Αντιμέτωπη με την ενεργειακή κρίση που ήδη έχει απειλήσει την επιβίωση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών, με την κλιματική κρίση που την εξωθεί στην πράσινη ανάπτυξη, αλλά προπαντός με το σχέδιο της Ουάσιγκτον να επιδοτήσει γενναία όσες πράσινες τεχνολογίες παράγονται εντός Αμερικής και μόνον όσες είναι εντός Αμερικής, η Ε.Ε. όχι μόνον αναθεωρεί θεμελιώδεις πολιτικές της, αλλά εμφανίζει πρωτοφανή αλλαγή στα αργά ανακλαστικά της. Για πρώτη φορά οι εξελίξεις είναι ταχύτατες, αν κρίνει κανείς από τη νέα πρωτοβουλία της επιτρόπου Ανταγωνισμού, Μαργκρέτε Βεστάγκερ, που προτείνει περαιτέρω και βαθύτερη αλλαγή στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και την απλούστευσή τους ώστε να επιδοτούν οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. ευκολότερα και ταχύτερα τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και για να παραχωρούν φοροαπαλλαγές σε στρατηγικούς τομείς της βιομηχανίας. Προτείνει μάλιστα όχι μόνο να διευκολυνθούν τα κράτη-μέλη για να χορηγούν τις κρατικές ενισχύσεις, αλλά επιπλέον να στηριχθούν ενεργά τα κράτη-μέλη με κονδύλια από ειδικό ταμείο της Ε.Ε. Ζητούμενο της αλλαγής είναι, βέβαια, να αποτραπεί η μεταφορά επενδύσεων σε τρίτες χώρες εκτός Ε.Ε. και η αποβιομηχάνισή της, ο προφανέστατος κίνδυνος για τον οποίο έχουν προειδοποιήσει βιομηχανίες και φορείς από την αρχή της ενεργειακής κρίσης.
Με επιστολή της προς τους υπουργούς Οικονομικών της Ε.Ε. που έχει στη διάθεσή της η «Κ», η κ. Βεστάγκερ, θεματοφύλακας του θεμιτού ανταγωνισμού και εξ ορισμού πολέμιος των κρατικών ενισχύσεων, χαρακτηρίζει το θέμα «επείγον» και επισημαίνει πως «η ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών βιομηχανιών αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις». Χωρίς περιστροφές τονίζει πως το, γνωστό με τα αρχικά IRA, σχέδιο της κυβέρνησης Μπάιντεν να επιδοτήσει όσες πράσινες τεχνολογίες παράγονται εντός ΗΠΑ, αλλά μόνον εντός ΗΠΑ, «απειλεί να προσελκύσει κάποιες από τις επιχειρήσεις της Ε.Ε. και να μεταφέρει επενδύσεις στις ΗΠΑ». Ζητάει, ως εκ τούτου, νέες αλλαγές στις πολιτικές και στα εργαλεία που υιοθέτησε η Ε.Ε. για να αντιδράσει στον πόλεμο στην Ουκρανία και στη συνεπακόλουθη όξυνση της ενεργειακής κρίσης. Προτείνει συγκεκριμένα αλλαγές που «θα απλουστεύσουν τον υπολογισμό του ποσού της εκάστοτε κρατικής ενίσχυσης και θα επιταχύνουν την έγκρισή της». Ζητάει, παράλληλα, τη διεύρυνση των σχετικών εργαλείων προκειμένου να συμπεριληφθούν σε αυτά «όλες οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας», αλλά και να δοθεί στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις η δυνατότητα των κρατών-μελών να δελεάζουν τις βιομηχανίες για να τις πείσουν να επενδύουν εντός Ε.Ε και όχι σε τρίτες χώρες.
Σε επιστολή της προς τους υπουργούς Οικονομικών της Ε.Ε., που έχει στη διάθεσή της η «Κ», χαρακτηρίζει το θέμα «επείγον» για την επιβίωση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών.
Ισως το σημαντικότερο όλων είναι ότι η κ. Βεστάγκερ προτείνει όχι μόνο την περαιτέρω ενίσχυση των υφιστάμενων προγραμμάτων αλλά προπαντός τη θέσπιση συλλογικού ευρωπαϊκού ταμείου για τη στήριξη όλων των χωρών με ισότιμο τρόπο. Δικαιολογεί μάλιστα την πρόταση και ουσιαστικά το αίτημά της τονίζοντας ότι δεν έχουν όλα τα κράτη-μέλη τα ίδιο δημοσιονομικά περιθώρια για να χορηγήσουν ενισχύσεις στις βιομηχανίες τους, πράγμα που χαρακτηρίζει «κίνδυνο για την ακεραιότητα της Ευρώπης». Οπως επισημαίνει η επίτροπος Ανταγωνισμού, από τα 672 δισ. ευρώ των κρατικών ενισχύσεων που έχει εγκρίνει η Κομισιόν στο πλαίσιο της νέας πολιτικής της το 53% αφορούσε επιχειρήσεις της Γερμανίας, το 24% της Γαλλίας και κάπου 7% της Ιταλίας. Αυτός είναι, άλλωστε, και ο κίνδυνος που εγκυμονεί έως τώρα αυτή η πολιτική όταν δεν στηρίζεται από κάποιο κοινό ευρωπαϊκό ταμείο: το να οδηγήσει σε περαιτέρω διεύρυνση της ανισότητας ανάμεσα στα πλούσια κράτη-μέλη που μπορούν να στηρίξουν τις βιομηχανίες τους και σε εκείνα με πολύ περιορισμένες δυνατότητες. Εν ολίγοις, η κ. Βεστάγκερ συντάσσεται πλέον με τον επίτροπος Ενιαίας Αγοράς, Τιερί Μπρετόν, ο οποίος έχει ζητήσει τη σύσταση ειδικού ευρωπαϊκού ταμείου από το οποίο θα χρηματοδοτούνται κρατικές ενισχύσεις στις βιομηχανίες των 27 χωρών της Ε.Ε. σε όποια χώρα και αν βρίσκονται αυτές. Υπενθυμίζει, βέβαια, πως χάρη στις τροποποιήσεις που έχει ήδη αποφασίσει η Ε.Ε. στους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις από το 2020 και μετά για να αντιμετωπίσει την ύφεση της πανδημίας και την ενεργειακή κρίση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν ήδη να προωθήσουν την πλειονότητα των κρατικών ενισχύσεων σε επιχειρήσεις τους χωρίς καν να ζητήσουν την έγκριση της Κομισιόν. Και βέβαια, επιβεβαιώνει το «επείγον» του πράγματος, καθώς καλεί τους υπουργούς Οικονομικών να τοποθετούν και μάλιστα ταχύτατα μέχρι τις 25 Ιανουαρίου επί των προτάσεών της.
Η ιδέα της θέσπισης κοινού ευρωπαϊκού ταμείου για τη στήριξη των ευρωπαϊκών βιομηχανιών έχει ήδη την έγκριση του Γερμανού καγκελαρίου, Ολαφ Σολτς, που θεωρητικά μπορεί να κάμψει τις αντιστάσεις των πλέον συντηρητικών κρατών-μελών του ευρωπαϊκού Βορρά. Δεν παύει, πάντως, να αποτελεί και πάλι ρηξικέλευθη και τολμηρή ιδέα, που αναμένεται να προκαλέσει αντιδράσεις.
