Η ιδέα τού να έχει κάποιος έναν καταθετικό λογαριασμό απευθείας στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που θα είναι προστατευμένος από πιθανές αστοχίες στο τραπεζικό σύστημα και άρα δεν θα απειλείται με ενδεχόμενο «κούρεμα», δεν αποτελεί ένα θεωρητικό σενάριο. Ο νέος οδικός χάρτης για το ψηφιακό ευρώ, που θα απαντά σε αυτή την απειλή, ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα από την ΕΚΤ, φέρνοντας ένα βήμα πιο κοντά αυτή την προοπτική, και το επόμενο ραντεβού έχει οριστεί για τον Οκτώβριο, στη συνεδρίαση των διοικητών των κεντρικών τραπεζών, που θα λάβουν τις τελικές αποφάσεις για τον χρόνο υλοποίησης του ψηφιακού ευρώ (digital euro).
Το ψηφιακό ευρώ δεν θα διαφέρει σε τίποτα από έναν κοινό λογαριασμό που ένα φυσικό πρόσωπο ή μια επιχείρηση τηρεί σε μια εμπορική τράπεζα. Στην πράξη θα αποτελεί ένα μέσο συναλλαγών για μεταφορές χρημάτων ή πληρωμές αγορών, όπως συμβαίνει σήμερα με το απλό νόμισμα. Ετσι, κάποιος θα μπορεί να κάνει μια αγορά σε ένα εμπορικό κατάστημα χρησιμοποιώντας, αντί του λογαριασμού του στην τράπεζα ή της κάρτας του, τον λογαριασμό του στην ΕΚΤ. Η διαφορά θα είναι ότι τα χρήματα που θα είναι τοποθετημένα στην ΕΚΤ δεν θα υπόκεινται στην απειλή του «κουρέματος», καθώς θα περιβάλλονται από την αυξημένη προστασία της Κεντρικής Τράπεζας.
Σε όλη την Ευρώπη
Στην αρχική του έκδοση το ψηφιακό ευρώ θα αφορά κατοίκους, εμπόρους και κυβερνήσεις της Ζώνης του Ευρώ, με προοπτική να επεκταθεί και σε χώρες του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου. Στην έκθεση προόδου που δημοσιεύθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, η ΕΚΤ εξειδικεύει τον τρόπο που το νόμισμα θα μπει στη ζωή μας και, όπως αναφέρει, «οι τελικοί χρήστες θα μπορούν να έχουν πρόσβαση και να χρησιμοποιούν το ψηφιακό ευρώ είτε μέσα από τις υφιστάμενες διαδικτυακές εφαρμογές για τραπεζικές συναλλαγές και πληρωμές, δηλαδή το internet ή mobile banking που τηρούν στις εμπορικές τράπεζες, είτε μέσω μιας ψηφιακής εφαρμογής ευρώ που θα παρέχεται από το Ευρωσύστημα».
Ουσιαστικά οι υπηρεσίες ενσωμάτωσης για το ψηφιακό ευρώ, όπως αναφέρεται στην έκθεση, «δεν θα αποκλίνουν από τις καθιερωμένες διαδικασίες για το άνοιγμα ενός κοινού λογαριασμού σε μια εμπορική τράπεζα ή σε ένα ίδρυμα πληρωμών».
Αντιστοίχως η πρόσβαση θα γίνεται μέσω του κινητού και μιας εφαρμογής που θα είναι είτε ένα νέο app της ΕΚΤ είτε το app της εμπορικής τράπεζας με την οποία συνεργάζεται ένα φυσικό πρόσωπο ή μια επιχείρηση. Τα χρήματα θα είναι όμως κατατεθειμένα απευθείας στην Κεντρική Τράπεζα και θα είναι εξ ολοκλήρου εγγυημένα από το Ευρωσύστημα. Οπως επισήμανε η υποδιοικήτρια της ΤτΕ, Χριστίνα Παπακωνσταντίνου, μιλώντας στο συνέδριο Payments 360, «στην περίπτωση υιοθέτησης ενός ψηφιακού ευρώ από το Ευρωσύστημα, αυτό θα αποτελέσει ένα μέσο πληρωμής που θα ενσωματώνει τα χαρακτηριστικά της άμεσης συναλλαγής, ενώ ταυτόχρονα θα διατηρεί και τις ιδιότητες του χρήματος κεντρικής τράπεζας, όπως η προσβασιμότητα, η ασφάλεια και η χρηστικότητα».
Το ποσό και οι όροι για μια κατάθεση στην ΕΚΤ δεν έχουν οριστικοποιηθεί. Πιλοτικά προτείνεται να ξεκινήσει με 3.000 ευρώ.
Ασφάλεια
Για χώρες όπως η Ελλάδα που έχει ζήσει την εμπειρία των capital controls αλλά και την απειλή του «κουρέματος» των καταθέσεων τα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης –οι μνήμες επανήλθαν εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας–, η προοπτική ενός ψηφιακού νομίσματος εγγυημένου από την Κεντρική Τράπεζα στοχεύει στην αποτροπή αυτής της απειλής. Ετσι, η ανάγκη να επιδιώκεις να αποσύρεις χρήματά σου από τις τράπεζες ή να κρατάς τα χρήματα στο στρώμα θα εκλείψει ακόμη και κάτω από ακραίες συνθήκες, όπως θα μπορούσε να είναι μια νέα χρηματοοικονομική κρίση, όπως αυτή που συνέβη πρόσφατα με την κατάρρευση των αμερικανικών τραπεζών.
Το ποσό αλλά και οι όροι βάσει των οποίων κάποιος θα διατηρεί μια κατάθεση στην ΕΚΤ δεν έχουν οριστικοποιηθεί και η πρότασή της για πιλοτική έναρξη με 3.000 ευρώ παραμένει σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η αποθησαύριση και η απόσυρση καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες.
Ζητούμενο επίσης αποτελεί το αν τα χρήματα αυτά θα εκτοκίζονται και με βάση ποιο επιτόκιο, παράμετρος που δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Αυτό που έχει διασφαλιστεί είναι πάντως ότι το ψηφιακό ευρώ θα αποτελέσει ένα είδος «δημόσιου αγαθού» και το Ευρωσύστημα θα αναλάβει το κόστος της υποδομής έτσι ώστε το ψηφιακό νόμισμα να γίνεται αποδεκτό τόσο στα φυσικά τερματικά των εμπόρων σε όλη την Ευρώπη όσο και στα ηλεκτρονικά καταστήματα για αγορές μέσω Διαδικτύου.
Απάντηση στις big tech
Η σκοπιμότητα για τη δημιουργία του digital euro δεν εξαντλείται στην ανάγκη προστασίας των καταθέσεων των Ευρωπαίων πολιτών. Ενέχει και γεωπολιτικά χαρακτηριστικά, καθώς επιχειρεί να λειτουργήσει ως ανάχωμα στην προοπτική διείσδυσης των big tech εταιρειών, όπως η Google και η Apple, ή στην επικράτηση των διεθνών συστημάτων πληρωμών, όπως η Visa και η MasterCard, στον ευρωπαϊκό χώρο πληρωμών. «Καμπανάκι» για τις επερχόμενες προκλήσεις στον χώρο των πληρωμών υπήρξε πριν από λίγες μέρες το λανσάρισμα από την Apple ενός νέου καταθετικού λογαριασμού με επιτόκιο 4,15%, που είναι δέκα φορές πάνω από το μέσο επίπεδο των επιτοκίων στις ΗΠΑ, ενώ ήδη η Viber μέσω της υπηρεσίας Viber Pay λανσάρει στη χώρα μας υπηρεσίες άμεσων πληρωμών.
Ερχεται ευρωπαϊκή οδηγία για τις χρεώσεις στις άμεσες πληρωμές
Τα λεγόμενα instant payments, δηλαδή οι μεταφορές χρημάτων από λογαριασμό σε λογαριασμό που βασίζονται στην τεχνολογία της άμεσης πληρωμής τόσο μεταξύ των φυσικών προσώπων όσο και προς τις επιχειρήσεις, αποτελούν μία από τις ταχύτερες αναπτυσσόμενες βιομηχανίες στον κόσμο με συνολικά έσοδα 2,1 τρισ. δολάρια το 2022.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, θα αποτελέσουν την κυρίαρχη μορφή πληρωμών στην Ευρώπη –αποτελούν ήδη το βασικό εργαλείο πληρωμών στις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης– και αναμένεται να μονοπωλήσουν τις εξελίξεις στον χώρο των πληρωμών, εξασφαλίζοντας ταχύτητα και ευκολία στις συναλλαγές.
«Εάν οι άμεσες πληρωμές δεν αναπτυχθούν επαρκώς, ικανοποιώντας το αίτημα των πολιτών για καινοτόμες πληρωμές, άλλοι φορείς θα καλύψουν αυτό το κενό», ανέφερε η υποδιοικήτρια της ΤτΕ Χριστίνα Παπακωνσταντίνου μιλώντας στο συνέδριο Payments 360. «Oι big techs, δηλαδή οι παγκόσμιες εταιρείες τεχνολογίας, αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερο ρόλο και μερίδιο αγοράς στην παροχή λύσεων που αλληλεπιδρούν απευθείας με τους χρήστες πληρωμών και η υπερβολική εξάρτηση από μη Ευρωπαίους παρόχους και υποδομές θα μπορούσε να βλάψει τον ανταγωνισμό, καθιστώντας την ευρωπαϊκή αγορά πληρωμών λιγότερο δυναμική, ποικιλόμορφη και καινοτόμο. Θα μπορούσε επίσης να αφήσει σημαντικούς τομείς της οικονομίας μας εκτεθειμένους σε επιλογές εταιρειών με παγκόσμια ισχύ στην αγορά, που δεν συμμερίζονται απαραίτητα τους στρατηγικούς στόχους της Ευρώπης», σημείωσε.
Οι παγκόσμιες εταιρείες τεχνολογίας αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερο ρόλο και μερίδιο αγοράς στις πληρωμές.
Γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί νέο κανονισμό που καθιστά υποχρεωτική την παροχή άμεσων μεταφορών πίστωσης από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών, μέσω των διαύλων εκκίνησης πληρωμών λιανικής, όπως η σάρωση κωδικού QR μέσω smartphone, επιδιώκοντας έτσι την επίτευξη μιας κρίσιμης μάζας όσον αφορά τον αριθμό των συναλλαγών και των χρηστών. Επιπλέον, ο κανονισμός ρυθμίζει και το θέμα της τιμολόγησης των άμεσων πληρωμών, εξασφαλίζοντας ότι η χρέωση για τον καταναλωτή θα είναι ελκυστική και διαφανής. Στην Ευρώπη τα σχήματα άμεσων πληρωμών όπως το δικό μας Iris που λανσάρει η ΔΙΑΣ, αποτελούν το κύριο εργαλείο για πληρωμές μέσω e-commerce. Το μεγαλύτερο σχήμα είναι το Blik στην Πολωνία μέσω του οποίου διενεργείται το 67% του e-commerce στη χώρα, ενώ αντίστοιχα ισχυρά σχήματα είναι αυτό της Ολλανδίας, της Φινλανδίας, της Γερμανίας κ.λπ., τοπικά δηλαδή σχήματα που κυριαρχούν έναντι των συστημάτων πληρωμών όπως της Visa και της MasterCard.
Δεν είναι τυχαίο ότι η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη δημιουργία του πανευρωπαϊκού συστήματος πληρωμών European Payment Initiative (EPI) «ξαναζεσταίνεται» με έμφαση τα instant payments και πριν από λίγες μέρες η EPI ανακοίνωσε την εξαγορά δύο εταιρειών, της iDEAL (Ολλανδία) και της PQI (Λουξεμβούργο), αλλά και τη διεύρυνση των τραπεζών που θα συμμετάσχουν στο σύστημα. Το προϊόν EPI θα είναι μια λύση ψηφιακού πορτοφολιού και ένα άμεσο μέσο πληρωμής από λογαριασμό σε λογαριασμό κάτω από ένα εμπορικό σήμα, ενοποιημένο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Η εγγύηση των καταθέσεων
Η πρόσφατη τραπεζική αναταραχή στις αμερικανικές τράπεζες επανέφερε μνήμες του παρελθόντος για την πιθανότητα διάχυσης της χρηματοοικονομικής κρίσης και έχει θορυβήσει τις Αρχές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, αναζητώντας τη χρυσή τομή μεταξύ της ανάγκης για την προστασία των καταθέσεων, της διατήρησης της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της υλοποίησης του ψηφιακού νομίσματος. Η αναταραχή στην άλλη άκρη του Ατλαντικού συνέπεσε με τα προβλήματα στην Credit Suisse και η σκόνη που σήκωσε η κατάρρευση της ελβετικής τράπεζας λειτούργησε ως θρυαλλίδα για την ισχυροποίηση των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων που εξοπλίζονται με υπερεξουσίες για τη διάσωση μιας τράπεζας. Το «δόγμα» στην Ε.Ε. με βάση την πρόταση της Επιτροπής, που δημοσιοποιήθηκε τον Απρίλιο για την ενίσχυση των εθνικών συστημάτων εγγύησης καταθέσεων, μπορεί να απέχει από τη δημιουργία ενός ενιαίου μηχανισμού που θα εγγυάται τις καταθέσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εξελίσσεται ωστόσο σε μια «βαριά βιομηχανία» διάσωσης των τραπεζών μέσα από τα εθνικά συστήματα, όπως είναι στη χώρα μας το ΤΕΚΕ. Με βάση την πρόταση της Επιτροπής, τα εθνικά συστήματα, δηλαδή το ΤΕΚΕ, θα μπορούν να μετεξελιχθούν σε θεσμό όπως είναι το ΤΧΣ, παρεμβαίνοντας στις τραπεζικές κρίσεις.
Εκτός από την εγγύηση των καταθέσεων έως το ποσό των 100.000 ευρώ, που ισχύει και σήμερα, θα μπορεί να ανακεφαλαιοποιεί τράπεζες, να πουλάει στοιχεία του ενεργητικού τους και να λειτουργεί ως «διασώστης» τραπεζών σε εθνικό επίπεδο κατά τις περιόδους κρίσης.
