Είναι ένα από τα καθοριστικά πεδία ανταγωνισμού της εποχής μας: οι χώρες που μπορούν να παράγουν μπαταρίες για ηλεκτροκίνητα οχήματα θα έχουν οικονομικό και γεωπολιτικό πλεονέκτημα δεκαετιών.
Μέχρι στιγμής, ο μόνος νικητής στον ανταγωνισμό για τις μπαταρίες των ηλεκτροκίνητων οχημάτων είναι η Κίνα. Μολονότι οι δυτικές οικονομίες έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια, η Κίνα προηγείται στην εξόρυξη σπάνιων γαιών, στην εκπαίδευση μηχανολόγων και στην ανέγερση κολοσσιαίων εργοστασίων. Ο υπόλοιπος κόσμος θα χρειαστεί δεκαετίες για να την φτάσει. Ακόμη και το 2030 η Κίνα θα παράγει υπερδιπλάσιες μπαταρίες από όλες τις άλλες χώρες, σύμφωνα με τη συμβουλευτική Benchmark Minerals.
Ας δούμε με ποιον τρόπο ελέγχει η Κίνα κάθε βήμα της παραγωγής μπαταριών λιθίου από την εξόρυξη των πρώτων υλών από το έδαφος μέχρι την κατασκευή των οχημάτων και για ποιο λόγο θα διατηρήσει για πολύ το πλεονέκτημα. Τα ηλεκτροκίνητα οχήματα χρησιμοποιούν εξαπλάσιο όγκο σπάνιων μετάλλων από τα συμβατικά εξαιτίας των μπαταριών και η Κίνα αποφασίζει ποιος θα πάρει πρώτος αυτά τα μέταλλα και σε ποια τιμή.
Τα αποθέματα σημαντικών συστατικών που έχει η Κίνα στο υπέδαφός της είναι σχετικά λίγα, αλλά έχει υιοθετήσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με την οποία έχει εξασφαλίσει σταθερή προσφορά αυτών των πρώτων υλών σε χαμηλές τιμές. Με τη βοήθεια του κράτους οι κινεζικές εταιρείες έχουν αγοράσει μερίδια σε ορυχεία στις πέντε ηπείρους. Η Κίνα ελέγχει τα περισσότερα ορυχεία κοβαλτίου στο Κονγκό, στο υπέδαφος του οποίου βρίσκονται τα περισσότερα αποθέματα του σπάνιου μετάλλου που απαιτείται για τον πιο κοινό τύπο μπαταρίας. Οι αμερικανικές εταιρείες δεν κατάφεραν να αντέξουν τον ανταγωνισμό και έφτασαν στο σημείο να πουλήσουν τα ορυχεία τους στις ανταγωνίστριές τους της Κίνας.
Ακόμη και το 2030 η Κίνα θα παράγει υπερδιπλάσιες μπαταρίες από όλες τις άλλες χώρες.
Ως εκ τούτου, η Κίνα ελέγχει το 41% των παγκόσμιων εξορύξεων κοβαλτίου και το μεγαλύτερο μέρος των εξορύξεων λιθίου, του υλικού που φέρει το ηλεκτρικό φορτίο των μπαταριών. Τα παγκόσμια αποθέματα νικελίου και γραφίτη είναι πολύ περισσότερα και οι μπαταρίες χρειάζονται πολύ λιγότερα. Η Κίνα όμως έχει σταθερή προσφορά από αυτά τα μέταλλα που της διασφαλίζουν πλεονέκτημα. Οι επενδύσεις της στην Ινδονησία θα την βοηθήσουν να ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του νικελίου μέχρι το 2027, σύμφωνα με τη συμβουλευτική CRU Group. Οι περισσότερες εξορύξεις γραφίτη γίνονται, άλλωστε, στην Κίνα.
Διαθέτουν και οι χώρες της Δύσης ορυχεία σε άλλες χώρες και προσπαθούν να φτάσουν την Κίνα. Διστάζουν όμως να επενδύσουν τα χρήματά τους σε χώρες με ασταθείς κυβερνήσεις ή χωρίς εργατικά δικαιώματα. Και έχουν αργήσει πολύ να αυξήσουν την παραγωγή τους. Μπορεί να χρειαστούν πάνω από 20 χρόνια για να φτάσει ένα καινούργιο ορυχείο σε πλήρη παραγωγή. Κι ενώ οι ΗΠΑ επενδύουν για να διασφαλίσουν σημαντικά αποθέματα λιθίου, η προσπάθεια έχει παγιδευτεί σε σειρά περιβαλλοντικών θεμάτων και διαφωνιών των τοπικών κοινωνιών.
Ανεξαρτήτως του ποιος κάνει την εξόρυξη των μετάλλων, σχεδόν τα πάντα φορτώνονται για την Κίνα όπου υπόκεινται σε επεξεργασία και μετατρέπονται σε πρώτες ύλες κατάλληλες για την παραγωγή μπαταριών. Από τη στιγμή που αποσπάται το σιδηρομετάλλευμα από το έδαφος, συχνά συνθλίβεται και στη συνέχεια υπόκειται σε θερμική και χημική επεξεργασία ώστε να διαχωριστούν τα συστατικά που ενδιαφέρουν. Η διαδικασία παράγει τεράστιες ποσότητες αποβλήτων, ενώ η επεξεργασία απαιτεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας.
Για την παραγωγή των μετάλλων των μπαταριών απαιτείται τρεις έως και τέσσερις φορές η ενέργεια που χρειάζεται για την παραγωγή χάλυβα ή χαλκού. Για παράδειγμα, η μορφή του λιθίου που προτιμάται προϋποθέτει ότι θα θερμανθεί, θα υποστεί επεξεργασία με ατμό και στη συνέχεια θα στεγνώσει.
Με τη στήριξη της κυβέρνησης, με φθηνή ενέργεια και γη, οι κινεζικές εταιρείες έχουν καταφέρει να επεξεργάζονται μεγαλύτερους όγκους μετάλλων και με κόστος χαμηλότερο από οποιονδήποτε άλλο. Εχουν έτσι αναγκάσει τις βιομηχανίες επεξεργασίας άλλων χωρών να κλείσουν. Εξάλλου η επεξεργασία είναι ρυπογόνα και οι κινεζικές εταιρείες επωφελούνται και υπό αυτήν την έννοια, καθώς στην Κίνα είναι πιο χαλαροί οι κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η επεξεργασία του γραφίτη προκαλεί μόλυνση της ατμόσφαιρας. Του νικελίου παράγει τοξικά απόβλητα που πρέπει να αποθηκευτούν σε ειδικές δομές είτε στον ωκεανό είτε στο υπέδαφος. Και οι ειδικοί υποστηρίζουν πως αν χρησιμοποιηθούν πιο βιώσιμες μέθοδοι για την επεξεργασία των μετάλλων των μπαταριών θα αυξηθεί το κόστος τους. Σήμερα οι ΗΠΑ έχουν πολύ περιορισμένη ικανότητα επεξεργασίας αυτών των μετάλλων. Για την κατασκευή μιας βιομηχανίας επεξεργασίας μετάλλων χρειάζονται από δύο έως πέντε χρόνια.
Η εκπαίδευση των υπαλλήλων και η προσαρμογή του εξοπλισμού θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο. Η πρώτη βιομηχανία επεξεργασίας λιθίου της Αυστραλίας, που ανήκει εν μέρει και σε κινεζική εταιρεία, εγκρίθηκε το 2016 αλλά δεν κατάφερε να παράγει λίθιο κατάλληλο για μπαταρίες παρά μόλις το περασμένο έτος.
Χαμηλό κόστος παραγωγής, προηγμένη τεχνολογία και 130 δισ. δολ. για έρευνα
Η Κίνα κατάφερε να αναδειχθεί σε πρώτη δύναμη στην παραγωγή μπαταριών εν μέρει επειδή αντελήφθη πώς να παράγει τα συστατικά των μπαταριών αποτελεσματικά και με χαμηλό κόστος. Το σημαντικότερο συστατικό είναι το ηλεκτρόδιο της καθόδου, το θετικό ηλεκτρόδιο, του οποίου η κατασκευή είναι η δυσκολότερη και η πλέον ενεργοβόρα σε σύγκριση με όλα τα συστατικά των μπαταριών. Η Κίνα επένδυσε, ωστόσο, σε ένα φθηνότερο υποκατάστατο της καθόδου, που τώρα έχει κυριαρχήσει στη μισή αγορά. Ονομάζεται LFP και είναι φθηνότερο επειδή αντί για νικέλιο και κοβάλτιο χρησιμοποιεί κυρίως σίδηρο και φωσφορικό άλας, που υπάρχουν σε αφθονία.
Το LFP θα προσέφερε στις χώρες της Δύσης τη διέξοδο από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για να διασφαλίσουν προσφορά μετάλλων. Αλλά η Κίνα παράγει σχεδόν το σύνολο του LFP που υπάρχει στον κόσμο. Σήμερα οι ΗΠΑ παράγουν μόλις το 1% των ηλεκτροδίων καθόδου. Οι αμερικανικές επιχειρήσεις ενδιαφέρονται για το LFP, αλλά πρέπει να συνεργαστούν με κινεζικές που έχουν εμπειρία στην παραγωγή του. Και οι κινεζικές εταιρείες παράγουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος από τα άλλα συστατικά των μπαταριών.
Στους δρόμους της Κίνας κυκλοφορούν τα περισσότερα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα και σχεδόν όλα χρησιμοποιούν μπαταρίες που έχουν κατασκευαστεί στην Κίνα. Το 2015 το Πεκίνο έθεσε σε εφαρμογή σειρά πολιτικών με τις οποίες μπλοκάρει τους ξένους ανταγωνιστές στον κλάδο και αυξάνει ταυτοχρόνως τη ζήτηση από τους καταναλωτές. Οι κινεζικές βιομηχανίες παραγωγής μπαταριών όπως οι CATL και BYD έχουν γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη εις βάρος των ανταγωνιστριών τους από την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα και έτσι εξελίχθηκαν στις μεγαλύτερες του κόσμου.
Σήμερα, οκτώ χρόνια αργότερα, η κυβέρνηση Μπάιντεν επιχειρεί αντίστοιχη στρατηγική για να προωθήσει την ανάπτυξη μπαταριών στις ΗΠΑ. Δεδομένου όμως ότι πρόκειται για έναν τομέα με τεράστιο κόστος σε κεφάλαια και ελάχιστα περιθώρια κέρδους, οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν το προβάδισμα ύστερα από χρόνια κρατικών επιδοτήσεων και εμπειρίας.
Η Κίνα κατασκευάζει εργοστάσια μπαταριών με σχεδόν το μισό κόστος από εκείνο των αντιστοίχων στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον Χάινερ Χέιμς, καθηγητή στο πανεπιστήμιο RWTH του Ααχεν στη Γερμανία. Κύριος παράγοντας είναι τα χαμηλό εργατικό κόστος και η αφθονία κατασκευαστών εξοπλισμού που υπάρχει στην Κίνα. Οι Αμερικανοί επενδυτές διστάζουν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε ηλεκτροκίνητα οχήματα.
Τα συμβατικά αυτοκίνητα είναι ακόμη κερδοφόρα ενώ οι Αμερικανοί εργάτες θα πρέπει να εκπαιδευτούν και να αποκτήσουν καινούργιες δεξιότητες, αλλά και τα κίνητρα που έχει δώσει η κυβέρνηση Μπάιντεν για τη στήριξη της βιομηχανίας ηλεκτροκίνητων ενδέχεται να εξαφανιστούν με την αλλαγή κυβέρνησης. Η Κίνα έχει δαπανήσει πάνω από 130 δισ. δολ. σε πρωτοβουλίες για την έρευνα, συμβόλαια με το κράτος και επιδοτήσεις καταναλωτών, σύμφωνα με το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών.
Η Κίνα προσφέρει φοροαπαλλαγές, χαμηλότερα έξοδα καταγραφής των αυτοκινήτων και προνόμια στις επιλογές για πάρκινγκ όπως και στους σταθμούς ανεφοδιασμού για όσους αγοράζουν ηλεκτροκίνητα. Οπως τονίζει ο Σκοτ Κένεντι, σύμβουλος στην CSIS, «δεν υπάρχει περίπτωση να επιτύχει κανείς στην παραγωγή ηλεκτροκίνητων οχημάτων χωρίς κάποια συνεργασία με την Κίνα».
