Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ξαναγράφει τον κρατικό προϋπολογισμό της επόμενης χρονιάς μετά και τις καταστροφές του τελευταίου διμήνου. Το ίδιο όμως φαίνεται ότι θα πρέπει να πράξουν και τα νοικοκυριά για τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Η συνεχιζόμενη ακρίβεια στα τρόφιμα, η επάνοδος της διεθνούς τιμής του πετρελαίου στα υψηλά του τελευταίου 10μήνου αλλά και η απόσυρση των οριζόντιων μέτρων στήριξης δημιουργούν ένα νέο, πιο πιεστικό περιβάλλον.
Πέρα από τα «χτυπήματα» στο σκέλος των δαπανών, τα νοικοκυριά θα πρέπει να μετρήσουν βέβαια και τις αυξήσεις στο σκέλος των εσόδων. Για να κλείσει το «ισοζύγιο» του κάθε νοικοκυριού, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αυξήσεις στις συντάξεις, το νέο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων και η αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού, αλλά και να συνυπολογιστεί ο παράγοντας υπογραφής νέων ατομικών, επιχειρησιακών ή και συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Η αναπροσαρμογή πολλών συμβάσεων μέσα στο 2024 θα πρέπει να θεωρείται απολύτως ρεαλιστικό σενάριο, καθώς η πίεση από την ακρίβεια είναι πλέον πολύ μεγάλη.
Ο οικογενειακός προϋπολογισμός του επόμενου έτους ουσιαστικά είναι γεμάτος από αστάθμητους παράγοντες.
• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανέβασε το επιτόκιο για τον υπολογισμό των δανειακών επιτοκίων στο 4,5%. Μη ενήμερα στεγαστικά δάνεια, καταναλωτικά και επιχειρηματικά δάνεια έχουν ήδη πάρει την ανιούσα. Το ερώτημα που θα αρχίσει να τίθεται ολοένα και πιο επιτακτικά όσο θα πλησιάζουμε προς το τέλος του έτους είναι το τι πρόκειται να γίνει με τα ενήμερα στεγαστικά δάνεια μόλις τελειώσει η περίοδος «παγώματος» των επιτοκίων. Το euribor τριμήνου «κλείδωσε» την άνοιξη στο 2,85% και μετά την αύξηση του επιτοκίου της ΕΚΤ στην τελευταία συνεδρίαση έχει ήδη φτάσει στο 3,87%. Η προειδοποίηση Λαγκάρντ ότι τα υψηλά επιτόκια θα διατηρηθούν επί μακρόν θα δημιουργήσει το ακόλουθο ερώτημα την άνοιξη: ο δανειολήπτης που έχει επιτόκιο συνδεδεμένο με το euribor τριμήνου προσαυξημένο κατά 1,5%, και σήμερα επιβαρύνεται με επιτόκιο 4,35%, θα δει τη δόση του να ανεβαίνει εξαιτίας της αναπροσαρμογής του επιτοκίου στο 5,35% ή θα παρατείνουν οι τράπεζες το «πάγωμα»;
• Ο μηχανισμός επιδότησης του ηλεκτρικού ρεύματος απενεργοποιείται στο τέλος του χρόνου και από το 2024 οι καταναλωτές θα έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε σταθερά και κυμαινόμενα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος. Κρατική επιδότηση –τουλάχιστον οριζόντιου χαρακτήρα– δεν θα υπάρχει, οπότε το ερώτημα σε ποιο επίπεδο θα φτάσει ο λογαριασμός του ρεύματος επανέρχεται. Από τον Αύγουστο του 2022 μέχρι και το τέλος του έτους, η κάθε κιλοβατώρα πωλούνταν προς 15-16 λεπτά. Το αν θα παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα και από το νέο έτος θα εξαρτηθεί από την τιμή του φυσικού αερίου και την τιμολογιακή πολιτική της κάθε εταιρείας. Κρατικό πέπλο προστασίας όμως, το οποίο θα καλύπτει το σύνολο των καταναλωτών όπως τώρα (έστω και αν καλύπτει τις πρώτες 500 κιλοβατώρες της μηνιαίας κατανάλωσης), δεν θα υπάρχει.
• Τις τελευταίες δύο εβδομάδες καταγράφονται συνεχείς ανατιμήσεις και στη διεθνή τιμή του πετρελαίου και στα τιμολόγια χονδρικής των καυσίμων. Μοιραία οι ανατιμήσεις έχουν περάσει και στην αντλία. Τα καύσιμα κίνησης δεν είναι πλέον φθηνότερα σε σχέση με την περυσινή χρονιά, καθώς η αμόλυβδη έσπασε το όριο των 2 ευρώ και το πετρέλαιο κίνησης πωλείται προς 1,8 ευρώ το λίτρο. Το μεγάλο ερώτημα έχει να κάνει με την τιμή διάθεσης του πετρελαίου θέρμανσης. Αν αυτή τη στιγμή γίνουν οι απαραίτητες αναγωγές, θα προκύψει τιμή λιανικής υψηλότερη του 1,5 ευρώ το λίτρο. Είναι δεδομένο ότι στη φετινή χειμερινή σεζόν δεν θα υπάρξει οριζόντια επιδότηση της τιμής λιανικής. Το επίδομα θέρμανσης θα παραμείνει στα περυσινά επίπεδα, οπότε το σύνολο των νοικοκυριών θα έρθει αντιμέτωπο με μεγάλες αυξήσεις.
• Το βασικό πρόβλημα του οικογενειακού προϋπολογισμού θα είναι τα τρόφιμα. Ακόμη και αν υποχωρήσει η «θύελλα» που ξέσπασε στην αγορά μετά τις πλημμύρες, προκαλώντας τεράστιες ανατιμήσεις στα οπωροκηπευτικά, τα υπόλοιπα στοιχεία ανησυχίας θα παραμείνουν. Η τιμή του ελαιολάδου κινείται ήδη σε ιστορικό υψηλό, ενώ ο δείκτης τιμών των τροφίμων έχει ανέβει κατά 30% την τελευταία διετία. Αρα, οι όποιες ανατιμήσεις γίνονται από εδώ και στο εξής θα έρθουν να προστεθούν σε αυτό το 30%. Ακόμη και αν «διορθωθούν» οι τιμές σε οπωροκηπευτικά, κρέατα και γαλακτοκομικά, είναι πιθανό ότι θα συνεχίσουν να κινούνται ανοδικά, καθώς η μειωμένη παραγωγή, η αύξηση στις τιμές των ζωοτροφών αλλά και το υψηλότερο μεταφορικό κόστος λόγω πετρελαίου είναι πιθανό να ανοίξουν νέο κύκλο ανατιμήσεων.
Οι επαναλαμβανόμενες φυσικές καταστροφές έχουν ήδη δημιουργήσει νέους «πονοκεφάλους» στα νοικοκυριά. Ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο θα υλοποιήσει η κυβέρνηση το σχέδιο για αύξηση του αριθμού των ασφαλισμένων ακινήτων, η προστασία της ιδιοκτησίας αναμένεται ότι θα απασχολεί ολοένα και περισσότερο τα νοικοκυριά. Είναι άλλη μια ανάγκη που δημιουργεί η κλιματική κρίση έπειτα από αυτή της ενεργειακής θωράκισης του ακινήτου. Οι απαντήσεις και για την ασφάλιση και για τη θωράκιση προϋποθέτουν κόστος και μάλιστα υψηλό.
