Μια ενδιαφέρουσα αλλαγή συντελείται στην οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε αντίθεση με τον προ δεκαετίας δογματισμό της λιτότητας, στην σημερινή Ε.Ε. κάθε νέα πρόκληση, από την αποστολή οπλισμού στην Ουκρανία και την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης στην χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, ανοίγει την συζήτηση όχι μόνο για περισσότερες δημόσιες δαπάνες και επιδοτήσεις αλλά και για αυτό που κάποτε ήταν το μεγαλύτερο ταμπού: την έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους για την χρηματοδότησή τους.
Ακόμα και χώρες παραδοσιακά δημοσιονομικά «σφιχτές» που διαφωνούν με την έκδοση νέου ευρωπαϊκού χρέους, πέραν από αυτό που συμφωνήθηκε στα πλαίσια του ταμείου ανάκαμψης προ διετίας, αποδέχονται ότι υπό τις σημερινές συνθήκες οι δημόσιες δαπάνες και επενδύσεις είναι απαραίτητες. Θεωρητικά αυτή η αλλαγή υποδείγματος αποκαλύπτει μια ωρίμανση της Ε.Ε., κάποιος αισιόδοξος θα έβλεπε ακόμα και ένα βήμα προς μια πιο «κοινωνική Ευρώπη».
Αυτή η ενθάρρυνση των δημόσιων δαπανών και η δυνητική περαιτέρω έκδοση κοινού χρέους όμως δεν γίνονται προς εξυπηρέτηση των μικρών και φτωχότερων. Αντίθετα, αποτυπώνουν την προσπάθεια των μεγάλων της Ε.Ε., ιδιαίτερα Γερμανίας και Γαλλίας, να χρησιμοποιήσουν τους Ευρωπαϊκούς μηχανισμούς για την ενίσχυση των δικών τους οικονομιών.
Για αυτές τις χώρες η βασικότερη ανησυχία είναι η στήριξη της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών τους δεδομένου του γεω-οικονομικού ανταγωνισμού και της αναβίωσης του προστατευτισμού στις ΗΠΑ και την Κίνα. H Γερμανία ιδιαίτερα ενδιαφέρεται, εν μέσω της απότομης αποσύνδεσής της από το φθηνό ρωσικό αέριο, να στηρίξει τη μετάβαση από το παραδοσιακό μοντέλο της βαριάς εξαγωγικής βιομηχανίας σε αυτό της πράσινης και ψηφιακής οικονομίας, κάτι για το οποίο γνωρίζει ότι θα απαιτηθούν τεράστια ποσά.
Πίσω από τις συζητήσεις περί βιομηχανικής πολιτικής και επιστροφής στον ρόλο του κράτους βρίσκεται η δημοφιλής στο Παρίσι και το Βερολίνο ιδέα των «Ευρωπαίων πρωταθλητών»: η μέσω συγχωνεύσεων και επιδοτήσεων δημιουργία βιομηχανικών κολοσσών που θα συναγωνιστούν στα κρίσιμα πεδία των ψηφιακών και πράσινων τεχνολογιών τους αντίστοιχους γίγαντες στις ΗΠΑ και στην Κίνα. Μια ιδέα από την οποία αναμένεται να ευνοηθούν οι ήδη μεγάλες σε μέγεθος γερμανικές και γαλλικές εταιρείες.
Σε αυτές τις εξελίξεις αντιδρούν κυρίως τα μικρά βόρεια κράτη που είχαμε συνηθίσει να θεωρούμε συμμάχους των Γερμανών κατά την κρίση της Ευρωζώνης. Για αυτούς, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η χαλάρωση των κανόνων της κοινής αγοράς της Ε.Ε. που θα επιτρέψει στα μεγαλύτερα κράτη να ενισχύσουν αφειδώς τις επιχειρήσεις τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2022 Γερμανία και Γαλλία ξόδεψαν μαζί το 80% του ποσού-ρεκόρ των 540 δισ. ευρώ που δόθηκε σε κρατικές ενισχύσεις στην Ε.Ε. Όμως αντιρρήσεις για το ντελίριο επιδοτήσεων σε Γερμανία και Γαλλία δεν εκφράζονται μόνο από βόρειες χώρες, αλλά και από την Ιταλία και την Ισπανία.
Αυτή η αλλοίωση των κανόνων της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε. αναπόφευκτα θα ωφελήσει τους μεγάλους, και ιδιαίτερα τη Γερμανία που αναζητεί διέξοδο από το οικονομικό σοκ που έχει υποστεί μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Σε αντίθεση με τα αιτήματα των χρεωμένων χωρών για δημοσιονομική ολοκλήρωση, έκδοση ευρω-ομολόγου κλπ. κατά την κρίση της Ευρωζώνης, ο σημερινός πακτωλός ενισχύσεων θα βοηθήσει πολλαπλασιαστικά τις ήδη ισχυρές χώρες και βιομηχανίες και θα γιγαντώσει την απόστασή τους από τις μικρότερες. Οι κανόνες της κοινής αγοράς είναι από τους λίγους εναπομείναντες τρόπους χαλιναγώγησης των μεγάλων χωρών στην Ε.Ε. Αντίθετα, η υπερ-συγκέντρωση οικονομικής ισχύος νομοτελειακά θα μεταφραστεί σε πολιτική ισχύ, με ό,τι αυτό σημαίνει για το ειδικό βάρος των μικρότερων χωρών.
Αν και η χώρα μας ιστορικά βλέπει θετικά κάθε διαδικασία οικονομικής ολοκλήρωσης και επιδοτήσεων στην Ε.Ε., οι αντιρρήσεις των μικρών του βορρά πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη στην Ελλάδα. Μπορεί στις συζητήσεις για το μέλλον της οικονομικής πολιτικής στην Ευρώπη αυτήν την περίοδο η αντίθεση της Γερμανίας (μέχρι στιγμής) και των άλλων βορείων κρατών σε νέα έκδοση ευρωπαϊκού χρέους να αναβιώνει τις διαμάχες της εποχής της κρίσης της Ευρωζώνης. Σε βάθος χρόνου όμως, η πραγματική διαχωριστική γραμμή στην Ευρώπη του νέου οικονομικού υποδείγματος δεν θα είναι βορράς εναντίον νότου αλλά μεγάλοι εναντίον μικρών. Η Ελλάδα θα κάνει λάθος αν αναγνώσει τις εξελίξεις με βάση τα σχήματα του παρελθόντος.
* Ο Αγγελος Χρυσόγελος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο London Metropolitan University και εταίρος στο Chatham House.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
