Επί μία δεκαετία και πλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες αγνόησαν εντελώς τις BRICS, που συναπαρτίζονται από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική. Στη Δύση οι πολιτικοί σχολιαστές τις περιέγραψαν σε μεγάλο βαθμό είτε ως σημάδι των κινεζικών προσπαθειών να κυριαρχήσουν στον παγκόσμιο νότο είτε ως μια ομάδα, που πιο πολύ μιλάει παρά πράττει. Ενας τέτοιος εφησυχασμός σήμερα δεν δείχνει τόσο βάσιμος. Στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής στο Γιοχάνεσμπουργκ οι BRICS προσκάλεσαν στους κόλπους τους ακόμη έξι κράτη –Αργεντινή, Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η αδιαφορία έδωσε τη θέση της στην έκπληξη, αν και οι BRICS δεν θα κυβερνήσουν ποτέ τον κόσμο ούτε θα αντικαταστήσουν το διεθνές σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Θα ήταν λάθος, όμως, να αγνοήσουμε τη σημασία τους.
Η επέκτασή τους είναι ένας αναμφισβήτητος δείκτης της δυσαρέσκειας για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, καθώς και της φιλοδοξίας τους να βελτιώσουν τη θέση τους σε αυτήν. Αναφορικά με την Αμερική, της οποίας η επιρροή εξασθενεί, η εξέλιξη ισοδυναμεί με μια ανεπαίσθητα σημαντική πρόκληση και μια ευκαιρία. Η παγκόσμια κυριαρχία της Αμερικής, ασφαλώς, υποστηρίζεται από τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες, ένα δίκτυο συμμαχιών και εκατοντάδες μακρινές στρατιωτικές βάσεις. Ενας διευρυμένος συνασπισμός των BRICS θα προκαλέσει την Ουάσιγκτον σε τρεις βασικούς τομείς: τους παγκόσμιους κανόνες, τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και τη διαπεριφερειακή συνεργασία. Από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991 και παρά τις καταστροφικές επεμβάσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, η Αμερική εξακολουθεί να θεωρείται η φωνή των αξιών της ελευθερίας και της δημοκρατίας παντού. Δεν είναι τυχαίο το ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν ισχυρίζεται επανειλημμένως ότι ο κόσμος είναι χωρισμένος μεταξύ δημοκρατικών χωρών που ακολουθούν κανόνες και αυταρχικών καθεστώτων που παραβιάζουν τους κανόνες.
Αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, έχει ήδη εν μέρει απαξιωθεί από την ίδια την Ουάσιγκτον, που αγκαλιάζει αυταρχικές κυβερνήσεις. Ενας μεγαλύτερος συνασπισμός των BRICS θα επέφερε ακόμη ένα χτύπημα. Από τα 11 κράτη, που θα αποτελέσουν τη διευρυμένη ομάδα, τέσσερα μπορούμε να πούμε ότι είναι δημοκρατικά, τέσσερα έχουν αυταρχικό καθεστώς, δύο είναι μοναρχίες και ένα διατηρεί θεοκρατικό καθεστώς. Επιπλέον, η διευρυμένη ομάδα θα περιλαμβάνει δύο ζεύγη σκληρών αντιπάλων –την Ινδία και την Κίνα, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν–, καθώς και το ζεύγος της Αιγύπτου και της Αιθιοπίας. Η κοινή συμμετοχή στις BRICS από μόνη της δεν θα λύσει τα σοβαρά προβλήματά τους, αλλά θα δημιουργήσει μοναδικές ευκαιρίες για συνομιλίες μεταξύ κρατών, που αντιπαθούν το ένα το άλλο, σε ένα σχετικά ασφαλές πολυμερές περιβάλλον. Ιστορικά η Ουάσιγκτον εκμεταλλεύεται για ίδιον όφελος τον διχασμό. Μειώνοντας τη δυσπιστία μεταξύ των χωρών, οι BRICS θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διαχείριση αυτών των μη υγιών σχέσεων.
* Διευθυντής του προγράμματος του παγκόσμιου Νότου στο Ινστιτούτο Κουίνσι.
