Μια νέα κανονικότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις διαμορφώνει το υβριδικό μοντέλο εργασίας, με τους εργαζομένους –κυρίως τους νέους– να θέτουν σε συντριπτικό ποσοστό, της τάξης του 90%, την εξ αποστάσεως εργασία βασικό παράγοντα στη διαμόρφωση της απόφασής τους να επιλέξουν κάποια εργασία και τους εργοδότες, παρότι εμφανίζονται επιφυλακτικοί, να κατανοούν ότι η τηλεργασία αποτελεί σημαντικό συντελεστή προσέλκυσης ταλέντων.
Είναι ενδεικτικό πως πρόσφατη μελέτη της Adecco για τις τάσεις στην αγορά εργασίας έδειξε πως το 82% των εργαζομένων δήλωσε ότι η δυνατότητα ευελιξίας στην εργασία είναι από «επιθυμητή» έως «πολύ επιθυμητή», επιβεβαιώνοντας ότι οι εργαζόμενοι επιθυμούν ευέλικτες δομές εργασίας, που θα τους επιτρέπουν να έχουν ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και θα ενισχύουν την ψυχική υγεία τους. Επίσης κατέδειξε την ανάγκη (σε ποσοστό 29%) οι εργοδότες να μπορούν να προσφέρουν ένα δελεαστικό μοντέλο εργασίας που θα ικανοποιεί τόσο όσους επιθυμούν περισσότερη ευελιξία όσο και εκείνους που προτιμούν να εργάζονται το παραδοσιακό οκτάωρο.
Ολες οι μελέτες δείχνουν πως σε σχέση με την εκρηκτική ανάπτυξη της εξ αποστάσεως εργασίας κατά την εμφάνιση της πανδημίας, πλέον το μοντέλο της τηλεργασίας φθίνει.
Επισημαίνουν, όμως, παράλληλα, ότι εξακολουθεί να αποτελεί τη νέα τάση στην αγορά εργασίας. Οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να διαπραγματεύονται πολιτικές σχετικά με την τηλεργασία, με το θέμα να προκαλεί –σε κάποιες περιπτώσεις– ένταση ανάμεσα στα συνδικάτα και τους εργοδότες. Και αυτό, γιατί ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχει αποδειχθεί η διασύνδεση του συγκεκριμένου μοντέλου με την παραγωγικότητα της εργασίας. «Αυτή είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου», επισημαίνουν υπεύθυνοι τμημάτων διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και ξεκαθαρίζουν ότι αυτό που είναι δεδομένο είναι πως «οφείλουν να κατανοήσουν οι εργοδότες πόσο επωφελή μπορεί να είναι τα ευέλικτα μοντέλα εργασίας, ώστε να διατηρήσουν τη συνοχή και την παραγωγικότητα των ομάδων».
Αποφεύγουν μετακινήσεις
Σχεδόν εννέα στους δέκα εργαζομένους επιθυμούν να δουλεύουν κάποιες ημέρες από το σπίτι και κάποιες στο γραφείο.
Σε πολλές επιχειρήσεις, άλλωστε, η τηλεργασία εφαρμόζεται πιλοτικά, με σκοπό να επανεξεταστεί η αποτελεσματικότητά της στο μέλλον. Αυτό εφαρμόζει ακόμη και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, από τον Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους, με στόχο να επανεξετάσει το μέτρο σε δύο χρόνια. Σε μελέτη της ΕΚΤ αναφέρει μάλιστα ότι το 30% των εργαζομένων στην Ευρωζώνη θέλει να εργάζεται από το σπίτι συχνότερα από ό,τι επιτρέπει ο εργοδότης (το ίδιο συμβαίνει και με τους εργαζομένους της ΕΚΤ) και προτίθεται να αλλάξει δουλειά προκειμένου να μπορέσει να το κάνει. Και η μελέτη καταλήγει στο ότι σχεδόν τα δύο τρίτα των εργαζομένων θέλουν να εργάζονται από το σπίτι τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, με τις μετακινήσεις να είναι ο κύριος παράγοντας που επηρεάζει την προτίμησή τους για τηλεργασία.
Το 2023 η τηλεργασία έχει μειωθεί κατά 5% σε σχέση με το 2022 και πολύ περισσότερο αναφορικά με τη μαζική εφαρμογή του μέτρου κατά την περίοδο της πανδημίας. Συγκριτικά με το 2021 το υβριδικό μοντέλο εργασίας έχει μειωθεί από το 48% στο 21%. Ωστόσο, φαίνεται πως ο συγκεκριμένος βαθμός τηλεργασίας θα αποτελέσει πλέον τη νέα νόρμα.
Πρόσφατη μελέτη της International Workplace Group (IWG) έδειξε πως για 8 στους 10 εργαζομένους η υβριδική εργασία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κατά την αναζήτηση εργασίας. Σχεδόν 9 στους 10 από τους ήδη εργαζομένους επιθυμούν την υβριδική εργασία και μόνο το 11% θέλει να επιστρέψει στο προηγούμενο μοντέλο και να πηγαίνει στο γραφείο και τις 5 ημέρες της εβδομάδας. Αλλά και από την πλευρά των επιχειρήσεων, σύμφωνα με την IWG, το 89% αναφέρει υψηλότερα ποσοστά διατήρησης του ανθρώπινου δυναμικού λόγω των ευέλικτων μοντέλων εργασίας, με το 88% των εταιρειών που ήδη το εφαρμόζει να σχεδιάζει την πλήρη μετάβαση σε ένα ευέλικτο μοντέλο εργασίας.
Ερευνα του ΣΕΒ
Οι ελληνικές επιχειρήσεις ετοιμάζονται με πιο αργούς ρυθμούς, γνωρίζοντας σε ποσοστό 55%, σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ, ότι πλέον περισσότερα από τα μισά καθήκοντα των εργαζομένων μπορούν να υλοποιηθούν από απόσταση. Ετσι, ήδη σε ποσοστό 41% παρείχαν στο πρόσφατο παρελθόν εκπαίδευση στη χρήση ψηφιακών μέσων και εργαλείων επικοινωνίας, με 7 στις 10 επιχειρήσεις να γνωρίζουν ότι η τηλεργασία θεωρείται στοιχείο προσέλκυσης προσωπικού.
Το καθεστώς για την εξ αποστάσεως εργασία
Σε πλήρη ισχύ βρίσκεται εδώ και ένα 6μηνο το νέο πλαίσιο, μέσα στο οποίο παρέχεται η δυνατότητα τηλεργασίας κατόπιν αίτησης του εργαζομένου, όπως προβλέπεται στον νόμο 4808/2021 για την προστασία της εργασίας. Πρόσφατα, μάλιστα, η ΓΣΕΕ προχώρησε στην κατάρτιση ενός πλήρους οδηγού εργασιακών δικαιωμάτων, στον οποίο μεταξύ άλλων περιγράφει το καθεστώς λειτουργίας της τηλεργασίας και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις εργοδοτών και εργαζομένων.
Σύμφωνα με τη ΓΣΕΕ, λοιπόν, τηλεργασία ονομάζεται η εξ αποστάσεως παροχή της εξαρτημένης εργασίας του εργαζομένου, με τη χρήση και της τεχνολογίας, όπως προβλέπεται στη σύμβαση εργασίας που έχει υπογράψει, ανεξάρτητα αν είναι πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτή η εργασία θα μπορεί να παρασχεθεί και εκτός από τις εγκαταστάσεις του εργοδότη.
Αναφορικά με το πλαίσιο εφαρμογής, η Συνομοσπονδία ξεκαθαρίζει ότι οι τηλεργαζόμενοι απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα που διασφαλίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις για συγκρίσιμους εργαζομένους μέσα στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης. Η τηλεργασία έχει οικειοθελή χαρακτήρα για τους ενδιαφερομένους, εργαζόμενο και εργοδότη, υπό την έννοια ότι απαιτείται η συναίνεση του εργαζομένου για την παροχή εργασίας εξ αποστάσεως.
Στην τηλεργασία η έννοια «χρόνος εργασίας» αποκτά άλλη διάσταση απ’ ό,τι στην απλή εργασία, θα πρέπει να υφίσταται ρητή αναφορά στη σύμβαση σχετικά με τα χρονικά όρια της τηλεργασίας και τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτή θα παρέχεται και να τονίζεται στον εργαζόμενο το δικαίωμά του στην αποσύνδεση μετά τη λήξη του ωραρίου εργασίας του.
Τι προβλέπει ο οδηγός της ΓΣΕΕ για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις εργοδοτών και εργαζομένων.
Ο εργοδότης υποχρεούται, εντός 8 ημερών από την έναρξη της τηλεργασίας, να γνωστοποιεί τους ειδικούς όρους αυτής, όπως ιδίως το δικαίωμα αποσύνδεσης, τυχόν συμφωνία για τηλε-ετοιμότητα (on call), τους ισχύοντες όρους υγιεινής και ασφάλειας, καθώς και τους όρους προστασίας των προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου.
Το ωράριο τηλεργασίας, καθώς και η αναλογία τηλεργασίας και εργασίας στις εγκαταστάσεις του εργοδότη δηλώνονται στο πληροφοριακό σύστημα «Εργάνη».
Ο εργοδότης αναλαμβάνει σε κάθε περίπτωση το κόστος που προκαλείται στον μισθωτό από αυτή τη μορφή εργασίας και ειδικότερα του κόστους του εξοπλισμού, εκτός αν συμφωνηθεί να γίνεται χρήση εξοπλισμού του εργαζομένου, των τηλεπικοινωνιών, της συντήρησης του εξοπλισμού και της αποκατάστασης των βλαβών.
Ο εργοδότης πληροφορεί τον τηλεργαζόμενο για την πολιτική της επιχείρησης όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, η οποία περιλαμβάνει ιδίως τις προδιαγραφές του χώρου τηλεργασίας, τους κανόνες χρήσης οθονών οπτικής απεικόνισης, τα διαλείμματα, τα οργανωτικά και τεχνικά μέσα για την παροχή τηλεργασίας και κάθε άλλο αναγκαίο στοιχείο.
Ο τηλεργαζόμενος έχει νομοθετικά ρυθμισμένο πλέον δικαίωμα αποσύνδεσης, το οποίο συνίσταται στο δικαίωμά του να απέχει πλήρως από την παροχή της εργασίας του και ιδίως να μην επικοινωνεί ψηφιακώς και να μην απαντάει σε τηλεφωνήματα, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή σε οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του.
