Η διατήρηση της ασφάλειας και της οικονομικής υγείας των τραπεζών καθώς και η διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας εξαρτώνται τόσο από την καλή εποπτεία όσο και από την αποτελεσματική διακυβέρνηση και τη διαχείριση κινδύνων, το δυναμικό ρυθμιστικό πλαίσιο και τις άγρυπνες αγορές. Το είδαμε προ μηνών, διότι οι αναταράξεις στον τραπεζικό τομέα ήγειραν τρία ερωτήματα: Είναι οι πρακτικές διαχείρισης κινδύνων των τραπεζών αρκετά ισχυρές; Είναι επαρκής η προληπτική ρύθμιση; Είναι αποτελεσματική η τραπεζική εποπτεία ή επιδέχεται βελτιώσεις; Κι ενώ συνήθως δίνεται μεγάλη προσοχή στην αναγκαία αναβάθμιση των κανονισμών έπειτα από σοβαρό κλονισμό τραπεζών, η προαγωγή της αποτελεσματικότητας στο σύστημα της εποπτείας δεν τυγχάνει της ανάλογης προσοχής, παρά το γεγονός πως η ανάλυσή μας δείχνει σταθερά ότι είναι το «κλειδί» για την τραπεζική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Στη νέα μας δημοσίευση, «Ορθή εποπτεία: διδάγματα από το πεδίο», αναλογιζόμαστε όσα αντλήθηκαν ως συμπεράσματα από την πρόσφατη τραπεζική αναταραχή στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ελβετία, και εξετάζουμε την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε όλες τις χώρες όσον αφορά την προσφορά αποτελεσματικής εποπτείας, βασιζόμενοι στο έργο επιτήρησης και ανάπτυξης ικανοτήτων του ΔΝΤ των τελευταίων 10 ετών.
Η καλή επίβλεψη μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα εργοτάξιο, όπου ο σχεδιασμός, τα υλικά και η ικανότητα συμπλέκονται και συνδυάζονται για να καταλήξουν σε μια ανθεκτική κατασκευή. Οι επόπτες/ριες χρειάζεται να έχουν υπευθυνότητα και απαιτούν λειτουργική ανεξαρτησία για να εκτελούν τα καθήκοντά τους χωρίς εξωτερικές πιέσεις. Χρειάζονται μια σαφή εντολή για να διασφαλίσουν ότι επικεντρώνονται στα σωστά προβληματικά σημεία. Και χρειάζονται επαρκείς νομικές εξουσίες για να στηρίξουν τις ενέργειές τους. Οι αναγκαίοι πόροι, οι δεξιότητες, η ευθυκρισία και η εις βάθος ανάλυση με βάση την ακριβή επίγνωση της κατάστασης για τις προοπτικές, τους κινδύνους και τα τρωτά σημεία του χρηματοπιστωτικού τομέα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη και οριστική δράση των εποπτών/ριών. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση είχε καταδείξει τη σημασία τού να είναι οι εποπτικές αρχές διεκδικητικές και παρεμβατικές, ήτοι να έχουν πυγμή, βούληση και ικανότητα να δράσουν. Η ενημέρωση του 2012 των παγκόσμιων προτύπων για την τραπεζική εποπτεία –οι βασικές αρχές της Βασιλείας– αναθέρμανε τις προσδοκίες ότι οι εποπτικές αρχές θα λαμβάνουν υπ’ όψιν τις οικονομικές και επιχειρηματικές τάσεις, καθώς και τη συσσώρευση και συγκέντρωση κινδύνων εντός και εκτός τραπεζικού τομέα. Πάντως, πρόοδος έχει μεν σημειωθεί, αλλά ακόμη πολλά χρειάζεται να γίνουν. Η ανασκόπησή μας διαπίστωσε ότι σημαντικά πράγματα γίνονται ως προς την παρακολούθηση και την ανάλυση κινδύνων σε προηγμένες, αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ πολλές έχουν ενσωματώσει μακροπρόθεσμες εποπτικές προσεγγίσεις, σε ορισμένες περιπτώσεις, αξιοποιώντας εργαλεία έντασης δεδομένων και τεχνολογίας.
Η ευρύτερη υιοθέτηση των τεστ αντοχής των τραπεζών θεωρείται επίσης επίτευγμα. Αυτά τα εργαλεία βοηθούν στη διεύρυνση της οπτικής των εποπτικών αρχών για τις απειλές που αντιμετωπίζουν μεμονωμένα πιστωτικά ιδρύματα, ο τραπεζικός τομέας εν γένει και το χρηματοπιστωτικό σύστημα, πέρα από τα ιστορικά δεδομένα και τις προηγούμενες εμπειρίες. Ωστόσο, η πρόοδος στην εποπτεία δεν ήταν επαρκής. Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι περισσότερες από τις μισές χώρες, που εξετάσαμε, δεν διαθέτουν ανεξάρτητες εποπτικές αρχές τραπεζών με σαφή εντολή ασφάλειας και ευρωστίας, με χρηστή εσωτερική διακυβέρνηση ή με πόρους κατάλληλους για τις αρμοδιότητες που τους έχουν ανατεθεί. Παραμένουν, τέλος, οι ελλείψεις σε εποπτικές προσεγγίσεις, τεχνικές, εργαλεία, καθώς και η θέσπιση αρμοδιοτήτων για διορθωτικές κινήσεις και επιβολή κυρώσεων.
* Oι Τομπίας Αντριάν, Μαρίνα Μορέτι, Φαμπιάνα Μέλο και Τζέι Σούρτι είναι υψηλόβαθμα στελέχη του ΔΝΤ. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του Ταμείου.
