Οι κεντρικές τράπεζες έχουν εξαπολύσει μια σειρά από τις πιο ραγδαίες αυξήσεις επιτοκίων εδώ και δεκαετίες, αυξάνοντάς τα κατά 400 μονάδες βάσης κατά μέσον όρο στις προηγμένες οικονομίες από τα τέλη του 2021 και κατά περίπου 650 μονάδες βάσης στις αναδυόμενες οικονομίες. Ωστόσο, ο βασικός πληθωρισμός παραμένει υψηλός ειδικά στις ΗΠΑ και σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, οπότε ενδέχεται οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες να διατηρήσουν τα επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Πάντως, οι αιτίες ανησυχίας δεν έχουν εκλείψει, όπως η μειωμένη ικανότητα των δανειοληπτών να εξυπηρετούν το χρέος τους, κάτι γνωστό και ως πιστωτικός κίνδυνος. Πολλές μονάδες έκλεισαν κατά την πανδημία, ενώ άλλες εμφανίστηκαν με υγιή αποθέματα μετρητών εν μέρει χάρη στα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης. Επιπλέον, οι εταιρείες μπόρεσαν να προστατεύσουν τα περιθώρια κέρδους τους παρά την άνοδο του πληθωρισμού. Ωστόσο, σήμερα πολλές επιχειρήσεις αφαιρούν ταμειακά αποθέματα ασφαλείας, διότι τα κέρδη είναι μέτρια και διογκώνεται το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.
Και δεν είναι μόνον οι εταιρείες, αλλά και τα νοικοκυριά, που έχουν χρησιμοποιήσει τις αποταμιεύσεις τους. Οι πλεονάζουσες αποταμιεύσεις στις προηγμένες οικονομίες μειώνονται σταθερά από τα επίπεδα αιχμής στις αρχές του 2022 στο 4%-8% του ΑΕΠ. Ακόμη υπάρχουν ενδείξεις καθυστέρησης στην αποπληρωμή πιστωτικών καρτών και δανείων αυτοκινήτων. Τα δε στεγαστικά δάνεια, συνήθως η μεγαλύτερη κατηγορία δανεισμού των νοικοκυριών, έχουν πλέον πολύ υψηλότερα επιτόκια από ό,τι πριν από μόλις ένα χρόνο, απομυζώντας τις αποταμιεύσεις και επιβαρύνοντας τις αγορές κατοικιών. Οι χώρες με ενυπόθηκα δάνεια, κυρίως κυμαινόμενου επιτοκίου, έχουν γενικά μεγαλύτερες μειώσεις στις τιμές των σπιτιών.
Τα υψηλότερα επιτόκια αποτελούν, επίσης, πρόκληση για τις κυβερνήσεις. Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος δυσκολεύονται να δανειστούν σε ευρώ, γιεν, δολάριο και στερλίνα, διότι οι ξένοι επενδυτές απαιτούν πιο παχυλές αποδόσεις. Φέτος, οι εκδόσεις ομολόγων σε σκληρό νόμισμα έγιναν με πολύ υψηλότερα επιτόκια τοκομεριδίων ή επιτοκίων. Αντιθέτως, οι μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες ως επί το πλείστον δεν αντιμετωπίζουν αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση λόγω των βελτιωμένων οικονομικών μεγεθών και της χρηματοοικονομικής υγείας, αν και η ροή ξένων επενδύσεων σε αυτές έχει επίσης επιβραδυνθεί. Σημαντικά ποσά ξένων επενδύσεων, τέλος, έχουν εγκαταλείψει την Κίνα τους τελευταίους μήνες, επειδή τα οξυνόμενα προβλήματα στον τομέα των ακινήτων της έχουν υποβαθμίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
* Ο κ. Τομπίας Αντριάν είναι οικονομικός σύμβουλος και διευθυντής στο τμήμα Χρηματαγορών και Κεφαλαιαγορών του ΔΝΤ.
Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.
