Επιστροφή στο δημοσιονομικό «χαλινάρι», ενόψει και της υιοθέτησης ενός νέου Συμφώνου Σταθερότητας, σηματοδοτούν οι χθεσινές συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς θέτουν όριο αύξησης των λεγόμενων καθαρών πρωτογενών δαπανών του 2024 έναντι του 2023 στο 2,6%. Παράλληλα, η Κομισιόν καλεί την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει μια σειρά από χρόνιες αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας τις οποίες αναδεικνύει με λεπτομέρειες, όπως η φοροδιαφυγή, ιδίως στους αυτοαπασχολούμενους, και η χαμηλή αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα, ενώ χτυπά καμπανάκι για το διευρυνόμενο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και για επικείμενες πιθανές δυσκολίες στην απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Στο ξεχωριστό κείμενο της 2ης έκθεσης μεταπρογραμματικής εποπτείας, εξάλλου, η Κομισιόν αναγνωρίζει τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί στην οικονομία όσον αφορά την ανάπτυξη, τις δημοσιονομικές επιδόσεις και τον τραπεζικό τομέα, αλλά δεν παραλείπει να επισημάνει και καθυστερήσεις: ενώ οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στις κύριες συντάξεις σχεδόν εκκαθαρίστηκαν, στις υπόλοιπες ο στόχος δεν επετεύχθη. Επικρίνει, εξάλλου, αυστηρά την απόφαση της κυβέρνησης για τη νέα ρύθμιση οφειλών στο Δημόσιο. Επισημαίνει ότι αυτή μπορεί να υπονομεύσει την αξιοπιστία του πάγιου σχήματος των δόσεων και είναι επιζήμια για την κουλτούρα πληρωμών.
Οι προκλήσεις
Το όριο αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών 2,6% καλύπτεται οριακά με βάση το Πρόγραμμα Σταθερότητας που υπέβαλε η κυβέρνηση, αν συνυπολογισθούν και τα πρόσθετα προεκλογικά μέτρα που εξήγγειλε μετά την υποβολή του στην Κομισιόν, στο τέλος Απριλίου. Αυτό μετέδιδαν χθες πηγές του οικονομικού επιτελείου. Εννοείται ότι τα μέτρα του ΣΥΡΙΖΑ το υπερβαίνουν κατά πολύ.
Η σημασία που αποδίδει η Κομισιόν στην επαναφορά στη δημοσιονομική πειθαρχία φαίνεται από το γεγονός ότι η πρώτη της σύσταση προς την Ελλάδα είναι να καταργήσει έως το τέλος του 2023 τα μέτρα στήριξης έναντι της ενεργειακής ακρίβειας και μάλιστα να χρησιμοποιήσει τους σχετικούς πόρους που θα εξοικονομήσει για να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Είναι φανερό ότι η Κομισιόν θέλει να χρησιμοποιηθεί ο όποιος «δημοσιονομικός χώρος» για καλύτερα δημοσιονομικά αποτελέσματα και όχι για παροχές. Αν αυξηθούν ξανά οι τιμές ενέργειας, προσθέτει, μπορούν να ληφθούν μέτρα στήριξης, αλλά μόνο για ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Παράλληλα, πρέπει να δίνονται κίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας, σημειώνει, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το κράτος δεν μπορεί να απορροφά όλη την αύξηση τιμών.
Στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η χώρα, σύμφωνα με το κείμενο των συστάσεων περιλαμβάνονται οι εξής:
• Ελλειμμα. Διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Πρόκειται για βασική πηγή ανησυχίας, επισημαίνει η Κομισιόν. Παρότι προβλέπεται να περιοριστεί εν μέρει φέτος και του χρόνου, «το εξωτερικό έλλειμμα εκτιμάται ότι θα παραμείνει πολύ πάνω από το επίπεδο που απαιτείται για να διασφαλισθεί μια διατηρήσιμη βελτίωση της καθαρής επενδυτικής θέσης της χώρας».
Ζητεί διεύρυνση της φορολογικής βάσης και ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης στους αυτοαπασχολούμενους.
• Αυτοαπασχολούμενοι. Διεύρυνση της φορολογικής βάσης και ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης στους αυτοαπασχολούμενους. Επικαλείται στοιχεία του 2021, σύμφωνα με τα οποία πάνω από το 67% των αυτοαπασχολούμενων δήλωσε εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ. Το συνολικό δηλωθέν εισόδημα ήταν 4,2 δισ. ευρώ, έναντι πωλήσεων ύψους 48,6 δισ. ευρώ. Η Κομισιόν καλεί την κυβέρνηση να τροποποιήσει το φορολογικό σύστημα των αυτοαπασχολούμενων και να αξιοποιήσει τα στοιχεία από τις ηλεκτρονικές πληρωμές για να περιορίσει τη φοροδιαφυγή στον χώρο αυτό.
• Δημόσιο. Βελτίωση της αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα. Προτείνεται η παροχή κινήτρων στα στελέχη ώστε να αναλαμβάνουν πρόσθετες ευθύνες. Παράλληλα, όμως, επισημαίνεται ότι το κόστος πρέπει να συγκρατηθεί στα προ πανδημίας επίπεδα.
• Υγεία. Η δημόσια δαπάνη στην υγεία είναι χαμηλή, 5,9% του ΑΕΠ το 2020, έναντι 8,9% του ΑΕΠ κατά μέσον όρο στην Ε.Ε. Στο πλαίσιο αυτής της χαμηλής δαπάνης, τα φάρμακα έχουν το υψηλότερο μερίδιο στην Ε.Ε. και η προληπτική φροντίδα μια από τις χαμηλότερες. Τη ίδια ώρα, οι Ελληνες πληρώνουν από την τσέπη τους το δεύτερο υψηλότερο ποσό στην Ε.Ε. για ιατρική περίθαλψη. Η Κομισιόν σημειώνει ότι η μεταρρύθμιση στην πρωτοβάθμια υγεία πάσχει από έλλειψη γιατρών.
• Επενδύσεις. Παραμένουν χαμηλές, παρά την αύξηση που σημείωσαν τα τελευταία χρόνια και τη μείωση της διαφοράς με τους Ευρωπαίους εταίρους της χώρας. Από το 10,7% του ΑΕΠ το 2019, οι επενδύσεις αυξήθηκαν στο 13,7% του ΑΕΠ το 2022, μειώνοντας τη διαφορά προς τον μέσο όρο της Ε.Ε. από 11,5% του ΑΕΠ στο 8,7% του ΑΕΠ.
• Επιχειρήσεις. Το επιχειρηματικό περιβάλλον εξακολουθεί να είναι προβληματικό σε πολλά σημεία, παρά τις βελτιώσεις. Πέρα από τη δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση, οι υποψήφιοι επενδυτές αντιμετωπίζουν περιορισμούς στην είσοδό τους σε συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες, όπως οι νομικές υπηρεσίες, ενώ ο χρόνος επίλυσης υποθέσεων χρεοκοπίας είναι 3,5 χρόνια, έναντι 2 στην Ε.Ε. Επίσης, καθυστερήσεις σημειώνονται στις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις.
• Ανεργία. Παρά τη μείωσή της στο 11,4% τον περασμένο Φεβρουάριο, η ανεργία παραμένει υψηλή, ιδίως στους νέους, στις γυναίκες και στους υπηκόους τρίτων χωρών. Επίσης, στους νέους και στις γυναίκες η συμμετοχή στην αγορά εργασίας είναι χαμηλή. Ακόμη, οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν το 2022 κατά 4,7% λόγω πληθωρισμού. Το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας είναι 28,3% έναντι 21,7% στην Ε.Ε.
• Ταμείο Ανάκαμψης. Οσον αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, η έκθεση σημειώνει ότι η χώρα θα βρεθεί αντιμέτωπη σύντομα με τις αδυναμίες της τοπικής αυτοδιοίκησης, από την οποία εξαρτάται η υλοποίηση πολλών από τα προαπαιτούμενα για τις επόμενες δόσεις.
