Για τις επόμενες επενδυτικές κινήσεις αλλά και τη στρατηγική της Pharmathen μιλάει ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Δημήτρης Καδής σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή». Με «όχημα» τα ενέσιμα προϊόντα παρατεταμένης αποδέσμευσης (Long Acting Injectables), που αποτελούν μία από τις βασικές τεχνολογίες χορήγησης φαρμακευτικών ουσιών της Pharmathen, ο όμιλος εισήλθε φέτος στην αγορά της Αμερικής αποκτώντας πάνω από 15% του συνόλου της αγοράς στην παραπάνω κατηγορία. Η Pharmathen, που πέρασε στον έλεγχο του ελβετικού private equity Partners Group, υλοποιεί ήδη πενταετές πλάνο 200 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση του τομέα έρευνας και ανάπτυξης, ενώ εξετάζει επιπλέον εξαγορές που αγγίζουν το μισό δισ. ευρώ για την περαιτέρω ανάπτυξή της. Φέτος, ο κύκλος εργασιών της θα ανέλθει στα 290 εκατ. ευρώ, ενώ τα επόμενα χρόνια, στόχος της διοίκησης είναι να υπερβεί τα 400 εκατ. ευρώ.
– Ενάμιση χρόνο περίπου μετά την πώληση της Pharmathen από την BC Partners στο ελβετικό private equity Partners Group, ποια είναι η επόμενη ημέρα για την εταιρεία;
– Ακόμη περισσότερες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη. Πριν αναφερθώ όμως στους στόχους της εταιρείας, νομίζω θα βοηθούσε μια μικρή ανασκόπηση στην ιστορία της. Η Pharmathen ιδρύθηκε το 1969 από τον Νικόλαο Κάτσο και ξεκίνησε ως μία μικρή ελληνική φαρμακοβιομηχανία. Σταδιακά, η επόμενη γενιά, ο Βασίλης και η Νέλλη Κάτσου, που αποτελούσε και τη διοίκηση της Pharmathen έως το 2015, αποφάσισε να επενδύσει περισσότερο στις αγορές του εξωτερικού προσφέροντας υπηρεσίες προς άλλες φαρμακευτικές εταιρείες (Β2Β) και λιγότερο Β2C (προς τους ασθενείς). Οι «τότε» μέτοχοι θεώρησαν πως η Pharmathen έπρεπε να αρχίζει να στοχεύει προς αυτή την κατεύθυνση. Μάλιστα, πριν από μερικά χρόνια αποφασίσαμε να αποεπενδύσουμε από το κομμάτι του B2C και η εταιρεία να μην έχει δικό της δίκτυο διανομής. Ετσι, η επιλογή της Pharmathen να «φύγει» σιγά σιγά από ένα χαρτοφυλάκιο το οποίο αποτελούνταν κατά 100% από γενόσημα φάρμακα και να αναπτύξει τεχνολογίες στοχευμένης διάθεσης και δράσης των φαρμακευτικών ουσιών, ελήφθη ως απόφαση το 2010 και συνεχίστηκε με επιτυχία τόσο από την BC Partners και την ομάδα του Νίκου Σταθόπουλου, όσο και τώρα με την Partners Group.
Επενδύουμε με ορίζοντα δεκαετίας, δηλαδή προϊόντα που τώρα λανσάρουμε στην αγορά μπήκαν στη διαδικασία της έρευνας πριν από δέκα χρόνια. Τα Long Acting Injectables (ενέσιμα προϊόντα παρατεταμένης αποδέσμευσης), που αποτελούν μία από τις βασικές τεχνολογίες χορήγησης φαρμακευτικών ουσιών της Pharmathen, αποτελούν μία κατηγορία στην οποία έχουμε επενδύσει πάνω από 350 εκατ. ευρώ τα τελευταία 6 χρόνια. Αποφασίσαμε λοιπόν να επικεντρωθούμε σε αυτές τις τεχνολογίες στις οποίες θεωρούσαμε ότι έχουμε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και αναμέναμε να αποτελούν σημείο αναφοράς τα επόμενα χρόνια. Ετσι, καταλήξαμε σε 3 πυλώνες έρευνας: στα σκευάσματα παρατεταμένης αποδέσμευσης, κυρίως ταμπλέτες και κάψουλες, στα οφθαλμικά προϊόντα για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος, της ξηροφθαλμίας κ.ά. και τέλος στα ενέσιμα προϊόντα παρατεταμένης αποδέσμευσης για παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, ψυχιατρικές διαταραχές (π.χ. σχιζοφρένεια), ογκολογικές παθήσεις και ορμονικές διαταραχές (ακρομεγαλία). Η αλλαγή στη στρατηγική μας το 2010 ήταν μία πολύ θαρραλέα απόφαση από τον Βασίλη και τη Νέλλη Κάτσου, ενώ και τα εύσημα πρέπει να δοθούν τόσο στην ομάδα της BC Partners που αποφάσισε να υποστηρίξει έμπρακτα την Pharmathen σε μια δύσκολη περίοδο, αλλά κυρίως στους εργαζομένους της Pharmathen που κατάφεραν να υλοποιήσoυν το επιχειρηματικό μας πλάνο. Οταν ξεκινήσαμε να αλλάζουμε στρατηγική, σύμβουλοι μας έλεγαν, «μη στραφείτε εκεί γιατί θα είστε η 13η εταιρεία παγκοσμίως που θα ξεκινήσει να δραστηριοποιείται στην κατηγορία των Long Acting Injectables. Ηδη προηγούνται άλλες 12». Τελικά καταλήξαμε να είμαστε η μόνη εταιρεία που ολοκλήρωσε επιτυχώς την ανάπτυξη των προϊόντων LAI. Παράλληλα, η τότε διοίκηση είχε αποφασίσει να μεταβιβάσει το πλειοψηφικό πακέτο της Pharmathen καθώς εκτιμούσε πως με τη βοήθεια ενός fund η εταιρεία θα είχε τη δυνατότητα να αξιοποιήσει τις επιλογές της.
Υλοποιούμε πενταετές πλάνο άνω των 200 εκατ. στον τομέα έρευνας και ανάπτυξης και εξετάζουμε εξαγορές μισού δισ.
– Τι ακριβώς είναι τα Long Acting Injectables και πόσα φαρμακευτικά προϊόντα έχετε στο χαρτοφυλάκιό σας;
– Αρχικά να σημειώσω πως η Pharmathen παράγει μόνο δικά της προϊόντα –δεν παράγει φασόν– τα οποία διαθέτει σε εταιρείες διάθεσης και εμπορίας φαρμακευτικών προϊόντων παγκοσμίως κυρίως γενοσήμων, διατηρώντας τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Ακολουθεί δηλαδή ένα Β2Β μοντέλο. Τα ενέσιμα βραδείας αποδέσμευσης βασίζονται σε τεχνολογίες που επιτρέπουν τη μείωση της συχνότητας χορήγησης των φαρμάκων στους ασθενείς. Ας δώσω καλύτερα ένα παράδειγμα. Μπορείτε να φανταστείτε έναν ασθενή στον οποίο πρέπει να χορηγείται μία φορά την εβδομάδα ένα φάρμακο για την αντιμετώπιση των παθήσεων του κεντρικού νευρικού συστήματος. Μέσω των τεχνολογιών που αναπτύσσουμε, η συχνότητα της χορήγησης μπορεί να μειωθεί σημαντικά, αφού η θεραπεία αποδεσμεύεται σταδιακά στον οργανισμό. Αυτός ο τρόπος χορήγησης του φαρμάκου μπορεί να αλλάξει την ποιότητα ζωής του ασθενούς, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα της μη «συμμόρφωσης» και της, ενδεχομένως, λανθασμένης χορήγησης της θεραπείας από τον ασθενή. Παράλληλα, καταγράφονται σημαντικά οφέλη για τα ασφαλιστικά ταμεία. Ενδεικτικά στην Αμερική το κόστος της «μη συμμόρφωσης» των ασθενών με τις θεραπείες ξεπερνάει τα 100 δισ. δολ. ετησίως. Κάθε χρόνο αναπτύσσουμε περίπου 12 νέα προϊόντα στις 3 κατηγορίες που ανέφερα παραπάνω, ενώ έχουμε διαθέσει ήδη πάνω από 100 προϊόντα σε περισσότερες από 200 εταιρείες σε 80 χώρες του κόσμου. Ειδικά για τα LAI, από τα 12 ενέσιμα προϊόντα που αναπτύσσουμε, 4 από αυτά έχουν λανσαριστεί στην Ευρώπη, ενώ το 1 από αυτά τα 4 διατίθεται από τις αρχές του χρόνου και στην Αμερική.
– Ποιο το μερίδιο αγοράς του προϊόντος σας στην Αμερική;
– Η αγορά της Αμερικής αποτελεί για εμάς στρατηγική προτεραιότητα στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μας, τόσο λόγω του μεγέθους της αλλά και επειδή βλέπαμε πως υπήρχε μεγάλη ευκαιρία να διαθέσουμε εκεί τις τεχνολογίες, τις οποίες αναπτύσσουμε και παράγουμε αποκλειστικά στην Ελλάδα. Υπενθυμίζω πως η Pharmathen διαθέτει παραγωγικές μονάδες στην Παλλήνη και στις Σάπες Ροδόπης, κέντρο έρευνας και ανάπτυξης στην Παλλήνη, ενώ πρόσφατα δημιούργησε και άλλο μεγαλύτερο τμήμα Ε&Α στη Μεταμόρφωση. Για να επιστρέψω στη συζήτησή μας για την Αμερική, έπειτα από πολυετείς προσπάθειες και επενδύσεις στις εγκαταστάσεις και στις ομάδες μας στην Ελλάδα, καταφέραμε να εξασφαλίσουμε άδεια από τον FDA για το πρώτο LAI, το οποίο το λανσάραμε πριν από μερικούς μήνες. Τώρα το μερίδιο αγοράς μας ξεπερνάει το 15% και αναμένουμε την έγκριση άλλων 5 προϊόντων στους επόμενους 18 μήνες.
Προϋπόθεση ανάπτυξης η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό
– Τι επενδυτικά σχέδια δρομολογεί η εταιρεία και τι είναι το κέντρο καινοτομίας στην Αττική που ανακοινώσατε πριν από μερικούς μήνες;
– Από τότε που ανέλαβε τον έλεγχο της Pharmathen η Partners Group, η συζήτηση επικεντρώνεται στην επίσπευση των επενδύσεων αλλά και στην αύξηση του αριθμού των ερευνητών προκειμένου η εταιρεία να αναπτύξει και να παραγάγει ακόμη περισσότερες τεχνολογίες και φαρμακευτικά προϊόντα. Επειδή υπάρχει εμπιστοσύνη για επενδύσεις στην Ελλάδα, η προτεραιότητά μας, τόσο η δική μου όσο και των μετόχων, είναι να ενισχύσουμε τον κλάδο της έρευνας και ανάπτυξης. Αυτό έρχεται σε συνέχεια του πλάνου που υλοποιούσε τόσο η οικογένεια Κάτσου όσο και η BC Partners. Η Pharmathen αριθμεί συνολικά 1.300 εργαζομένους, εκ των οποίων το 95% απασχολείται στη χώρα μας, ενώ βάσει του business plan προβλέπουμε να προσλάβουμε τουλάχιστον 500 άτομα τα επόμενα 4 χρόνια. Ετησίως επενδύουμε 35 εκατ. ευρώ στο κομμάτι της έρευνας και ανάπτυξης με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε εξέλιξη επενδυτικό πλάνο ύψους 200 εκατ. ευρώ. Ηδη ανακοινώσαμε τη δημιουργία ενός νέου κέντρου καινοτομίας στην Αθήνα για την ανάπτυξη οφθαλμικών και LAI προϊόντων. Μια επένδυση που αναμένεται να ξεπεράσει τα 50 εκατομμύρια ευρώ. Το κέντρο καινοτομίας βρίσκεται στο ΒΙΟΠΑ Κερατέας και είναι ένας χώρος που θα εντάξουμε και κομμάτι της παραγωγής, παράγοντας μορφές που δεν είχαμε μέχρι τώρα in house, όπως τα οφθαλμικά. Πέρα όμως από την οργανική ανάπτυξη, σκοπεύουμε να αναπτυχθούμε μέσω εξαγορών που αναμένεται να αγγίξουν το μισό δισ. ευρώ σε ορίζοντα πενταετίας. Οσον αφορά τις εξαγορές, στόχος μας είναι να παραμείνουμε ερευνητική εταιρεία. Αρα είναι λογικό να υποθέσετε πως ό,τι κοιτάμε σε επίπεδο εξαγορών έρχεται να ενισχύσει το κομμάτι της έρευνας. Βλέπουμε ευκαιρίες τόσο στην Αμερική όσο και στην Ελλάδα και ήδη εξετάζουμε 4 εταιρείες που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στον όμιλο.
– Μπορείτε να κάνετε κάποια εκτίμηση για τα φετινά οικονομικά μεγέθη;
– Φέτος ο κύκλος εργασιών μας θα κλείσει γύρω στα 290 εκατ. ευρώ και προβλέπουμε να ξεπεράσει τα 300 εκατ. το 2023, ενώ γνωρίζουμε, με σχετική ασφάλεια, πως σε επίπεδο οργανικής ανάπτυξης από το 2026 και μετά θα ξεπεράσει τα 400 εκατ. ευρώ. Η εταιρεία αναπτύσσεται τα τελευταία 10 χρόνια με διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης και θα διπλασιαστεί τα επόμενα 5-6 χρόνια.
– Δυσκολεύεστε να βρείτε και κυρίως να διατηρήσετε τους εργαζομένους στην εταιρεία λόγω του ανταγωνισμού και της υψηλής ζήτησης για ταλέντο;
– Λόγω της υψηλής ζήτησης για εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό παρατηρούμε μεγάλη κινητικότητα των εργαζομένων στον κλάδο μας, με ένα ποσοστό εργαζομένων της τάξεως του 10%-12% να εκτιμάται πως αλλάζει εταιρεία σε ετήσια βάση, ποσοστό που αγγίζει το 20% στο εξωτερικό. Πράγματι, αυτή είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση για εταιρείες που στηρίζονται σε έρευνα και ανάπτυξη, να μπορέσουν να αποτελέσουν δηλαδή εργοδότη επιλογής για τα στελέχη του κλάδου. Αυτό είναι και για εμάς βασική προτεραιότητα. Δεν γίνεται όμως να αναπτυχθούμε χωρίς να επενδύουμε στο ανθρώπινο δυναμικό. Ηδη έχουμε καταφέρει να επαναπατρίσουμε από το εξωτερικό πάνω από 80 Ελληνες επιστήμονες, φροντίζοντας παράλληλα να ανταμείβουμε όλους τους συναδέλφους που μας στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια. Ενδεικτικά, οι παροχές στους εργαζομένους, στις οποίες περιλαμβάνεται και οικονομική στήριξη λόγω του πληθωρισμού, ξεπερνούν τα 3,3 εκατ. ευρώ ετησίως. Επίσης, οι αυξήσεις και τα μπόνους αγγίζουν τα 7 εκατ. ευρώ, ενώ παρέχουμε κίνητρα ώστε να παραμείνουν οι εργαζόμενοι στην ομάδα της Pharmathen και να εξελιχθούν. Ενδεικτικά, δίνουμε δικαιώματα μετοχών αξίας 5.000 ευρώ στους 1.300 εργαζομένους της Pharmathen –το κόστος το επωμίζεται εξ ολοκλήρου η Pharmathen– προκειμένου και αυτοί να κεφαλαιοποιήσουν μέρος της υπεραξίας που θα δημιουργηθεί όταν η Partners Group αποφασίσει να αποεπενδύσει. Παράλληλα, για όλα τα διοικητικά στελέχη (managers) προωθούμε πρόγραμμα προαίρεσης αγοράς μετοχών.
Ο τζίρος θα αυξηθεί φέτος πάνω από 20%
– Η αύξηση του ενεργειακού κόστους αλλά και του κόστους των πρώτων υλών, λόγω του πληθωρισμού, είναι κάτι που σας ανησυχεί; Θα επηρεάσει την κερδοφορία σας;
– Η αύξηση του ενεργειακού κόστους μάς έχει επηρεάσει όλους και σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθωρισμού και τη διαφορά στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, έχουμε δει σημαντική αύξηση του κόστους μας κατά τα τελευταία χρόνια – πάνω από 7% αύξηση του κόστους για το 2022. Η διαφοροποίηση που έχει η Pharmathen στο χαρτοφυλάκιό της ανά χώρα, ανά πελάτη και ανά προϊόν, μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις που παρουσιάζονται στην εφοδιαστική αλυσίδα. Ενδεικτικά, σας αναφέρω ότι προβλέπουμε πως φέτος ο τζίρος μας θα αυξηθεί πάνω από 20%. Η κερδοφορία μας αυξήθηκε πάνω από 10% το 2021 σε σύγκριση με το 2020 και περιμένω να δω φέτος σε τι επίπεδα θα κλείσει η φετινή χρονιά. Με την ορατότητα που έχουμε σε ό,τι αφορά τα λανσαρίσματα των προϊόντων μας τα επόμενα χρόνια, εκτιμάμε πως θα συνεχίσουμε με το ίδιο momentum ανάπτυξης.
