Η υπερβάλλουσα ρευστότητα του ευρωσυστήματος θα μειωθεί κατά περισσότερο από 500 δισ. ευρώ σήμερα λόγω της επιστροφής 477 δισ. ευρώ στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από τα φθηνά μακροπρόθεσμα δάνεια, τα γνωστά TLTROs, που έχουν λάβει οι ευρωπαϊκές τράπεζες και τα οποία λήγουν, και των περίπου 30 δισ. ευρώ που αποφάσισαν να επιστρέψουν εθελοντικά από το υπόλοιπο αυτών των δανείων. Αυτό θα φέρει την πλεονάζουσα ρευστότητα στα 3,6 τρισ. ευρώ και κοντά στα επίπεδα του Φεβρουαρίου του 2021. Αν και σίγουρα αυτό το ποσό αποτελεί ένα «μαξιλάρι» για τις τράπεζες, αναλυτές έχουν χαρακτηρίσει τη σημερινή αποπληρωμή ένα μεγάλο τεστ για την ανθεκτικότητά τους, κυρίως με τις ιταλικές τράπεζες να βρίσκονται στο επίκεντρο.
Το πρόγραμμα στοχευμένων πράξεων μακροχρόνιας αναχρηματοδότησης, TLTRO III, ενεργοποιήθηκε έπειτα από το ξέσπασμα της πανδημίας το 2020 ώστε να μπορούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες να συνεχίσουν να στηρίζουν την οικονομία εν μέσω των γενικευμένων lockdowns. Είχαν προηγηθεί το TLTRO I το 2014 και το TLTRO II το 2016. Από το τέταρτο τρίμηνο του 2022 οι τράπεζες της Ευρωζώνης έχουν αρχίσει να αποπληρώνουν πρόωρα αυτά τα δάνεια, τα οποία είχαν κορυφωθεί στα 2,2 τρισ. ευρώ στα μέσα του 2021 (ή στο 20% της συνολικής ρευστότητας του ευρωσυστήματος), έπειτα από σχετική σύσταση της ΕΚΤ στο πλαίσιο της στρατηγικής μείωσης του ισολογισμού της. Μετά τη σημερινή αποπληρωμή, η οποία είναι η μεγαλύτερη που έχει γίνει μέχρι στιγμής και οι τράπεζες είχαν εννέα μήνες για να προετοιμαστούν, το υπόλοιπο αυτών των δανείων θα διαμορφωθεί στα 600 δισ. ευρώ περίπου, που θα πρέπει να εξοφληθεί έως το τέλος του 2024, σε τρεις φάσεις.
Αυτά τα δάνεια είχαν επιτρέψει στις τράπεζες, πέρα από τη χορήγηση δανείων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, να μεγαλώσουν τα «μαξιλάρια» ρευστότητάς τους καθώς και να ενισχύσουν τα μεγέθη τους αφού δανείζονταν από την ΕΚΤ με αρνητικό επιτόκιο, το οποίο έφθανε έως και το -1%, πολύ χαμηλότερα από το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ έχει μάλιστα υπολογίσει ότι αυτά τα δάνεια μείωσαν τα επιτόκια δανεισμού έως και 60 μονάδες βάσης, που ισοδυναμεί με μεγάλη μείωση επιτοκίων. Ορισμένες τράπεζες αύξησαν επίσης την κερδοφορία τους, λαμβάνοντας αυτά τα δάνεια και επανακαταθέτοντάς τα πίσω στην ΕΚΤ για να κερδίσουν υψηλότερους τόκους. Σύμφωνα με την ING, 425 τράπεζες επωφελήθηκαν από αυτό το απροσδόκητο κέρδος κατά το δεύτερο έτος πανδημίας, με μέση κατανομή 780 εκατ. ευρώ ανά τράπεζα. Από τον Νοέμβριο του 2022, ωστόσο, η κεντρική τράπεζα άλλαξε τους όρους των TLTRO III, με το επιτόκιο αυτών των πράξεων χρηματοδότησης να συνδέεται πλέον «με τα μέσα εφαρμοστέα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ για κάθε συγκεκριμένη περίοδο», ενθαρρύνοντας παράλληλα τις τράπεζες να αποπληρώσουν πρόωρα αυτά τα δάνεια.
Οπως τόνισε η επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου της συνεδρίασης του Ιουνίου, η κεντρική τράπεζα δεν ανησυχεί πως θα υπάρξει κάποια πίεση στη ρευστότητα των τραπεζών σήμερα και λόγω αυτής της μεγάλης «δόσης», καθώς αυτές οι αποπληρωμές είναι γνωστές εδώ και καιρό και ο κλάδος έχει προγραμματίσει πώς θα τις διαχειριστεί. Σε κάθε περίπτωση, όπως τόνισε, η ΕΚΤ έχει διαθέσιμα εργαλεία εάν χρειαστεί να στηρίξει τις τράπεζες, όπως τα υφιστάμενα προγράμματα LTRO (πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης) και MRO (πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης). Πάντως, αξιωματούχοι της κεντρικής τράπεζας έχουν εκφράσει ανησυχίες για τις επιπτώσεις που θα έχει το υψηλότερο κόστος δανεισμού στις τράπεζες με την πιο περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές χρήματος, ενώ ο επικεφαλής του SSM, Αντρέα Ενρία, προειδοποίησε τον προηγούμενο μήνα ότι ορισμένες επιχειρήσεις έχουν «σημαντική εξάρτηση» από τα TLTROs.
Οι εκτιμήσεις της Fitch
Σύμφωνα πάντως με τον οίκο αξιολόγησης Fitch, η λήξη του τρίτου στοχευμένου προγράμματος μακροπρόθεσμων πράξεων αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ έως το τέλος του 2024 δεν αποτελεί απειλή για τη ρευστότητα των τραπεζών της Νότιας Ευρώπης. «Αναμένουμε ότι οι δείκτες κάλυψης ρευστότητας θα μειωθούν καθώς προχωρούν οι αποπληρωμές, αλλά ξεκινούν από υψηλά επίπεδα και πολύ πάνω από τις ρυθμιστικές απαιτήσεις», όπως επισημαίνει.
Αξίζει να σημειώσουμε πως σύμφωνα με υπολογισμούς της Deutsche Bank, ο μέσος δείκτης κάλυψης ρευστότητας (LCR) έπειτα από την πλήρη αποπληρωμή του TLTRO ΙΙΙ θα υποχωρήσει από 153% στο τέλος του 2022 σε περίπου 135% στο σύνολο των ευρωπαϊκών τραπεζών. Αυτό εξακολουθεί να υπερβαίνει σημαντικά τα ρυθμιστικά ελάχιστα του 100%. Σε ό,τι αφορά τις ελληνικές τράπεζες, ο LCR μετά την πλήρη αποπληρωμή θα διαμορφωθεί στο 155% από 194% στα τέλη του 2022.
Οι αποπληρωμές ελληνικών τραπεζών
Σε ό,τι αφορά τις ελληνικές τράπεζες, έχουν ήδη αποπληρώσει σημαντικό μέρος των TLTROs και σήμερα η Εθνική αποπληρώνει 3,15 δισ. ευρώ (υπόλοιπο 1,9 δισ.), η Alpha Bank 5 δισ. (κι απομένουν άλλα 4 δισ.) και η Eurobank 4,3 δισ. (με το υπόλοιπο να ανέρχεται σε 4 δισ. ευρώ). Η Τράπεζα Πειραιώς δεν έχει αποπληρωμές σήμερα, αλλά έχει ήδη επιστρέψει 9 δισ. ευρώ από το σύνολο των 14,5 δισ. ευρώ που είχε λάβει.
