Μέσα στους τελευταίους 16 μήνες περίπου τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων έχουν τριπλασιαστεί, ενώ ο πληθωρισμός έχει εκτοξεύσει στα ύψη το κόστος των οικοδομών που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχει αυξηθεί έως και κατά 85.000 ευρώ. Και την ίδια στιγμή, την κατάσταση περιπλέκουν τα κωλύματα γραφειοκρατικής φύσης όπως και διάφοροι νέοι κανονισμοί σχετικοί με την αποτελεσματικότητα των κατοικιών στη χρήση ενέργειας και στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας.
Ετσι, πολλά ζευγάρια σε ανεπτυγμένες οικονομίες της Ευρώπης βλέπουν να ναυαγεί το όνειρό τους για ένα δικό τους σπίτι, καθώς η Γηραιά Ηπειρος αντιμετωπίζει τη χειρότερη στεγαστική κρίση και τη χειρότερη κρίση της οικοδομής, που έχει καταγραφεί εδώ και δεκαετίες. Και όπως προειδοποιούν αναλυτές της αγοράς, η κατάσταση εγκυμονεί κινδύνους για την οικονομική ανάπτυξη και ενδεχόμενες πολιτικές εντάσεις καθώς η έλλειψη κατοικιών πλήττει όλο και περισσότερους ψηφοφόρους.
Και στη Σουηδία
Το πρόβλημα είναι οξύτερο στις πλουσιότερες χώρες της Ευρώπης. Στη Γερμανία, οι νέες οικοδομικές άδειες έχουν σημειώσει πτώση πάνω από 27% στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Στη Γαλλία, κατεγράφη μείωση των οικοδομικών αδειών κατά 28% τους πρώτους επτά μήνες, ενώ στη Βρετανία εκτιμάται πως στο σύνολο του τρέχοντος έτους η οικοδομική δραστηριότητα θα έχει σημειώσει πτώση άνω του 25%. Σε ό,τι αφορά την άλλοτε ευημερούσα Σουηδία, που κάποτε διασφάλιζε ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο και ποιότητα ζωής στο σύνολο των πολιτών της, αντιμετωπίζει πλέον τη χειρότερη κρίση που έχει καταγραφεί στην αγορά στέγης από τη δεκαετία του 1990. Οι νέες οικοδομές είναι τουλάχιστον κατά 30% λιγότερες από όσες θα απαιτούνταν για να καλυφθεί η ζήτηση.
Ολα αυτά στην πράξη σημαίνουν πως οι κυβερνήσεις δεν έχουν τηρήσει τις υποσχέσεις τους προς τους ψηφοφόρους. Η κρίση αφορά στον ίδιο βαθμό τόσο τις μικρές κατοικίες όσο και τα μεγάλα οικοδομικά σχέδια. Στη Γερμανία, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες κατοχής γης και κατασκευής οικοδομών, η Vonovia SE, έχει «παγώσει» κάθε οικοδομική δραστηριότητα. Η προσφορά προσιτής κατοικίας υπήρξε εκ των κεντρικών υποσχέσεων του κυβερνητικού συνασπισμού που ανέλαβε τα ηνία της χώρας το 2021 υπό τον Ολαφ Σολτς.
Η έλλειψη κατοικιών μπορεί να αποτελέσει πραγματική απειλή για τη δημοκρατία μας, προειδοποιεί ο Κόλια Μίλερ.
Οικονομολόγοι και παράγοντες της αγοράς εκτιμούν, ωστόσο, πως η κυβέρνηση δεν πρόκειται να επιτύχει τον στόχο της κατασκευής 400.000 νέων κατοικιών ετησίως τουλάχιστον μέχρι το 2026. Στη Σουηδία ενδέχεται να μη βρεθεί αρκετό προσωπικό για τη μονάδα παραγωγής μπαταριών ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων ακριβώς εξαιτίας της έλλειψης κατοικιών. Η υποχρέωση της κυβέρνησης να παρέχει προσιτή στέγη στον πληθυσμό είναι κατοχυρωμένη στο σουηδικό σύνταγμα αλλά η προσφορά διαμερισμάτων για ενοικίαση δεν ανταποκρίνεται στη ζήτηση εδώ και πολλές δεκαετίες. Το αποτέλεσμα είναι η εκτόξευση των τιμών των κατοικιών, που αναγκάζει πολύ κόσμο να ζει σε υπενοικιαζόμενα δωμάτια νοικιασμένων διαμερισμάτων. Στη Βρετανία, η οικοδομική δραστηριότητα δεν επιτυγχάνει ποτέ να προσφέρει 300.000 κατοικίες ετησίως, στόχο που έχει θέσει δηλαδή η κυβέρνηση των Συντηρητικών από το 2019.
Η ανεπάρκεια προσιτής στέγης οδηγεί σε διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων καθώς αναγκάζει μεγάλο τμήμα του πληθυσμού να διαθέτει ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός του για στέγη. Και δεν αποκλείεται ακόμη και να οξύνει τα πνεύματα κατά των μεταναστών που αντιμετωπίζονται από ένα αυξανόμενο τμήμα του πληθυσμού ως ανταγωνιστές στην αναζήτηση στέγης. «Αν δεν μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τη στεγαστική κρίση, θα αποτελέσει πραγματική απειλή για τη δημοκρατία μας», προειδοποιεί ο Κόλια Μίλερ, ηγετικό στέλεχος των Σοσιαλδημοκρατών του κ. Σολτς. Ο ίδιος φτάνει μάλιστα στο σημείο να αποδώσει στη στεγαστική κρίση την άνοδο της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία που έχει αναδειχθεί πλέον σε δεύτερο κόμμα, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.
Χωρίς κρατικά προγράμματα
Η κρίση στέγης οφείλεται σαφώς σε ανεπάρκεια των κυβερνήσεων. Αλλοτε οι κυβερνήσεις αναλάμβαναν πιο ενεργό ρόλο στη ρύθμιση της προσφοράς στέγης. Πολλές κατοικίες στη Σουηδία κατασκευάστηκαν από το 1965 έως το 1974 στο πλαίσιο μιας κρατικής πρωτοβουλίας για τη δημιουργία ενός εκατομμυρίου νέων κατοικιών. Στη Γερμανία, σημαντικές πόλεις όπως και το Βερολίνο οικοδόμησαν μαζικά κατοικίες για να στεγάσουν σε αυτές τους εργάτες που έρχονταν από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ολα αυτά άλλαξαν όμως με την ενοποίηση των Γερμανιών που απορρόφησε τεράστια κεφάλαια και άφησε άδεια τα ταμεία του κράτους.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Γερμανία είχε ακόμη περίπου 4 εκατ. κατοικίες κοινωνικών προγραμμάτων, αλλά ο αριθμός αυτός υποχώρησε στο 1 εκατ. το 2020. Στην ανατολική Γερμανία, όπου υπάρχει μεγάλη υποστήριξη στην Εναλλακτική για τη Γερμανία, επικρατεί αγωνία και ανασφάλεια του κόσμου σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα να βρει στέγη. Μετά την επανένωση πολλοί Γερμανοί έχασαν το δικαίωμα που είχαν να ζουν σε κατοικίες που τους είχε προσφέρει άλλοτε το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ακόμη και σήμερα, οι κάτοικοι της ανατολικής Γερμανίας έχουν πολύ μικρότερες πιθανότητες να αγοράσουν σπίτι από όσες έχουν όσοι κατοικούν στη δυτική Γερμανία.
