«Η ελληνική οικονομία κυριαρχείται από οικογενειακές μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτή η εταιρική δομή καθιστά τις επιχειρήσεις λιγότερο δεκτικές στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας διαχείρισης κινδύνου. Ωστόσο, οι μεγαλύτεροι ελληνικοί οργανισμοί σκέφτονται πλέον πιο συστηματικά στη διαχείριση κινδύνων. Αυτό αναμένεται σταδιακά να μεταδοθεί σε μικρότερους παίκτες και να βοηθήσει τη στροφή της ευρύτερης οικονομίας προς μια πιο αυστηρή κουλτούρα διαχείρισης κινδύνων», εξηγεί μιλώντας στην «Κ» ο Ματέο Κόπολα, Managing Director and Senior Partner της Boston Consulting Group (BCG). Ο Κόπολα βρέθηκε στην Αθήνα αυτή την εβδομάδα στο πλαίσιο του παγκόσμιου συνεδρίου της BCG για Risk & Compliance. Το υψηλόβαθμο στέλεχος της BCG επισημαίνει πως οι επόμενες μεγάλες προκλήσεις για τις επιχειρήσεις προέρχονται από την κλιματική αλλαγή αλλά και τα ολοένα και συχνότερα απρόβλεπτα γεγονότα. Παράλληλα θεωρεί περιορισμένο τον κίνδυνο μιας νέας, γενικευμένης, διεθνούς τραπεζικής κρίσης και μιλάει για καλά εποπτευόμενο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα, ενώ εξηγεί πως η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να συμβάλουν στον γρήγορο εντοπισμό μελλοντικών κινδύνων.
– Κατά τη γνώμη σας, ποιες είναι μερικές από τις βασικές τάσεις ρίσκου και συμμόρφωσης (Risk & Compliance) που διαμορφώνουν επί του παρόντος το παγκόσμιο επιχειρηματικό τοπίο;
– Τα τελευταία 15 χρόνια έχει δοθεί μεγάλη ρυθμιστική προσοχή στον έλεγχο κυρίως των χρηματοοικονομικών κινδύνων. Αλλά τα πρόσφατα γεγονότα στις ΗΠΑ έδειξαν ότι αυτοί οι κίνδυνοι για ορισμένα τμήματα του χρηματοπιστωτικού κλάδου δεν είναι πλήρως υπό έλεγχο, ειδικά για τις μικρότερες τράπεζες. Η κατάσταση είναι σαφώς καλύτερη στην Ευρώπη, η οποία είναι εξοπλισμένη πολύ περισσότερο μετά τις προκλήσεις της προηγούμενης δεκαετίας. Εσχάτως δίνεται αυξανόμενη προσοχή σε νέους αναδυόμενους κινδύνους «με γνώμονα τα γεγονότα» (event-driven risks), όπως ο κυβερνοχώρος, οι γεωπολιτικές εξελίξεις, η εφοδιαστική αλυσίδα και το κλίμα.
Για τη διαχείρισή τους απαιτείται η δημιουργία ισχυρών ανθεκτικών προσεγγίσεων, όπου ένας συνδυασμός ανθρώπινων διαδικασιών και ισχυρών αυτοματοποιημένων ελέγχων πρέπει να διασφαλίζει γρήγορο εντοπισμό, προστασία και ανάκαμψη. Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη η μεσομακροπρόθεσμη εξέλιξη αυτών των κινδύνων. Γνωρίζουμε ότι θα έχουμε πρόβλημα κλιματικού κινδύνου παγκοσμίως, αλλά οι επιπτώσεις του δεν είναι πλήρως γνωστές. Οι αναλύσεις σεναρίων είναι εδώ το κλειδί.
– Πώς συγκρίνετε το ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον με άλλες περιφέρειες όσον αφορά τους κινδύνους και τις προκλήσεις συμμόρφωσης;
– Η ελληνική οικονομία κυριαρχείται από οικογενειακές μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτή η εταιρική δομή καθιστά τις επιχειρήσεις λιγότερο δεκτικές στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας διαχείρισης κινδύνου, δεδομένου επίσης του χαμηλότερου ελέγχου έναντι των δημοσίων εταιρειών. Ωστόσο, οι μεγαλύτεροι ελληνικοί οργανισμοί σκέφτονται πλέον πιο συστηματικά τη διαχείριση κινδύνων. Αυτό αναμένεται σταδιακά να μεταδοθεί σε μικρότερους παίκτες και να βοηθήσει τη στροφή της ευρύτερης οικονομίας προς μια πιο αυστηρή κουλτούρα διαχείρισης κινδύνων.
– Υπάρχουν κάποιες ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές επιχειρήσεις όσον αφορά το ρίσκο και τη συμμόρφωση;
– Ναι, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν ιδιαιτερότητες. Στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ιστορικά η εστίαση ήταν στη διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Αυτό αντιμετωπίστηκε ως προτεραιότητα και οι τράπεζες μπορούν πλέον να στρέψουν την προσοχή τους σε νέους κινδύνους. Το ESG (Environmental, Social and Governance) αναμένεται να οδηγήσει την οικονομία για τις επόμενες δεκαετίες, καθώς οι τράπεζες πρέπει να διαχειριστούν τους κλιματικούς κινδύνους, αναγνωρίζοντας τον κεντρικό ρόλο τους στο σχετικό ταξίδι της Ελλάδας. Ο κυβερνοχώρος θα γίνει επίσης προτεραιότητα, όπως φαίνεται και σε άλλες χώρες της Ε.Ε., δεδομένης της σημασίας που έχει για τις καθημερινές δραστηριότητες των τραπεζών και τον κίνδυνο φήμης.
Οι κίνδυνοι που βασίζονται σε τυχαία και εν πολλοίς απρόβλεπτα γεγονότα θα γίνουν πιο συχνοί.
Στην ενέργεια, σχεδόν το 50% του ενεργειακού εφοδιασμού είναι εξαρτημένο από το πετρέλαιο, ενώ το 35% προέρχεται από μονάδες που λειτουργούν με φυσικό αέριο. Και οι δύο εισάγονται. Αυτό δημιουργεί μεγάλη εξάρτηση από τρίτα μέρη αλλά και μια διπλή ευκαιρία για επιτάχυνση της μετάβασης σε καθαρότερες πηγές ενέργειας, καθιστώντας παράλληλα την Ελλάδα ενεργειακό κόμβο της Ευρώπης, ένα σημείο εισόδου ενέργειας από διαφοροποιημένες πηγές.
– Τι συμβουλή θα δίνατε στις ελληνικές εταιρείες που επιδιώκουν να βελτιώσουν τις στρατηγικές διαχείρισης κινδύνου;
– Ενα θεμελιώδες σημείο είναι να διασφαλιστεί ότι η διαδικασία διαχείρισης ρίσκου είναι ενσωματωμένη στην καθοδήγηση ενός οργανισμού, υποστηρίζοντας τη λήψη αποφάσεων. Μια ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης κινδύνου ξεκινάει με τον προσδιορισμό του κινδύνου, συμπεριλαμβανομένων κινδύνων πέρα από τους παραδοσιακούς. Στη συνέχεια οι εταιρείες θα πρέπει να προχωρήσουν σε ποσοτικοποίηση και μέτρηση κινδύνου, και θα πρέπει να αναπτύξουν ένα πλαίσιο στοχευμένης απόκρισης και ενεργοποίησης κατάλληλων μέτρων μετριασμού του κινδύνου.
– Πολλοί είναι αυτοί που ανησυχούν για ένα ρυθμιστικό τσουνάμι που θα πυροδοτηθεί από τα επερχόμενα κλιματικά stress tests. Είναι έτσι;
– Τα κλιματικά stress tests ήταν μέχρι στιγμής διερευνητικές ασκήσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι δεν πρόκειται για πραγματικά τεστ αντοχής για τον καθορισμό κεφαλαίων για την κάλυψη δυσμενών σεναρίων, αλλά περισσότερο για τρόπους μέτρησης των πιθανών επιπτώσεων των μακροπρόθεσμων σεναρίων για το κλίμα. Είμαστε ακόμη στα αρχικά στάδια, δεδομένου ότι οι μεθοδολογίες δεν είναι ώριμες και τα δεδομένα δεν είναι πάντα διαθέσιμα. Αυτά θα γίνουν ο κανόνας, καθώς το κλίμα είναι πιθανώς ο μεγαλύτερος κίνδυνος στον κόσμο. Και οι τράπεζες θα επηρεαστούν.
Δεδομένης της φύσης αυτού του κινδύνου, η έλλειψη προηγούμενων πληροφοριών σχετικά με τις επιπτώσεις των κλιματικών κινδύνων και η αβεβαιότητα για τη μελλοντική εξέλιξη και τις επιπτώσεις, η ανάλυση δομημένων σεναρίων που ονομάζουμε «δοκιμή καταπόνησης» (stress test) θα γίνει ακόμη πιο δομημένη και βασικό εργαλείο προληπτικής εποπτείας.
– Πώς επηρέασαν οι πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις τον κίνδυνο και τη συμμόρφωση σε διάφορους κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, της ενέργειας, του λιανικού εμπορίου και της ναυτιλίας;
– Εδειξαν ότι οι κίνδυνοι που βασίζονται σε τυχαία και εν πολλοίς απρόβλεπτα γεγονότα θα γίνουν πιο συχνοί. Οι εταιρείες οποιουδήποτε κλάδου θα πρέπει να είναι σε θέση να τα αντιμετωπίσουν, με περιορισμένη όμως τη δυνατότητα να «προβλέψουν» και να «μετρήσουν» εκ των προτέρων, και περισσότερο με την ανάγκη να μπορούν να «αισθανθούν» και να «αντιδράσουν» γρήγορα. Η COVID και η πρόσφατη κρίση στην Ουκρανία έχουν επηρεάσει σημαντικά όλους τους κλάδους, με κινδύνους που δεν έχουν παρατηρηθεί στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια ή διαφορετικής έντασης, όπως ο πληθωρισμός, οι τιμές των εμπορευμάτων και οι διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού. Οι κίνδυνοι προκύπτουν όλο και πιο άμεσα από την πολυπλοκότητα των δικτύων μεταξύ πελατών, προμηθευτών, ανθρώπων και συστημάτων.
Γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να κατανοήσουμε τη δυνατότητα διαταραχής εάν κάποιο από αυτά τα στοιχεία στο οικοσύστημα μιας εταιρείας αλλάξει ξαφνικά ή εξαφανιστεί. Ετσι, οι εταιρείες θα πρέπει να επενδύσουν σε δυνατότητες διαχείρισης κινδύνων. Το κλειδί για να παραμείνουμε μπροστά από τις αλλαγές είναι να τις δούμε να έρχονται νωρίς και η τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να βοηθήσει σε αυτό.
Περαιτέρω προστασία των καταθετών
– Πόσο υψηλή είναι η πιθανότητα νέας τραπεζικής κρίσης στις ΗΠΑ;
– Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι δεν θα υπάρξει κρίση του μεγέθους που είδαμε το 2008. Στην Ευρώπη, η πολύ ισχυρή εποπτεία της ΕΚΤ και της Τράπεζας της Αγγλίας τα τελευταία 15 χρόνια έχει δημιουργήσει, τουλάχιστον από την άποψη του κινδύνου, αρκετά ισχυρό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Στις ΗΠΑ, όπου μεταξύ των περιφερειακών και μεσαίων τραπεζών έχουμε δει μερικές (λίγες) περιπτώσεις κακοδιαχείρισης, θα δοθεί εκ νέου έμφαση στην ενίσχυση των πρακτικών διαχείρισης κινδύνου. Μια αναθεώρηση του συστήματος προστασίας των καταθέσεων θα μπορούσε επίσης να ενεργοποιηθεί σε διάφορες αγορές, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, για την περαιτέρω προστασία των καταθετών σε περιφερειακές και μικρές τράπεζες.
