Την τελευταία αναθεώρηση του ΕΣΠΑ 2014-2020, τον Σεπτέμβριο, ετοιμάζουν στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και αισιοδοξούν ότι η απορρόφηση θα αγγίξει το 100%, από 83,5% που βρίσκεται σήμερα, σε ένα σύνολο 23,5 δισ. ευρώ δημόσιας δαπάνης.
Με μία από τις καλύτερες επιδόσεις μεταξύ των εταίρων της στην Ε.Ε., σε αυτόν τον τομέα της απορρόφησης, η χώρα δεν έχει, ωστόσο, ακόμη απαλλαγεί από τις χρόνιες αδυναμίες της. Πολλά έργα που περιλαμβάνονται στον αρχικό σχεδιασμό, συνήθως τα πιο πρωτοποριακά και φιλόδοξα, αλλά και τα πιο αναγκαία, δεν ολοκληρώνονται και στη θέση τους μπαίνουν την τελευταία στιγμή άλλα, ίσα ίσα για να απορροφηθούν οι πόροι.
Οι Βρυξέλλες δεν ενθουσιάζονται με αυτές τις αλλαγές, αλλά έως τώρα τουλάχιστον βρισκόταν μια συμβιβαστική λύση. Στο εξής, αναφέρουν οι πηγές, τα πράγματα θα είναι όλο και πιο δύσκολα, καθώς το βάρος μετατοπίζεται στα έργα που αυξάνουν την παραγωγικότητα, συμβάλλουν στην ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση. Οι συντηρήσεις επαρχιακών δρόμων με κοινοτικά κονδύλια αλλά και γενικότερα η χρηματοδότηση των οδικών αξόνων αποτελούν ήδη παρελθόν. Εκεί τίθεται, ενδεχομένως, ένα ερώτημα, κατά πόσον αυτή η στροφή υπηρετεί την πολιτική συνοχής, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Ο ΟΟΣΑ, αξιολογώντας τις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους, έχει τοποθετήσει την Ελλάδα στη μεσαία κατηγορία σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα των κοινοτικών πόρων. Κάθε ένα ευρώ που επενδύεται φέρνει πίσω 1,6 ευρώ, ενώ σε άλλες χώρες φθάνει έως και τα 3 ευρώ. Στο υπουργείο σημειώνουν ότι αυτή η διαπίστωση ελήφθη υπόψη στη διαμόρφωση των προγραμμάτων εφεξής, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματική αξιοποίηση των κονδυλίων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, το πρόγραμμα με τη χαμηλότερη μέχρι στιγμής απορρόφηση (70%) είναι αυτό των υποδομών, μεταφορών και περιβάλλοντος. Εδώ, όπως αναφέρουν πηγές του υπουργείου, τα έργα είναι πιο σύνθετα, οι διαδικασίες των συναρμόδιων υπουργείων περισσότερο χρονοβόρες, καθότι μιλάμε για δημόσια έργα και το lockdown έπαιξε επίσης ρόλο σε καθυστερήσεις. Ανάμεσα στα έργα που δεν προχώρησαν ήταν και αυτά της επεξεργασίας απορριμμάτων, διαιωνίζοντας ένα πρόβλημα της χώρας που την έχει φέρει συχνά ακόμη και ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Το πολιτικό κόστος εξακολουθεί να μετράει εις βάρος τέτοιων επενδύσεων.
Χαμηλά βρίσκεται επίσης, παγίως, το πρόγραμμα της αλιείας, που έχει αυτή τη στιγμή απορρόφηση 71,1%.
Την υψηλότερη απορρόφηση (92,7%) έχει το πρόγραμμα ανταγωνιστικότητας – επιχειρηματικότητας, που ευνοήθηκε, ωστόσο, από τα προγράμματα στήριξης για την COVID, τα οποία χρηματοδοτήθηκαν με δικά του κονδύλια.
Στα περιφερειακά προγράμματα, την υψηλότερη απορρόφηση (99,6%) έχει το Νότιο Αιγαίο και τη χαμηλότερη –παγίως– η Δυτική Μακεδονία (77,7%).
Από τα 23,5 δισ. της δημόσιας δαπάνης του ΕΣΠΑ που κλείνει, 18,7 δισ. ευρώ είναι κοινοτικά κονδύλια. Στόχος του υπουργείου είναι να απορροφηθούν άλλα 2,5 δισ. ευρώ έως το τέλος του χρόνου, όταν θα κλείσει οριστικά το κεφάλαιο του ΕΣΠΑ 2014-2020.
Ηδη έχει ανοίξει, εξάλλου, το ΕΣΠΑ 2021-2027, με 26,2 δισ. προϋπολογισμό, εκ των οποίων τα 20,9 δισ. ευρώ είναι η κοινοτική συνδρομή. Το νέο ΕΣΠΑ θα «υποδεχθεί», κατά τις πληροφορίες, έργα του Ταμείου Ανάκαμψης, που εκτιμάται πλέον, στο πλαίσιο της αναθεώρησης του τελευταίου, ότι δεν θα προλάβουν να ολοκληρωθούν εντός χρονοδιαγράμματος. Π.χ. η ανάταξη της σιδηροδρομικής διάταξης της Βόρειας Ελλάδας αντιμετωπίζει προβλήματα με τα ορόσημα και είναι πιθανό να περάσει στο ΕΣΠΑ. Το Ταμείο Ανάκαμψης έχει αυστηρό χρονοδιάγραμμα, που λήγει τον Αύγουστο του 2026, και η πρόταση αναθεώρησής του υποβάλλεται αυτόν τον μήνα, σε συνδυασμό με την προσθήκη στον προϋπολογισμό του 5 δισ. ευρώ δανείων και 760 εκατ. ευρώ επιδοτήσεων στο πλαίσιο του REPowerEU.
