Στις 17 Ιανουαρίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το σχέδιο της τρίτης κατά σειρά οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία πραγματεύεται τη θέσπιση κανόνων κατά πρακτικών φοροαποφυγής μέσω εικονικών οντοτήτων (shell entities), γνωστή και ως Anti-Tax Avoidance Directive III (ATAD III). Η οδηγία αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2024 και αποτελεί αξιοσημείωτη ένδειξη της τάσης που επικρατεί για περαιτέρω ενίσχυση των εργαλείων καταπολέμησης της φοροδιαφυγής.
Επί της αρχής, η υιοθέτηση της εν λόγω οδηγίας από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα συμβάλει σημαντικά στην αποθάρρυνση χρήσης εταιρειών με τρόπο καταχρηστικό και με απώτερο σκοπό την απόκτηση φορολογικού πλεονεκτήματος, καθώς παρατηρούνται αρκετές περιπτώσεις όπου αυτές παρουσιάζουν μηδενική ή ελάχιστη οικονομική δραστηριότητα.
Η προσπάθεια αυτή στηρίζεται σε αντικειμενικούς δείκτες, οι οποίοι εφόσον πληρούνται σωρευτικά, τότε οι εταιρείες χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου και καλούνται να προσκομίσουν δικαιολογητικά για να αποδείξουν στις φορολογικές αρχές ότι έχουν πραγματική υπόσταση. Ενδεικτικά, οι τρεις βασικοί δείκτες σχετίζονται με:
Το ύψος του παθητικού εισοδήματος (π.χ. εισόδημα από μερίσματα, τόκους, δικαιώματα και από ακίνητη περιουσία).
Τη συστηματική πραγματοποίηση διασυνοριακών συναλλαγών.
Την εξωτερική ανάθεση της εταιρικής διαχείρισης και λήψης διοικητικών αποφάσεων.
Ο κλοιός έχει ήδη αρχίσει να στενεύει και το βασικό ερώτημα που εύλογα τίθεται είναι αν τα βήματα αυτά κρίνονται επαρκή. Υπό το πρίσμα αυτό, σχετικές συζητήσεις βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θεωρείται ιδιαίτερα πιθανό να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας στο εγγύς μέλλον, προκειμένου να εμπίπτουν σε αυτή και συναλλαγές με εταιρείες εκτός Ε.Ε. Επιχείρημα, προς την κατεύθυνση αυτή, αποτελεί το γεγονός ότι κατά την επικείμενη ενσωμάτωση της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών-μελών της Ε.Ε., κάποια από αυτά ενδεχομένως να επιλέξουν να την ενσωματώσουν με αυστηρότερα κριτήρια σε σχέση με την αρχική διατύπωσή της.
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι η παραπάνω εξέλιξη επηρεάζει τις επενδύσεις στη χώρα μας. Ειδικά στον τομέα των ακινήτων, οι επενδύσεις τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν ανοδική πορεία και είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη δημιουργία σύνθετων εταιρικών δομών στις οποίες, σε πολλές περιπτώσεις, παρεμβάλλονται επενδυτικά σχήματα και εταιρείες συμμετοχών με έδρα τόσο εντός όσο και εκτός της Ε.Ε. (π.χ. Κύπρος, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.ά.).
Οι όμιλοι του κλάδου οφείλουν να εξασφαλίσουν τη διαφάνεια των οικονομικών συναλλαγών τους σε διασυνοριακό επίπεδο.
Στο σημείο αυτό ανακύπτουν αρκετοί προβληματισμοί:
– Πόσο σύντομα θα ενταχθούν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας οι διασυνοριακές συναλλαγές με εταιρείες εκτός Ε.Ε.;
– Ποιος είναι ο πιο ενδεδειγμένος και φορολογικά ουδέτερος τρόπος για να προετοιμαστούν κατάλληλα οι εταιρείες του κλάδου, ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη και εύρυθμη λειτουργία τους, χωρίς επιπλέον φορολογικές επιβαρύνσεις;
– Η απλοποίηση της εταιρικής τους δομής συμβάλλει στη διαφάνεια των οικονομικών συναλλαγών τους;
Τα ποσοτικά χαρακτηριστικά των επιπτώσεων που αναμένεται να προκύψουν κρίνεται σκόπιμο να αξιολογηθούν σε κάθε περίπτωση ομίλου ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη όλους τους επιχειρηματικούς παράγοντες που διέπουν τη λειτουργία του.
Εν κατακλείδι, η πιθανή διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας καθιστά επιτακτική την έγκαιρη προετοιμασία των ομίλων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του real estate, εξασφαλίζοντας την απαιτούμενη –για φορολογικούς σκοπούς– διαφάνεια των οικονομικών συναλλαγών τους σε διασυνοριακό επίπεδο. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μια ολιστική προσέγγιση θεμάτων οργανωτικής αναδιάρθρωσης με στόχο τη δημιουργία συνθηκών ασφαλείας και σταθερότητας στον κλάδο, σε μια περίοδο που η συνεχής αύξηση του πληθωρισμού και η ανοδική πορεία των τιμών παγκοσμίως δημιουργούν έντονο προβληματισμό.
Ο κ. Αθανάσιος Κωσταράκης είναι Tax Manager στην PwC Eλλάδας.
