Καθώς η πανδημία της COVID-19 ξεθωριάζει, η κανονικότητα τείνει να επιστρέψει σε όλη τη σφαίρα των δραστηριοτήτων. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο στον κόσμο της εργασίας. Επιχειρήσεις, υπαλλήλοι και κυβερνήσεις προσπαθούν ακόμη να προσαρμοστούν στις μόνιμες μεταβολές που έχουν επιφέρει στη ζωή των επιχειρήσεων τα εκτεταμένα lockdowns και η τηλεργασία για εκατομμύρια εργαζομένων. Σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν διακυβεύονται μόνο οι κανόνες για τη ζωή στο γραφείο, αλλά και η οικονομική υγεία των μεγάλων πόλεων, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ.
Πρώτα απ’ όλα το ζήτημα της επιστροφής στο γραφείο δεν έχει αντιμετωπισθεί με τον ίδιο τρόπο σε διαφορετικές χώρες, διαφορετικούς κλάδους ή διαφορετικά είδη εργασίας, με αποτέλεσμα να προκύπτει ένα μωσαϊκό τόσο εντός των χωρών όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα ποσοστά τηλεργασίας είναι υψηλότερα στις ΗΠΑ από ό,τι σε άλλες περιοχές, αλλά και στην υπερδύναμη τουλάχιστον οι μισοί εργαζόμενοι έχουν επιστρέψει στον χώρο εργασίας τους όταν πρόκειται για εργοστάσια, ρεστοράν ή εμπορικά καταστήματα, αφού εκεί είναι αναγκαία η φυσική παρουσία τους. Σε ορισμένους κλάδους, οι εργοδότες έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν πιέσεις στους εργαζομένους τώρα που οι προσλήψεις έχουν μειωθεί σε σύγκριση με τα φρενήρη επίπεδα του 2021. Τα υψηλότερα ποσοστά επιστροφής στον χώρο εργασίας καταγράφονται στην Ασία, όπου τα περιστατικά κορωνοϊού παρέμειναν χαμηλά το 2020 και το 2021, γι’ αυτό και ευθύς εξαρχής ήταν λιγότεροι οι εργαζόμενοι που παρέμειναν σε τηλεργασία για πολύ καιρό. Η Ευρώπη ακολουθεί με μικρότερα ποσοστά επιστροφής στο γραφείο, καθώς έχει εκτεταμένα υιοθετήσει υβριδικά προγράμματα για τους υπαλλήλους γραφείου. Γενικώς οι αγγλόφωνες χώρες παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά τηλεργασίας – η Βρετανία ένα από τα υψηλότερα, ενώ η Γαλλία ένα από τα χαμηλότερα.
Οι αποκλίσεις οφείλονται ενδεχομένως στο ότι οι εργαζόμενοι σε Ευρώπη και Ασία ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο από τους Αμερικανούς για να μη χάσουν τις κοινωνικές διασυνδέσεις που τους προσφέρει ο χώρος εργασίας. Στη Γερμανία, το 43% του εργατικού δυναμικού βρίσκεται τέσσερις ημέρες την εβδομάδα στο γραφείο, σύμφωνα με σχετική έρευνα της εταιρείας Unispace. Ενα από τα υψηλότερα ποσοστά επιστροφής στον χώρο εργασίας καταγράφεται στην Κίνα και αποδίδεται στην παράδοση που έχει αναπτυχθεί των 12 ωρών εργασίας, από τις 9 το πρωί έως τις 9 το βράδυ επί έξι ημέρες την εβδομάδα. Οπως επίσης στην Ιαπωνία και στη Νότια Κορέα υπάρχει η παράδοση της αφοσίωσης στον εργοδότη. Αυτό δεν ισχύει καθόλου στις ΗΠΑ, όπου αντιθέτως είναι πολύ περισσότεροι οι εργαζόμενοι υψηλού μορφωτικού επιπέδου που μπορούν να εργάζονται από οπουδήποτε. Οι διαφορές δεν αφορούν μόνο τον γεωγραφικό διαχωρισμό ανάμεσα στις χώρες. Σύμφωνα με έρευνα του Νίκολας Μπλουμ, καθηγητή στο Στάνφορντ, στις περισσότερες χώρες οι γυναίκες προτιμούν την τηλεργασία πολύ περισσότερο από όσο οι άνδρες, όπως επίσης προτιμούν πολύ περισσότερο την τηλεργασία οι εργαζόμενοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο.
Γυναίκες και εργαζόμενοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο προτιμούν περισσότερο την τηλεργασία.
Μια άλλη διαφορά αντανακλά τις νοοτροπίες που αναπτύσσονται σε επαγγελματικούς κλάδους. Οι τράπεζες της Wall Street, για παράδειγμα,, άσκησαν μεγάλες πιέσεις στους υπαλλήλους τους για να βρίσκονται στο γραφείο τους τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα. Οι ιαπωνικές τράπεζες, αντιθέτως, δεν το έκαναν. Στη διάρκεια του 2023, άλλωστε, στις ΗΠΑ το θέμα της τηλεργασίας προκάλεσε συγκρούσεις ανάμεσα σε υπαλλήλους και εργοδότες. Πολλές εταιρείες αναβάθμισαν τις απαιτήσεις τους για επιστροφή στο γραφείο και περισσότεροι από 1 εκατ. εργαζόμενοι δέχθηκαν εντονότατες πιέσεις. Οι εργαζόμενοι προχώρησαν σε διαμαρτυρίες κατά της πολιτικής των Amazon, Starbucks, Disney, αλλά το ποσοστό των νοικοκυριών με ένα μέλος τους να εργάζεται από το σπίτι έχει μειωθεί στο 26% στις αρχές Οκτωβρίου από το 37% στο οποίο ανερχόταν στις αρχές του 2021. Μολονότι είναι σπάνιο να υπάρχει νομικό πλαίσιο που να κατοχυρώνει το δικαίωμα του εργαζομένου στην τηλεργασία, στην Ευρώπη οι Αρχές έχουν λάβει μέτρα για να προωθήσουν τις ευέλικτες ρυθμίσεις.
Σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπο αυτών των μεταβολών στην παραγωγικότητα της εργασίας, επικρατεί μεγάλη διχογνωμία επί του θέματος. Μερίδα των ειδικών επί θεμάτων εργασίας εκτιμά πως τα όποια κέρδη ενδέχεται να αντλούν οι εργοδότες από την τηλεργασία εξουδετερώνονται, επειδή συχνά μειώνονται οι υπάλληλοί τους που παραμένουν πιστοί στην εταιρεία επί χρόνια. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι τα υψηλά ποσοστά τηλεργασίας έχουν υπονομεύσει την αγορά ακινήτων, αφού τα άδεια γραφεία και οι αυξήσεις των επιτοκίων έχουν οδηγήσει πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων σε υπερχρέωση. Σύμφωνα με σχετική έκθεση της McKinsey, η αξία των κτιρίων γραφείων στις εννέα σημαντικότερες πόλεις του κόσμου είχε μειωθεί από 800 δισ. δολ. έως 1,3 τρισ. δολ.
