Η βιομηχανική πολιτική ανακτά ταχύτητα σε πολλές χώρες, ενώ ορισμένοι οικονομολόγοι προβάλλουν ως επιτυχημένο το μοντέλο της Κίνας. Σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει ποικίλες προκλήσεις, υπάρχει ανανεωμένο ενδιαφέρον σχετικά με τον ρόλο της βιομηχανικής πολιτικής και της κυβερνητικής στήριξης προς επιχειρήσεις και βιομηχανίες που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας. Οι άνθρωποι αναρωτιούνται εάν μπορούμε να εμπιστευθούμε την ελεύθερη αγορά και υπάρχουν ανησυχίες ότι οι χώρες χάνουν το πλεονέκτημα της καινοτομίας τους. Τα γεράκια της εθνικής ασφάλειας ανησυχούν επίσης μήπως βασίζονται σε αντιπάλους για κρίσιμους πόρους, όπως οι ημιαγωγοί και τα φαρμακευτικά προϊόντα. Στις ΗΠΑ, η βιομηχανική πολιτική δεν είναι πλέον θέμα ταμπού. Υπάρχει διακομματική υποστήριξη για τον νόμο περί δημιουργίας κινήτρων για την κατασκευή ημιαγωγών. Η βιομηχανική πολιτική της κυβέρνησης του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν είναι εκτεταμένη και έχουν σχεδιαστεί τουλάχιστον δύο ομάδες παραγωγής ημιαγωγών έως το 2030. Οσοι γίνουν αποδέκτες κρατικής χρηματοδότησης πρέπει να συμμορφωθούν με πλήθος προδιαγραφών, όπως η δεκαετής απαγόρευση στην επέκταση της παραγωγικής ικανότητας προηγμένων ημιαγωγών στην Κίνα, καθώς και η δέσμευση για προσιτή παιδική φροντίδα προς τους εργαζομένους. Αυτές οι πολιτικές αποτελούν μέρος της ευρύτερης προσέγγισης της Ουάσιγκτον, η οποία εμπεριέχει και επιδοτήσεις 370 δισ. δολ. για καθαρή ενέργεια στον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού.
Εν τω μεταξύ, η Ιαπωνία παρέχει επιδοτήσεις αξίας άνω των 500 εκατ. δολαρίων σε 57 εταιρείες για να τις ενθαρρύνει να επενδύσουν εντός συνόρων ως μέρος της ευρύτερης προσπάθειας να μειωθεί η εξάρτηση από την Κίνα. Ομοίως, η Ευρωπαϊκή Ενωση ενισχύει τη βιομηχανική πολιτική της, συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης 160 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης μετά την πανδημία του κορωνοϊού για ψηφιακές καινοτομίες, όπως τσιπ, μπαταρίες και τεχνολογίες προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Κατά την εφαρμογή της βιομηχανικής πολιτικής ως μέρος της αναπτυξιακής στρατηγικής τους, οι χώρες αντιμετωπίζουν συχνά ανταγωνιστικούς στόχους, όπως η εξασφάλιση βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, η διατήρηση της χρηματοπιστωτικής και δημοσιονομικής σταθερότητας, και η θέσπιση «εθνικών πρωταθλητών».
Υπάρχουν κυβερνήσεις με τις εξής επιλογές: α) Οσες δίνουν προτεραιότητα στη χρηματοπιστωτική και δημοσιονομική σταθερότητα μαζί με την υποστήριξη ασφαλών εθνικών πρωταθλητών. Αυτή η στρατηγική δίνει συχνά έμφαση στην εθνική ασφάλεια, τη σύνεση και την ανθεκτικότητα, αντί για τα πιθανά οφέλη μιας επιθετικότερης αναπτυξιακής στρατηγικής. β) Οσες δίνουν έμφαση στην οικονομική ανάπτυξη και στην επιλογή εθνικών πρωταθλητών που αναλαμβάνουν κινδύνους. γ) Τέλος, όσες, ακολουθώντας τον καπιταλισμό της δίκαιης αγοράς, δίνουν προτεραιότητα στη σταθερότητα μαζί με την οικονομική ανάπτυξη, χωρίς να εστιάζουν σε εθνικούς πρωταθλητές. Ο καπιταλισμός της δίκαιης αγοράς προσφέρει επίσης ένα διαφορετικό δρόμο για την επίτευξη των στόχων εθνικής ασφάλειας από την προσέγγιση της βιομηχανικής πολιτικής.
Υπάρχουν ανησυχίες ότι οι χώρες χάνουν το πλεονέκτημα της καινοτομίας.
Αντί κάθε χώρα να προωθεί εθνικούς πρωταθλητές, η προσέγγιση ενθαρρύνει μια διαφοροποιημένη παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού βασισμένη στο ανοιχτό και δίκαιο εμπόριο, αποφεύγοντας έτσι μια οικονομική κούρσα εξοπλισμών. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και καινοτομία μακροπρόθεσμα, ενώ ταυτόχρονα μετριάζει τους κινδύνους διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας μέσω της διαφοροποίησης και της διεθνούς συνεργασίας.
* Οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.
