Το τουριστικό προϊόν της Ελλάδας σήμερα έχει μεν θετικό πρόσημο, όμως δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που γεννούν οι νέες τάσεις μετεξέλιξης στον κλάδο.
Ο απολογισμός του τουρισμού το 2022 σε εθνικό επίπεδο ήταν θετικός. Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα μέχρι το τέλος του 3ου τριμήνου του έτους, αποτυπώνεται μια συνεχώς βελτιούμενη κατάσταση. Αν και καταγράφεται μείωση επισκέψεων συγκριτικά με το 2019 (11,1%), η μέση δαπάνη ανά ταξίδι σημειώνει αύξηση (9,8%), ενώ οι συνολικές ταξιδιωτικές εισπράξεις, οριακή μείωση. Οι εκπρόσωποι του κλάδου εκτιμούν ότι η χρονιά θα έχει συνολικά θετικό πρόσημο ενώ στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι εκτιμήσεις των διεθνών οίκων για τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, βασιζόμενοι στην αναμενόμενη επίδραση της θετικής πορείας του τουρισμού.
Ωστόσο, τα ποσοτικά δεδομένα αποτυπώνουν μερικώς την κατάσταση του κλάδου, καθώς για τη συνολική αποτίμηση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ιδιαίτερα θετικά χαρακτηριστικά και οι προκλήσεις της περιόδου.
Θετικά χαρακτηριστικά:
- Η σωρευμένη αποταμίευση και η έντονη επιθυμία του κόσμου για ταξίδια ως αποτελέσματα της πανδημίας, θα πρέπει να αξιολογηθούν για την αποτίμηση του 2022, καθώς και για τον προγραμματισμό των επόμενων ετών.
- Η εκτίναξη σχεδόν όλων των εξόδων στον κλάδο, αν και δεν φάνηκε να επηρεάζει τη ζήτηση του 2022, θα πρέπει να αξιολογηθεί για τη μελλοντική τοποθέτηση του προσφερόμενου προϊόντος.
Προκλήσεις:
- Οι υφιστάμενες υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς για την εξυπηρέτηση της ζήτησης σε εθνικό επίπεδο. Η πρόσφατη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ («Ελληνικός Τουρισμός 2030 – Σχέδια Δράσης») εντοπίζει περίπου 740 παρεμβάσεις σε υποδομές που αφορούν στο εθνικό τουριστικό προϊόν.
- Φαινόμενα υπερ-τουρισμού συγκεκριμένων προορισμών (Σαντορίνη, Μύκονος, περιοχή Ακρόπολης) θα πρέπει να αξιολογηθούν σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο.
- Οι τάσεις μετεξέλιξης από τον μαζικό τουρισμό sea-and-sun σε VIP τουρισμό, χρειάζεται να αναλυθούν για την οικονομική και κοινωνική τους διάσταση (έμμεσοι αποκλεισμοί συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων από συγκεκριμένους προορισμούς).
Είναι το εθνικό τουριστικό προϊόν κατάλληλα τοποθετημένο για να αντιμετωπίσει τις προαναφερθείσες προκλήσεις;
Από τις πρόσφατες τοποθετήσεις των εκπροσώπων του κλάδου, διαφαίνεται πως όχι. Την ικανοποίηση για τον απολογισμό του 2022, διαδέχεται ο προβληματισμός για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συνέπειες του στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και στο κόστος παραγωγής. Ενώ το εξωτερικό περιβάλλον της τουριστικής αγοράς χαρακτηρίζεται ασταθές, στο εσωτερικό η Δημόσια Διοίκηση ενεργοποιεί χρηματοδοτικά εργαλεία (Ταμείο Ανάκαμψης και ΕΣΠΑ) για τη στήριξη του κλάδου και το Υπουργείο Τουρισμού αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για τη συντεταγμένη ενίσχυση των τουριστικών υποδομών της χώρας, βασιζόμενο στη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ.
Αντίστοιχα, καταγράφονται προτάσεις για ριζοσπαστικότερη αναδιάρθρωση της διαχείρισης του προσφερόμενου προϊόντος. Η πρόταση για σύσταση, από μηδενική βάση, ενός υπουργείου σύγχρονου, ισχυρού, τεχνοκρατικά δομημένου και business oriented, που θα αντικαταστήσει το σημερινό μικρό, «παλαιά κοπής» και ισχνού προϋπολογισμού υπουργείο» αξίζει περαιτέρω ανάλυσης και αξιολόγησης. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι ο κρατικός μηχανισμός ενσωματώνει ευκολότερα μεταρρυθμίσεις, οι οποίες υλοποιούνται παράλληλα με τις υφιστάμενες δομές (όπως το gov.gr ή παλαιότερα τα ΚΕΠ), αντί ριζοσπαστικών από μηδενική βάση.
Στο πλαίσιο αυτό, ο νόμος 4875/2021 για την ενίσχυση της τουριστικής ανάπτυξης μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια παράλληλη μεταρρύθμιση του εθνικού τουριστικού προϊόντος. Ειδικότερα, ο νόμος προβλέπει την υλοποίηση των ακολούθων:
- Ενεργοποίηση στοχευμένων Destination Management & Marketing Organizations (DMMOs)
- Ενεργοποίηση του Εθνικού Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης
- Ανάπτυξη συγκεκριμένων τουριστικών στρατηγικών για τους επιμέρους προορισμούς
- Δημιουργία συμπράξεων του Δημοσίου με τον Ιδιωτικό τομέα για επιπρόσθετες επενδύσεις
Με την υλοποίηση των προαναφερθέντων, στοχεύεται η συντεταγμένη παρακολούθηση των τουριστικών τάσεων και προορισμών, η ορθολογική στόχευση του κλάδου, λαμβάνοντας υπόψη τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσφοράς και ζήτησης καθώς και η διαφοροποίηση του υφιστάμενου χρηματοδοτικού πλαισίου, από επιδοτήσεις σε μοντέλα υποστήριξης επιχειρηματικού ρίσκου.
Η ενεργοποίηση των DMMOs και η υλοποίηση των παραπάνω δραστηριοτήτων αναμένονται να ενισχύσουν το τουριστικό προϊόν, την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα του κλάδου, και ενδεχομένως, να θέσουν τις βάσεις για καινοτόμες μεταρρυθμίσεις στο μέλλον.
Ο Αλέξανδρος Χλωρός είναι Director, Public Sector στην PwC Ελλάδας
