Οι εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας ήταν ανατριχιαστικά οικείες για όσους από εμάς παρακολουθήσαμε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Οι αναλυτές υποστήριζαν στις αρχές του 2008 ότι τα προβλήματα της Bear Stearns ήταν αποτέλεσμα κακής διαχείρισης κινδύνων. Η εξάπλωση της αστάθειας στην Ευρώπη (στην Commerzbank) θεωρήθηκε περιορισμένη. Ακούγεται γνώριμο, ή όχι;
Εχω διατυπώσει αντίστοιχα επιχειρήματα αυτές τις μέρες σε σχέση με την κατάρρευση της Silicon Valley Bank και την αναταραχή στην Credit Suisse. Προς το παρόν, όμως, οι ομοιότητες τελειώνουν εκεί. Η χρηματοπιστωτική αστάθεια που βιώσαμε είναι ζήτημα ρευστότητας και όχι φερεγγυότητας και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντέδρασαν γρήγορα. Δεν υπάρχει λόγος να θεωρήσουμε ότι βρισκόμαστε σε τραπεζική κρίση. Τούτου λεχθέντος, η σταθερότητα των τραπεζών συνδέεται άρρηκτα με την εμπιστοσύνη. Το ότι δεν βρισκόμαστε σε τραπεζική κρίση τώρα δεν σημαίνει ότι οι αγορές δεν μπορούν να δημιουργήσουν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
Οι τράπεζες που δέχθηκαν σοβαρές πιέσεις πρόσφατα –η SVB, η Silvergate, η Signature Bank και η First Republic στις ΗΠΑ και η Credit Suisse στην Ευρώπη– είναι ειδικές περιπτώσεις. Η Silvergate, η SVB και η Signature Bank ήταν εκτεθειμένες σε ασυνήθιστο βαθμό σε επιτοκιακό κίνδυνο. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στην πελατεία τους, η οποία ήταν είτε νεοφυείς εταιρείες τεχνολογίας είτε εταιρείες κρυπτονομισμάτων.
Καθώς η Fed αύξησε τα επιτόκια, οι εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων (venture capital) σταμάτησαν να χρηματοδοτούν τις επιχειρήσεις αυτές. Οι επιχειρήσεις, ως αποτέλεσμα, άρχισαν να αποσύρουν καταθέσεις για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους, αναγκάζοντας τις τράπεζες να πουλήσουν ομόλογα μακράς διαρκείας για να ανταποκριθούν στα αιτήματα αυτά. Οι πωλήσεις αυτές έγιναν με τεράστιες ζημίες.
Η Federal Reserve, το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικονομικών και το FDIC (το αμερικανικό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων) παρενέβησαν για να εγγυηθούν όλες τις καταθέσεις στην SVB και τη Signature Bank. Η Fed χορήγησε επίσης δανειακή χρηματοδότηση σε τράπεζες δεχόμενη εξασφαλίσεις στην ονομαστική τιμή των ομολόγων τους, επιτρέποντας άλλες τράπεζες που κατέχουν ομόλογα μακράς διαρκείας να αποφύγουν την υπό πίεση πώληση (fire-sale) των περιουσιακών τους στοιχείων.
Η First Republic Bank έπεσε θύμα της μετάδοσης της κρίσης εμπιστοσύνης, με τη μετοχή της να κατρακυλάει περισσότερο από 60%. Εντεκα μεγάλες τράπεζες συνέπραξαν για την ένεση 30 δισ. δολαρίων στη μικρότερη τράπεζα, δημιουργώντας έτσι ένα τείχος προστασίας έναντι περαιτέρω μετάδοσης.
Η Credit Suisse έχει κλυδωνιστεί για διάφορους λόγους. Δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα λόγω των αυξημένων επιτοκίων – είναι λιγότερο επιρρεπής στις κινήσεις τους και έχει σημαντικά ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία υψηλής ποιότητας. Αντ’ αυτού, η ελβετική τράπεζα αντιμετώπισε σημαντικές εκροές κεφαλαίων το 2022 ως αποτέλεσμα σκανδάλων, διοικητικών αλλαγών και νέων στρατηγικών αναδιάρθρωσης. Η μετοχή της βυθίστηκε όταν ο πρόεδρος του μεγαλύτερου μετόχου της, της Saudi National Bank, απέκλεισε το ενδεχόμενο επένδυσης νέων κεφαλαίων στην τράπεζα στις 15 Μαρτίου. Η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας (SNB) παρενέβη τότε πυροσβεστικά, παρέχοντας γραμμή ρευστότητας ύψους 50 δισ. ελβετικών φράγκων.
Δεν βρισκόμαστε σε τραπεζική κρίση. Αλλά ο κίνδυνος να συμβεί είναι υψηλότερος από ό,τι ήταν πριν από μία εβδομάδα.
Εχουμε ένα ρητό στα οικονομικά: «Οποτε η Fed πατάει τα φρένα, κάποιος περνάει μέσα από το παρμπρίζ». Θα ήταν περίεργο αν δεν προέκυπταν οικονομικές πιέσεις ως συνέπεια της αύξησης των επιτοκίων από τη Fed και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, έπειτα από πάνω από μια δεκαετία φθηνού χρήματος.
Υπάρχει ένας οδηγός για την επιτυχή διαχείριση μιας κρίσης ρευστότητας: η κεντρική τράπεζα ενεργεί ως δανειστής έσχατης ανάγκης, όπως έκαναν πολύ γρήγορα η Fed και η Τράπεζα της Ελβετίας. Ο δείκτης των περιφερειακών τραπεζών της S&P σταθεροποιήθηκε (έστω σε χαμηλά επίπεδα) και οι μετοχές της Credit Suisse εκτινάχθηκαν στα ύψη μετά την ανακοίνωση της SNB.
Υπάρχουν κι άλλες διαφορές με το 2008. Οι τράπεζες είναι πολύ καλύτερα ρυθμισμένες και κεφαλαιοποιημένες σήμερα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα εκτός των ΗΠΑ, όπου οι κανόνες της Βασιλείας ΙΙΙ εφαρμόζονται σε ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα. Η απορρυθμιστική νομοθεσία του 2018 στις ΗΠΑ επέτρεψε στις μικρότερες τράπεζες να αποφύγουν τις απαιτήσεις του νόμου Dodd-Frank. Οι μεγαλύτερες τράπεζες υπόκεινται σε υποχρεώσεις σχετικά με τη ρευστότητα και τη χρηματοδότηση που διασφαλίζουν ότι η κεφαλαιακή τους θέση είναι αρκετά υγιής, ώστε να χορηγούν δάνεια, να απορροφούν ζημίες και να υποστηρίζουν αδύναμες τράπεζες όπως η First Republic. Η πιο αυστηρή ρύθμιση και των μικρότερων τραπεζικών ιδρυμάτων μοιάζει πλέον αναπόφευκτη.
Ακόμη κι αν δεν βρισκόμαστε σε τραπεζική κρίση, οι πιέσεις εντείνονται στην αμερικανική οικονομία. Η Fed ανέφερε ότι ο δανεισμός της προς το τραπεζικό σύστημα την εβδομάδα που έληξε στις 15 Μαρτίου έφτασε το ιστορικά υψηλό ποσό των 152,85 δισ. δολαρίων. Αν και η κατάσταση σήμερα είναι πολύ διαφορετική, η υπερβολική αντίδραση των αγορών στις πρόσφατες εξελίξεις θυμίζει πολύ το 2008.
Η παροχή ρευστότητας που ενεργοποιήθηκε ταχέως από τη Fed και την SNB θα είναι ενδεχομένως αρκετή για να αμβλύνει τον άμεσο πανικό. Ομως, καθώς οι κεντρικές τράπεζες συνεχίζουν να αυξάνουν τα επιτόκια και να συρρικνώνουν τους ισολογισμούς τους, είναι αναμενόμενο να προκύψουν περισσότερες εστίες αποσταθεροποίησης. Ας ελπίσουμε ότι κι αυτά τα επεισόδια θα μπορέσουν να αντιμετωπιστούν με την παροχή ρευστότητας – όπως έκανε και η Τράπεζα της Αγγλίας το περασμένο φθινόπωρο, όταν το συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας παραλίγο να κλονιστεί.
Δεν βρισκόμαστε σε τραπεζική κρίση. Αλλά ο κίνδυνος να συμβεί είναι υψηλότερος από ό,τι ήταν πριν από μια εβδομάδα.
Η κ. Μέγκαν Γκριν είναι senior fellow στο Πανεπιστήμιο Brown.
