
Επίσης, προκειμένου να διαφυλαχθεί η κυριαρχία των κρατών-μελών, η Οδηγία προβλέπει ότι ένα κράτος-μέλος μπορεί να επιλέξει να εφαρμόσει, σε εγχώριο επίπεδο, τον συμπληρωματικό φόρο στις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στο έδαφός του.
Η επίπτωση στα κράτη με φορολογικό συντελεστή χαμηλότερο του 15% (Βουλγαρία, Κύπρος, Ουγγαρία, Ιρλανδία) είναι προφανής. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου προφανές ότι η ύπαρξη υψηλότερου ονομαστικού φορολογικού συντελεστή διασφαλίζει τη μη επιβολή συμπληρωματικού φόρου ακόμα και σε περιπτώσεις ζημιογόνων εταιρειών.
Το σίγουρο είναι ότι η φορολόγηση των επιχειρήσεων εντός της Ε.Ε. θα αναδιαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό. Δεδομένης της ανάγκης των κρατών-μελών για διαφύλαξη των δημοσιονομικών τους εσόδων θα ανέμενε κανείς κάθε κράτος-μέλος να υιοθετήσει εγχώριους κανόνες που θα του επιτρέπουν να εισπράττει συμπληρωματικό φόρο όταν προκύπτει χαμηλότερο επίπεδο φορολόγησης των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο έδαφός του, αντί να εισπράττεται το σύνολο του πρόσθετου φόρου στο επίπεδο της τελικής μητρικής οντότητας. Κανείς επίσης δεν μπορεί να αποκλείσει ότι η αναμενόμενη αναμόρφωση της φορολογίας των επιχειρήσεων θα περιοριστεί στους μεγάλους ομίλους και δεν θα επεκταθεί, ως εσωτερικό δίκαιο πλέον, σε όλες τις επιχειρήσεις.
Παρότι διεθνώς διατυπώνονται ενστάσεις τόσο ως προς την αύξηση του διοικητικού κόστους συμμόρφωσης, την πολυπλοκότητα των νέων κανόνων αλλά και τη συμβατότητα αυτών με το διεθνές και ενωσιακό δίκαιο, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός Ε.Ε. πρέπει να κινητοποιηθούν προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
Απαιτείται άμεσα ενδελεχής διαγνωστικός έλεγχος σε επίπεδο ομίλου προκειμένου να εντοπιστεί η επίπτωση της εφαρμογής των νέων κανόνων ανά δικαιοδοσία, ο έλεγχος των συστημάτων για τον εντοπισμό των στοιχείων που θα χρειαστούν προκειμένου να συμμορφωθούν με τις νέες απαιτήσεις ενισχυμένης αναφοράς ή και οι ελλείψεις αυτών προκειμένου να συμπληρωθούν έγκαιρα και ενδεχομένως η επανεξέταση της δομής και λειτουργίας του ομίλου υπό τα νέα δεδομένα.
* Η κ. Σταυρούλα Μαρουσάκη είναι Tax Partner, PwC Ελλάδας.
