Παρά την εκτεταμένη έλλειψη εργατικού δυναμικού στην Ευρώπη, η ίδια δείχνει να μην μπορεί να βελτιώσει τις κακές συνθήκες εργασίας για τους μετανάστες εργαζομένους της. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Εκθεση Μετανάστευσης 2022, η Ευρώπη φιλοξενεί περίπου 87 εκατομμύρια μετανάστες/ριες, εκ των οποίων σχεδόν 10 εκατομμύρια είναι «πολίτες εκτός Ε.Ε.». Στην πλειονότητά τους οι εργαζόμενοι που μεταναστεύουν, αναγκάστηκαν λόγω των περιστάσεων στη χώρα τους να το κάνουν. Ταυτόχρονα, βέβαια, υπάρχει ανάγκη και ζήτηση για την προσφερόμενη από αυτούς εργασία στα ευρωπαϊκά κράτη. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες εξισώσεις εργοδότη-εργαζομένου, αυτή δεν είναι ακριβώς μια συμβιωτική σχέση. Στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία συνολικά ζουν 4,1 εκατομμύρια άνθρωποι, που απασχολούνται σε συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας. Στη Σερβία οι Ινδοί εργάτες οργάνωσαν διαδηλώσεις για να τους αποδοθούν τα δεδουλευμένα. Στην Ιταλία οι εργάτες στα χωράφια αυτοκτονούν, ενώ οι μετανάστες εργαζόμενοι στην Ισπανία έχουν ζήσει σε μέρη με «πολύ χειρότερες συνθήκες από έναν καταυλισμό προσφύγων, ήτοι έχουν ζήσει χωρίς τρεχούμενο νερό, ηλεκτρικό ρεύμα ή εγκαταστάσεις υγιεινής». Γυναίκες που πήγαν να δουλέψουν ως οικιακές βοηθοί σε σπίτια διπλωματών στην Ελβετία αναγκάστηκαν να καταγγείλουν κρούσματα καταναγκασμού και σωματεμπορίας με θύτες τα αφεντικά τους.
Τέτοιες δομές υφίστανται και στον διαδικτυακό κόσμο των πλατφορμών. Στη Γερμανία μια ψηφιακή εταιρεία που προσφέρει υπηρεσίες καθαρισμού, μπορεί να υπονομεύει όλες τις άλλες, ενώ εξακολουθεί να επωφελείται από τους άτυπους εργαζομένους που προσλαμβάνει. Οι εργαζόμενοι/ες, από την άλλη πλευρά, λειτουργούν απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο με μικρή ή μηδενική διαπραγματευτική δύναμη. Γιατί, λοιπόν, οι εργαζόμενοι από τον Παγκόσμιο Νότο εξακολουθούν να μεταναστεύουν στην Ευρώπη; Οι λόγοι που το αποπειρώνται είναι πολλοί και το ότι το επιλέγουν, δεν είναι πάντα κάτι ευχάριστο. Τους υποχρεώνουν να στραφούν σε αυτήν την κατεύθυνση οι κλιματικές καταστροφές, οι πολιτικές διαμάχες, οι διώξεις μειονοτήτων και η ανεργία, η οποία, π.χ., στην Ινδία προ πανδημίας εκτινάχθηκε στο 45%. Οι διεφθαρμένες κυβερνήσεις διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην κακή οικονομική κατάσταση μιας χώρας, αλλά η αποικιοκρατική κληρονομιά της υφαρπαγής του φυσικού πλούτου από τα ήδη προνομιούχα κράτη δεν μπορεί να αγνοηθεί. Οσοι στον Παγκόσμιο Νότο θα μπορούσαν να επιβιώσουν με τις ντόπιες αμοιβές, αλλά επιλέγουν να διασχίσουν τα σύνορα, έλκονται από το παλιό όνειρο για «μια καλύτερη ζωή» – κι αυτό συνοψίζεται σε αξιοπρεπείς μισθούς, συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, αλλά και ίσα δικαιώματα. Μερικές μετανάστριες από την Ινδία, με τις οποίες μίλησα, παραδέχτηκαν ότι η ζωή στο εξωτερικό δεν ήταν εύκολη. Ωστόσο είπαν πως οι οικογένειές τους τις αποδέχθηκαν και τις σεβάστηκαν απρόθυμα ως οικονομικές αιμοδότριες, αντί να τις βλέπουν μόνο ως βάρος, διότι όφειλαν να παντρευτούν.
Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Ευρώπη απαιτούν από την ίδια να συνάψει νέες συμβάσεις με τους/τις μετανάστες/ριες εργάτες/ριές της. Ωστόσο, η αλλαγή που απαιτείται, θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν όχι μόνο τους οικονομικούς όρους αλλά και τις αρχές του ανθρωπισμού, στις οποίες βασίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ενώ φαινομενικά οι ευρωπαϊκές χώρες προσκαλούν τους ξένους εργαζόμενους, το όλο γραφειοκρατικό σύστημα είναι δυσνόητο και ευνοεί την εκμετάλλευσή τους από παράνομους πράκτορες που παίρνουν «προμήθεια». Ιδιαίτερα ευάλωτοι σε εκμετάλλευση από μεσάζοντες, συγκεκριμένα, καθίστανται οι μετανάστες εργαζόμενοι οι οποίοι δεν γνωρίζουν τη γλώσσα της χώρας υποδοχής. Αυτό τους εμποδίζει να αναζητήσουν βοήθεια από νόμιμες πηγές. Οι μετανάστες εργαζόμενοι, τέλος, μπορεί να παραμείνουν αόρατοι, φοβούμενοι ότι δεν διαθέτουν πλήρη τεκμηρίωση για να εργαστούν στην Ευρώπη κι αυτό μπορεί ακόμη και να τους υποχρεώσει να μη ζητήσουν ουσιαστική ιατρική βοήθεια.
*Η κ. Ανκίτα Ανάντ είναι δημοσιογράφος στην Unibias the News και συνιδρύτρια της δημοσιογραφικής ομάδας Gender Beat . To άρθρο είναι κοινή δημοσίευση της IPS Journal(www.ips-journal.eu) και της Social Europe (socialeurope.eu).
